Lesbók Morgunblaðsins - 15.07.1973, Page 10

Hin fnllkomna kona var eitt af viðfangsefnum Brekers. Hún var í anda foringjans,
mikii valkyrja, en fyrirmynd útfærslunnar var sótt til fom<Jrikkja.
Frakkland sifirrart. Þegrar foringinn húlt inn-
reid sína i París, vildi hann hafa listamenn
næst sér. Veslings Breker varð að íklæðast
SS-búningi og ganga næstur Hitler.
Andlitsmynd Brekers af Göbbels. Bandarískur
hermaður skaut á myndina og skemmdi hana.
aður um 100 mörfk oig Iþar að
auiki kralfðist rétturirun iþess, að
ég iteiknaði sérstalklega fyrir
sig gostorunin. Lögfræðinig-
uirinn minn spurði, Ihivort 'þetta
væri ekki diálítið einlkennileig
t>ón, þar sem iþeir hefðiu nú
igagnrýnt verk mlin i þrjár
Muíkkustunldir samifleytt. Þetta
var fáráinlleigt."
Brdker gekk á rundan inn um
hilið á vel 'klipptu runnagerði
Oig dökaði við meðan við nut-
um útsýnisins. Garðflötin
þarna megin var u.þ.h. hálf
ekra. Hemn'ar gættu einn-
ig Sþróttamenn úr hronzi.
Afarstór 'grisk-þýzíkjur kven-
maðuæ iyfti hendi til hæða,
iiikt og hún hygðist stöðva ein
hverja jámbrauitariestina, sem
fór þar hjá, og lét sér fátt finn
ast 'um bæj'aiihúsin handam við
götiuna. Breker benti á her-
mann, sem var að draga stutt
sverð úr siiðrum; hann bar í
þvött, sem blakti heegt fyrir
vindi á snúrum bæjarhúsanma.
„Þetta er toara frummynd,"
sagði toainn. „Hún var miklu
stærri fuhsmSðuð.“ Þetta var
eitt þeinra verka, sem þriðja
rikið pantaði. Ég spurði, hvort
Hitler heifði rekið á eftir h'on-
um við verk. „Nei, al's ekki.
Hitiler var ævinlega hinn mein
lausasti við mig og ég hafði al-
veg frjálsar hendur. Amn-
að mál með Göring. Hann toorg-
aði aldrei neitt, en var alfskap-
iega fikinn 4 Mstaverk. Á sýn-
ingunni minni í ÍParfs 1942 varð
hann yfir sig hrifinn af
nokkrum myndunum. Ég varð
að segja homúm, að Speer
hygðist nota þær d nýskipan
Berfllínarborgar og þær væru
Iþess vegna ekki faflar. Göring
brosti bara og spurði lí hvaða
máimsteypu þaer hefðu verið
gerðaæ. Seinna 'komst óg að
IþvS, að hann hafði farið 4 málm
steypuna og íátið starifsmenn-
ina gera eftirmymdir handa
sér.“
Við ræddum verk Brekers
fyrir nýskipan BerMnarborg-
ar. Umdir eins li'fnaði yfir hon
um, og ihann- 'fylltist áhuga.
Þeigar ég minntist á áætlanir
Speers um endurreisn bongar-
innar sagði hamn: „Þær er mér
ókunniugt um. Margt hefur far-
ið forgörðum. Bn Speer hlýtur
að hafa þær. Ég s'kal hringja í
hann.“ Við genigum afbur heim
að húsiniu. „Mér Iþyk'r vaant
um, að bók Speers skufli selj-
asit svo vel,“ sagði Breker.
„Verra þykiæ mér, að
hann skúli afheita Hitfler, oig
þvii verki, sem við unmum báð-
ir. En tuttugu ár lí fangelsi eru
lengi 'að fíða oig ég skifl hann
maeta ve(l.“ Bftir smáþögn bætti
hann við: „Það hefur verið far
ið fáránlega með mig sSðan.
Það er samtiimamurn til minnk-
'unar. Vegna þessana fimm ára
er ferill minn nú að engu orð-
inn, oig ég á (vonarvöl.“ Við
'gemigum þegjandd ýtfir víðáttu-
m'klar .grasflatimaæ framhjá
sundlauginni.
Þagar inn kom mionti óg
Breker á lotforð hans að
hringja i Aflbert Speer. Hann
fór þegar kiurteislega nnidan í
fflæmimgi og ef satt skal segja
hummaði hann slimtalið alveg
fram af sér.
Þegar ikomið eæ inn til Brek-
eirs verða fyrst fyr.'r tvö mót-
tökuherbengi gesta. Breker er
hinn gestrisnasti og fór þegar
að sækja okkur drykki. Á með
an skoðuðum við herberg-
in. Háir veggir þess tfremra
voru aiþaiktir preintjuðum
myndum, og teikningum og úr
þvií var innangenigt lí bókasalfn
ið, áflitflega stoÆu með fflúruðum
ibókaskápum á þrem veggjum
og brjóstmynd Rodins atf Bal-
zac á stallli út við franstoan
gflugga. innra herbergið var jafn
hlálytft, og vel lýst, en milklu
stænra en hið firemra. Við
vegginn fjærst dynunum stóðu
frægir vinir Brekens á stöíl-
um, eða öfllu helldiur brjóst-
myndir 'þeirra, mannhæðar-
háar, iþvi staMarnir tötou manni
4 herðar; Oig störðu þeir á ofck-
ur stónum augum. I fyrstu nugl
uðumst við dláfitið í himinu;
þannig miundi flestum fara, ef
Cocteau, Erza Pound, Vla-
mindk oig MailllM virtu hann
fyrir sér allir li senn. Þung
tjöfld frá góllfi til lolfts vörðu
veginn inn 4 vinnUstofu Breik-
ers og minntu á hugmynd
HoHlywoodleiitostjóra frá því
1940 um aCmennilega vinnu-
sfodju I'istamanns. Húsgagna-
skipan hafði á sór notokuð
strangan svip, en gripim-
ir, sem voru frá iBeifllínarárum
listamanrtsins, greinilega verð-
mætir.
Breker toom nú með drytokj-
arföngin í tágakörfu, eina íbjór-
'fflösku og aðra af ávaxtasafa.
Hann hellti í gfliösin og setti
þau á íborðtanílli. Síðan bauð
hann otokur Sæti.
Við spurðum fyrst um aðra
þýzka (listamenn, starfSbræður
hans, sem unnið höfðu fyirir
þriðja rlíkið, en á því efni
sýndi hann takmarkaðain
álhiuga. Hann kvaðst flrafa keypt
Rodinstyttuna í ifomgripaverzfl
un 4 Pabis. Við minntum'St á
múlifandi myndhöggvara og
spurðum m.a. hvemig honum
litist á ,venk! Henry Moore.
„Ske]!filegt“, ainzaði hamn
fculdalega. Þá spurðum
við, hvort hann hefði dálæti á
einhvarj'um ungum myndhöggv
urum. „Það bjóða mér 'fáir' á
sýninigar nú orðið,“ svaraði
hann. „Þó ar einn myndhöggv-
ari I Parfs, sem. ég met mitoils.
Sfiill hans er svipaður mínium."
Hvemig aitvitoaði'St það eig-
irilega, að Hitíler gerði boð eft-
ir jhonium til 'Parfsar.
„Ég var grunlaus," sagði
hann. „SS-mennirnir toomu
snemma moirguns hinn 22. júrtí
1940 og sögðu mér að vera ferð
búinn eftir klukkutima. Þeir
vMdiu ekki segja mér, hvert
förinni væri heitið. Konan mlín
var hágrátandi og ég sagði
henni, að undir einræði yrðu
menn að vera við öllu búnir.
Bftir rétta Mutotoustund
komu SS-mennirnir atftiur og
við ffliuigum mecj milkilli 'leynd
til lítils þorps lí FraltoMandi,
þaæ sem Speer beið mfln. Þag-
ar við iheilsuðum'St sagði hainn
svoílátið illltovi'ttnisilega: „Það
hlýtur að halfa farið um þig?“
Þanniig var Speer — ætíið gam
ansaimur. Nú, hann sagði mér,
að Hitler biði 4 toráðabirgðahöf
uðstöðvum aínium 4 Le Bourget
og .viidi skoða Parfsarboiig. Þeg
ar þangað Itoom ótoum við þrfr
saman um igötur bongar.'nnar í
tvo tima og stooðuðum
mantovierðustu byggingar." Við
spurðum, hver hetfðu vierið við
brögð aimenniings. „Otokur var
hvanvetna heilsað með aigerri
þögn.“
„Á hem'ámsárunum," hélt
hann áifram, „tólkst mér
að verða franSkæi list og lista-
mönnum að nototoru liði. TiiL
dæmis að nefna hafði Göring
fyrir sið að fara 4 Louvnesafn-
ið og seigja sem svo:
„Þetta vil óg Ifá, Iþetta; þetta
og þetta. Moriguot, umsjónar-
maðiur salnsins á þessum árum,
hringdi jafnan til min sfcelf-
inigu lostinn. Nú vonu Simar all
ir hleraðir oig eklki hægt að ræð
ast við 4 ftrúnaði. Ég fflýtti mér
því yfir till hans á sfcrilfstolf-
una og gaif honum oftast það
náð að jáintoa öflllu, en gleyma
þvli jafnjbarðan.
En Göring var eirfiður við-
ureign'ar, jafnvel þótt vel lægi
á honum og þegar hann Itoomst
að þeirri niðurstöðu, tveim ár-
um eftir strfðSbyrjun, að Þjóð-
verjar hlytiu að toúða ósiguæ,
var Speer alveg i vandiræðum
með hainn. Dag nö'ktoum kom
Speer að mláli við mig oig haffði
diottið niður á náð. Ég skyldi
geæa hrjóstmynd 4 griislkum istM.
atf íðilfagurri konu og við slið-
an gefa Görimg hana. Ég hótfst
þegar hanida og er myndin var
fuligerð komum við henni fyr-
ir framan við storifstlotfudyr Gör
ings oig leynidiumst Síðan að
hurðanbaki er hann kom inn.
Hann varð tfiá sér numinn.
„Stórtoostleg't!" torópaði hann.
„Hve fagurt! Hlútiföllin eru
betri en íí Venus frá Míló!“
Hann var svo ánægður, að 4
nOfckuinn tiima átti Speer 4 eng-
um vandræðum með hann.“
Þessar endurminn'ngar höifðu
komið Brefcer 4 ágœtt sfcap Dg
hann 41110 enn imeð sjáltfum sér,
er hainn reis á tfætiur og vis-
aði okkur inn 4 næsta her-
Útceflndl; BJ. Amku, BejkJaelk
Framkr.itJ,: HanJdor Srelnsscxa
RlUtJórmr: Matthfai Joh&nneuea
KjJólfcr KonriS J6tusoa
Stjrmlr OnmuLmoa
mutjjltr.: Gfsll lÍgnrSstMi
Auiljilniu: Arnl Gartu KrUtlnuoa
RiUtjóra: ASalstmtl «. Bfml ltlM
V