Lesbók Morgunblaðsins - 10.03.1974, Blaðsíða 4

JAFNRÉTTI í REYND?
BREYTINGAR
Á FORNUM
HÁTTUM—
EÐANÝ
STÉTTASKIPTING
Byrjun á greinaflokki eftir Guörúnu
Egilsson, sem fjalla mun um heimilishœtti
og verkaskiptingu heima fyrir,
þar sem börn eru og bœði hjónin vinna úti
í SIMORRA Eddu segir, aS
ásynjur séu hvorki færri né
ómáttugri en æsir, en þegar
grannt er skoðað, virðast þó
hlutverk þeirra harla einhæf
og fábrotin. Að vísu hafa þær
einkarétt til afskipta af til-
finningamálum manna og
kvenna, en þegar að hagnýt-
um hlutum kemur, virðast
þær harla atkvæðalitlar, og
ekki er annað að sjá en þær
hafi sáralítil afskipti af heims-
stjórn bænda sinna og
bræðra. Segir Snorri, að ein
annist dyragæzlu, önnur sé
góð til áheita, en allmargar
virðast reika um í Ásgarði
án takmarks og tilgangs. Fer
Ásynja viS dyr Valhallar. Snorri var
dálítið í vandræðum með að finna
þeim verkefni.
ekki hjá því, að lesandinn
verði þess áskynja, að Snorri
hafi veriÖ í mestu vandræð-
um við að finna þessum
kvenkyns goðmögnum verð-
ug viðfangsefni, þótt hann
vilji eflaust ekki skerða hlut
þeirra, enda jafnan talinn ær-
ið kvenhollur.
Gaman væri að vita, hver
hlutverkaskrá gyðja yrði, ef
ný trúarbrögð væru grund-
völluð á þeim þjóðfélagsað-
stæðum, sem við búum við
nú. Gera má ráð fyrir, að
minna bæri þar á hæfileika-
skorti þeirra og atvinnuleysi,
og hin mikla ringulreið, sem
orðið hefur á hinni hefð-
bundnu hlutverkaskiptingu
kynjanna, myndi áreiðanlega
setja svip sinn á slík trúar-
brögð.
Mörgum hefur fundizt hin
öra framsókn kvenna út i at-
vinnulífið og þær breytingar,
sem hún hefur haft í för með
sér á heimilisháttum og víð-
ar, vera árás á hin helgustu
vé samfélagsins. Bera um-
ræður um þessi mál oft keim
af ofstæki, og má stund-
um skilja sem svo, að konan
hafi verið sköpuð fyrir mann
börn og heimili og hreinasta
goðgá sé að hrófla nokkuÖ
við þeirri skipan. Ekki er bein-
línis hægt að finna þessum
skoðunum stoð i ásatrúnni,
því að ásynjurnar eru bless-
unarlega lausar við flestar
búksorgir, og þær skirrast
ekki við að gera mökum sín-
um erfitt fyrir, ef þeim býður
svo við að horfa. En hvort
sem menn leita sér halds í
trúarbrögðum, fornum menn-
ingarsamfélögum eða annars
staðar, virðist þróunin ekki
verða stöðvuð, og konur
sækja áfram út á vinnumark-
aðinn.
Ekki er hér. ætlunin að
rekja forsendur þessarar þró-
unar og tína fram rök með
henni eða á móti, heldur
veröur litiö á hana sem stað-
reynd og reynt að draga upp
nokkrar myndir af þeim af- s
leiðingum, sem hún hefur í
för með sér fyrir heimilislíf
almennt. Eðlilega verður þar
talsverð röskun, þegar konan
hættir að sitja heima og tekur
skyndilega að axla nýjar byrð-
ar, og hvernig bregzt fólk við
þeirri röskun? Er húsmóður-
ímyndin alger forsenda heil-
brigðs heimilislífs? Verða
börnin vanrækt, ef móðirin
er ekki til taks 24 stundir á
sólarhring? Sætta karlmenn
sig við að þurfa að taka á sig
ýmsa þætti heimilisstarfanna
eða þarf konan að sinna þeim
öllum þrátt fyrir útivinnu? í
þessum efnum er víða pottur
brotinn og sýnist eitt hverj-
um.
Ákafir formælendur fyrir
jafnrétti kynjanna eru oft,
ekki síður en mótherjar
þeirra, boðberar hins eina
sannleika að eigin hyggju. í
ákafanum við að koma
stefnumálum sínum í fram-
kvæmd sést þeim yfir ýmsar
torfærur ellegar þeir gripa til
heldur vafasamra lausna.
Torfærurnar eru geysimargar.
Vegur uppeldi og mótun oft
býsna þungt. Karlmaður, sem
hefur vanizt þeirri hugsun, að
þvottar og saumaskapur séu
fyrir neðan hans virðingu, á
oft og einatt erfitt með að
yfirvinna andúð sína á þeirri
iðju.
Og hætt er við, að
mörgum, sem bera lítið skyn
á matreiÖslu, verði svipað á
og manninum, sem steikti
matinn í plastumbúðum, og
skildi ekkert í, hvers vegna
hann var óætur. Ennfremur
hafa margar konur talið fá
blautu barnsbeini að hús-
móðurstörf séu hið eina hlut-
verk þeirra í lífinu. Þær
kunna því illa, ef rýrð er á það
kastað, og eiga erfitt með að
tileinka sér önnur störf.
Annað vandamál er það, að
þjóðfélagið virðist ekki þann-
ig upp byggt, að hjón geti
auðveldlega stundað vinnu
utan heimilis. Dæmi um
þetta er skortur á dagheim-
ilum og leikskólum, svo og
hinn stutti og slitrótti skóla-
dagur barna. Ennfremur má
ætla, að þar sem hjón vinna 8
stundir á dag eða lengur utan
heimilis, hafi þau of nauman
tíma afgangs til að vera sam-
vistum hvort við annað og við
börn sín, þannig að aukin
útivinna kvenna knýr á með
styttingu hins almenna
vinnutíma. Aðeins fátt eitt
hefur verið nefnt af þeim
vandamálum, sem við er að
etja, og til margvíslegra ráða
er gripið til að leysa þau.
Áköf jafnréttiskona lét eitt
sinn hafa það eftir sér, að
vandalaust væri að vinna úti.
Að vísu væri ógerningur að fá
bóndann til að taka þátt í
heimilisstörfunum, en það
skipti engu máli, því að hún
hefði fengið öndvegiskven-
mann til að hugsa um börnin
og húsverkin gegn vægu
gjaldi. Með þessu móti gætu
þau hjónin bæði notið hvíld-
ar, þegar heim kæmi að af-
loknum vinnudegi. Þessi
mynd jafnréttisbaráttunnar
blasir við nokkuð víða. I sum-
Karlmönnum þykja ekki allir þættir
heimilisstarfanna jafn skemmtilegir.
um tilvikum er hér um
þrautalendingu að ræða, þeg-
ar fólk hefur árangurslaust
reynt að koma börnum sínum
fyrir á leikskólum eða dag-
heimilum, en er ekki verr
farið en heima setið, ef sú
barátta, sem kennd er við
jafnrétti, á að stuðla að auk-
inni stéttaskiptingu í þjóðfé-
laginu, og er aðeins i því
fólgin að fá einhvern annan
til að vinna þessi störf —
fyrir lægri laun en þekkjast
annars staðar? Ef þetta á að
vera lausnin, er hætt við að
útivinna verði sérréttindi
efnakvenna og hinar verði að
láta sér nægja að taka að sér
heimilisstörfin fyrir þær gegn
broti af þeim launum, sem
fást á almennum vinnumark-
aði.
En hér er sem sé ekki mein-
ingin að predika yfir fólki,
hvað rétt er og rangt i
þessum efnum, heldur
kanna, hvernig fjölskyldur
fara að því að leysa margvis-
leg vandamál, sem skapast,
þarsem hjón vinna bæði utan
heimilis. Við höfum farið þess
á leit við nokkrar fjölskyldur,
að þær segðu okkur undan og
ofan af heimilishögum
sínum, hvernig verkaskipt-
ingu er háttað, hvernig hægt
er að halda uppi eðlilegu fjöl-
skyldulifi þrátt fyrir langan
vinnudag og þar fram eftir
götunum. Höfum við leitazt
við að velja fólk á ýmsum
aldri og úr ólíkum þjóðfélags-
stigum til að fá sem víðasta
mynd af heimilishaldi, þar
sem hugtökin fyrirvinna og
húsmóðir hafa runnið i einn
farveg og goðsagnir um hlut-
verkaskiptingu kynjanna
látnar lönd og leið.
©