Lesbók Morgunblaðsins - 15.07.1973, Page 15

Þurfum á stað, þar sem stormur hvín
og steypiregn gerir hörund. vott.
Þeir geta þá skolfið og skammast sin,
sem skjálfa vilja. Þeim er það gott.
H.H.
SVO hefur verið sagt, að þá skorti íslenzkuna
sízt fjölskrúðugar orðmyndir, þegar til þess
kemur að lýsa veðri, allra helzt vondu veðri.
Það sýnir aðeins, hversu mjög Islendingar
hafa alla tíð verið háðir veðri. Landið, sem
stundum hefur verið talið á mörkum hins
byggilega heims, hefur áreiðanlega verið utan
þeirra á þeim skeiðum sögunnar, þegar árferði
var verst. En viðmiðunin hefur breytzt. Við
miðum ekki lengur við landbúnað, þar sem
sett er á guð og gaddinn, eða sjósókn á opn-
um bátum.
Sjósókn og nðnaður gœtu mæta vel þrifist,
þótt eitthvað kólnaði áfram. Verstöðvar og
verksmiðjur gætu haldið áfram að blómstra
þótt klaki fœri ekki úr jörðu sumarlangt. En
þá vœri orðið nálega vonlaust að reka nokk-
uð það, sem byggist á útirœktun og fyrir
mannlífið í landinu yrði mikið frekari kóln-
un veðráttunnar ömurleg.
Eins og sakir standa eru ýmsir spádómar
á ferðinni um þróun veðurfars í næstu fram-
tíð, en því miður hníga þeir flestir í þá átt,
að við séum að fœrast inn í kuldann. I vor
gátu dagblöðin þess, að maímánuður hefði
vetiið hinn kaldasti í 20 ár. Og júnímánuður
varð hinn næst kaldasti á öldinni. í fyrra-
sumar var meðalhitinn alltaf talsvert langt
undir meðallagi, enda sólarlítið lengst af. Hins
vegar er síður en svo, að undanfarnir vetur
hafi verið tiltakanlega kaldir. Munurinn á
sumrum og vetrum virðist hafa minnkað; það
er þróun, sem ekki á aðeins við á voru landi,
heldur allsstaðar á norðurslóðum, eftir því
sem segir í ágœtri grein um breytingar á veð-
urfari heimsins í amerísku tímariti, The Sci-
ences.
Greinarhöfundur telur einmitt, að þessi
jöfnuður á sumrum og vetrum sé eitt merki
þess, að frekaiii kólnun sé framundan. Hann
telur, að þetta fyrirbrigði hafi átt sér stað á
undan meiriháttar kuldaskeiðum, sem heim-
ildir greina frá.
Frásögn Landnámu af landinu viði vöxnu
milli fjalls og fjöru, gæti verið nær sanni en
okkur grunar, þegar haft er í huga, að tœp-
um tvö þúsund árum fyrir Islands byggð
hófst mikið hlýindaskeið á norðurhveli. Á
víkingatíma er getið um vínekrur í Englandi
óg örnefni eins og Akrar og Kornsá gefa hug-
mynd um betri tíð en verið hefur uppá síð-
kastlið. Sé litið á norðurhvel jarðar sem heild,
fór 'að kólna verulega eftir miðja 15. öld og
höfundur greinarinnar, sem áður er á minnst,
nefnir næstu fjórar aldir Litlu ísöld. Búsifjar
af völdum þeirrar kólnunar urðu meiri hér á
Islandi en efni stóðu til, vegna þess að harð-
indin urðu samferða erlendri ánauð, drepsótt-
um og eldgosum.
Á norðurslóðum fór víðast að hlýna eitt-
hvað uppúr miðri síðustu öld, en hér á landi
gætti þess ekki fyrr en uppúr aldamótunum;
síðustu tveir tugir aldarinnar voru einmitt
mjög harðvítugir og ýttu undir mannflutn-
inga úr landi. En hlýindin, sem hófust með
öldinni, urðu ekki langvinn; norðurslóðir fóru
að kólna uppúr 1940 og sú þróun hefur haldið
óslitið áfram.
Kunnur tékkneskur veðurfarsfrœðingur, Jiri
Kukla, hefur sett fram þá skoðun, að við gœt-
um verið á þröskuldi mikillar ísaldar. Hann
og fleir.i visindamenn hafa bent á, að hin fyrri
skeið tiltölulega mildrar veðráttu milli ísalda
hafi aðeins staðið í 10 þúsund ár. Nú eru þeg-
ar liðin um það bil 10 þúsund ár frá síðustu
meiriháttar ísöld; þessvegna erum við ef til
vill komin að hinum kritíska punkti. Að vísu
hefur nýr hugsanlegur áhrifavaldur komið til
sögunnar, sem einhverju gœti breytt: iðnaðar-
reykur, útblástursgas og önnur óhreinindi af
manna völdum, sem fara út í andrúmsloftið
í ótrúlegu magni á hverri einustu mínútu.
Kólnunin er talin geta haft hrikaleg áhrif
á matvælaframleiðslu heimsins og bent er á,
að nú þegar sé kornuppskera Rússa tekin að
bregðast í óhugnanlega rikum mœli. I vor
og sumar hafa borgarísjakar undan suðurodda
Grænlands mjög hamlað siglingum, enda
taldir helmingi fleiri á sama svœði nú en
undanfarin ár. Gagnvart landbúnaði og gras-
rækt er hitastig hér á landi nœrri lágmarki.
Kólnun þyrfti naumast að vera til muna tit
þess að hafa ófyrirsjáanlegar afleiðingar.
Varla er þó ástœða til að kvíða því, sem
ekki er víst að komi. Spádómar geta brugðist
eins og annað, jafnvel þótt vísindalegir telj-
ist. Sumir taka jafnvel meira mark á spákon-
um og einhver merk völva á að hafa spáð
mildu síðsumri og góðu hausti. I bili er að
minnsta kosti hægt að hugga sig við það.
Gísli Sigurösson.
A V«l- rx KKÍIÍ 6WA intKM •«Ar- ■ YERK- uw« 'wn" TÓLU 6KÓR
D £ r T A -t* u R A S KT
»>** A' L A R tfi* A f> A L L LH- L
4 Kí£N- H A.FN AJ t' N A Í>ÓK L A KvEH- HfifH O L d A
U N N U R N £ F 1 Al U
-ÍR M ÍJ'Í-H A s 1 Al N OlHOI 1 R F
iHV A
/1 £ L 2 nm iUkuR 7 T S 1 Hlill* FÓT- AHHR P Xd-
(a T. U & N 0' T A KF'fRI A'hald A K 1 4 H A K
'ý* N A R R A FuRO ÍUO U N p R R R
*' IHlKIIS s N ú R. U R Kíutt A R A úfí- EIW fl R A*
K fíÓ’Ll \ tfew IR (•> -
p h(\ FOÚL- OK 6 s R s A R o s A
jfe* s A K N A R l'ilc- m-M- HLUT) T A'* LflHD • ■ • ITÆPI j A p A N STa'v- i>-VK
E R L A Kvf H- E V A n'wN Be. rn i 0' A R A
L A Ú P U R PYR R 0 T T u R A £>
% A R R A 1 R 1 R 0' T s J i' £ A R A
Lausn á síðustu krossgátu
Krossgáta
Lesbókar
Morgunblaðsins