Lesbók Morgunblaðsins - 15.07.1973, Page 8

: ' r
AHNfl BREKER
• •
HIRÐMYNDHOGG V ARI
HITLERS
Verk hans endurspegla smekk
ráðamanna nasista og raunar
smekk einræðisstjórna allra tíma
Breker mótar andlitsmynd af Albei t Speer, arkitekt Hitlers.
Þýzld myndhög-g-variim,
Amo Breker, var fyrsti lista-
maðurinn, sem þriðja ríkið réð
sérstaklega í þjónustu sina. Ar
ið 1938 tók frami hans óvœnt-
an kipp, en þá var hann ráð-
inn til að gera safn hetju-
mynda handa Hitler, sem ætl-
aði þeim stað í kanslarabústað
sínum í Berlín. Fyrir hverja
einstaka þessara mynda fékk
Breker allt að 35 þúsund
mörkum.
Anruo Breker er íæddur í El-
beríeld aldaaniótaiáirið og nam i
listiaháslkóílianuim lí Diiissel-
doitf. Árið 1925 Qaigði (hamn leið
■siina til Pariisar, Iþaæ sam hamn
starlfaði næstu áttta árin. Þá
sneri hainn aftur til Þýzika-
lands. Hann. tkom sér upp
vinnustofu fl Beriliin, en hann
var úr RiírLarlöndum, oig ein's oig
aðriæ ,,sveitamenn“ átti
hann erifitt uppdráttar i lista-
Olílfi BeiHnar. Hann hlaut (þó
brátt óvænt happ, sam skipti
sköpum, er iformaður Olympiu-
nefndariinnar 'kaius hainn til að
igeira Mlkneslki af Dionýs-
usi. Fyrimmynidin var iþýzki
tugþrautarmaðurinn Gustav
Stiihrlk. Hitler llagði bless-
•un slína ytfir verkið, og þar með
var Brekeir borgið.
Næst gerðiSt það, að bavar-
iSka rt'kið bauð Breiker að
velja með öðrum myndir á 'sýin
in.gu liistamanna tfrá Bierlín, og
tók hamm þvi. Þá vildi svo
óheppiiega til, að nasistum
igeð'jaðist elkiki sýnimigim olg létu
þeir If jarlaagja imyrudir, sem þeir
töldiu „úiikyiijaðar“. Þes*su
mótmælti Breker og mangir aðr
ir og i Múndhem 'fóru stúdenlt-
ar kröfugöngu. Breker hettdur
'þvlí tfram, að þetta 'hatfi verið
(fyrsta kriötfugainga, isem þriðja
ríkið lét óátattlda, oig einmiig 'sú
sliðasta.
Árið 1938 var Bnelker svo
íengimn til að vimna að þýzka
sýninigarslkáttanum á heimSsýn-
imigunmi í Pahís. Að ttaumum
hlaut hamn fimm mlínútma við-
tal við Albert Speer, sem tfyr-
ir slltt tteyti veitti Breker ná-
ttcvgemíega átta Ikl'ulkkustunlda
frest titt að skila teittcninigum að
storeytinigum opinbenra bygg-
inga ii Pailis. Breker tókst að
ijúka vetfkinu. Speer var him-
inlifamidi ytfir 'áramgrinum,
trygtgði sér þeigar 5 stað sam-
vinmm Breikers og þeir urðu
góðir vimir. Hitler sjálfur lýsti
yfir eimlæigri ámægju sinmi og
ibað Bieker að gera tfyrir sig
teiiknimigar að igosþrunm'um í
Berttiin.
Svo ramm npp 22. dagur júhí
mánaðar 1940, er SS sötti Brek
er heim, Skrýddi hanm eim-
toenm i sbún ingi oig tflutti hamn í
'Skyndi tfliugleiðis till Le Bouæ-
get, þar sem tforinigimm sjáltfur
beið hams. 1 tvo 'tlima Iþeyttust
þeir ásamt fylgdarliði milh
metfkisbyggimiga Parisarborg-
ar, en hún átti, að þvtt er Brek-
er var sagt, að Verða fyr.ir-
mynidin að hinmi mýjiu Beifllím,
sem var igamalll draumiur Hitl-
ers.
Á hÆmJámsánunum dvattldi
Breker lamigdvöium Éi Paríís og
lá 'Scimmarfleiga etoki á liði símu.
Árið 1942 var hattdin mikil sýn
img á vecrflcum hams og
voru enigir mimmi menm
en Oocteau, Vttaminck, Vam
Dongen og Despiaiu viðstaddir.
Mittdll Muti alf verttcum
Brettcers eyðilagðistt í ioftáráS
brezflca fiughersims á Ber-
iffini, sem ttcom m.a. miður á
vinmiustoifu hans, og Ifyrsta verk
ið, sem hanm vamn fyrir rikið,
brjóstmymd atf Göbbells, var
■skotin i Ihlállsiim! Þeigar tfrönsk
iflkisstj'óim lcom aftlur til valda
ef.tir sthið gerði hún verk
Brékers lí Pahis samSbund-
is 'U'pptfæk, en honum var þó
fleyft að kaupa þau atft-
iur 'seimma. Árin 1945 tii 1950
var Ihlonum ibamnað að stunda
myndhögg í Þýzkalandi. Hann
var leiddur fyriæ rétt vegna
vimlfemigis aím)s við masiiSta, em
sflapp með skrekkiinn: var sekt
aður um ,100 möiflc.
Síðam hefur h'ann s’tumdað
höggmynda- og 'bygginga-
list ó'slitið og með umtalsverð-
um áramigri, enda þðtit hann sé
beizflcur li lunid yfir meðlferð-
iirmi, isem hainn sætti eftir stitíð
og eimikum þó vegma þess, að
AQlbeirt Speer Ihiéfur þveg-
ið hendur sfaar af sameiginleg
rum verttcum þeirra og hafnað
þeim.
Hús Anmos IBrekers stemdur
sflcotspöl lUtan við miðbæimn í