Lesbók Morgunblaðsins

Ulloq
Ataaseq assigiiaat ilaat
Saqqummersitaq pingaarneq:

Lesbók Morgunblaðsins - 22.05.1976, Qupperneq 8

Lesbók Morgunblaðsins - 22.05.1976, Qupperneq 8
Sveinn Asgeirss • • Sjáltsmynd eftir Evert Taube og hér til hsegri: Ein af mörgum smá- teikningum hans viB Ijóö. Mcnn eins og Evert Taube eru ómetan legir hverri þjóð, og Svfþjóð hefði sann- arlega orðið miklum mun fátækari án hans, eins og Olof Palme forsætisráð- herra hafði á orði eftir lát hans. Þeir skapa, en framleiða ekki f venjulegri merkingu. Það er ekki átt við þá, þegar talað er um hinar vinnandi stéttir og launakjör þeirra. Þeir eru ekki taldir hafa nein áhrif á hagvöxtínn, cn þó lifir oft f jöldi manna á þvf að koma verkum þeirra á framfæri, og þeir hafa flestir fasta taxta og verkfallsrétt. Þegar lág- markslaun eru lögfest, cr á engan hátt átt við menn, sem skapa á svipaðan hátt og Evert Taube. En svo geta menn verið að tala um auð, sem þeir hafi gefið öðrum, þegar þeim er haldið samsæti sjötugum eða áttræðum, cf þeir lifa svo lengi, en þó mest og hjartnæmast, þcgar þeir eru dauðir. En það verður að segj- ast, að þá er oft sem söknuðurinn sé sannur og innilegur, og það hefur hann vafalaust verið, þegar fréttin um andlát Everts Taube birtist með stórum stöfum og myndum á forsfðum sænskra dag- blaða 2. febrúar sfðastliðinn. Þegar ég var í Svíþjóð á árunum 1945 — 1950 heyrði ég ekkert eins oft sagt um Evert Taube og það, að hann hefði fast borð á veitingahúsinu Den Gyllene Fred- en og drykki mikið. Sú staðreynd, sem máli skiptir, er þó, að afköst hans voru feikimikil og hann náði nær 86 ára aldri við beztu heilsu nær alla tíð. En þetta minnir á „Sautjándu ballöðuna", sem Cornelis Vreeswijk gerði fræga fyrir nokkrum árum, en þar segir Evert Taube meðal annars, og tel ég óþarft að þýða það: „Tánk mer pá gládjen án pá gods och gull, ty nágon skall fördriva trákigheten, om ryktet án skall gá till evigheten: att jag har sjungit för att jag var full.“ En annars mun Evert Taube hafa kom- izt bærilega af sem listamaður. Það byggðist auðvitað ekki á því, að hann gæti ort vísur og samið lög, sem öll þjóðin lærði, söng og spilaði, heldur á því að hann gat flutt þau sjálfur, sungið þau og leikið með á gítar. Var hann ráðinn til að syngja á hverju kvöldi í veitingahúsinu Gillet í Stokkhólmi í stundarfjórðung árið 1918 fyrir 50 krón- ur á kvöldi. Hann neyddist til að taka þessu boði, því að hann var orðinn skuld- ugur, en taldi sig vera rithöfund og listmálara. Hann hafði skrifað í blöð og myndskreytt greinarnar, og fyrsta bók- in, sem hann gaf út, voru sautján sögur. Sjálfur segir hann um frammistöðuna á Gillet: „Þetta heppnaðist nægilega vel til þess, að á mig yrði litið um alla framtíð • sem visnasöngvara, en ekki sem rithöf- und í eiginlegri merkingu. Þetta byggð- ist á því, að í Svíþjóð geta menn ekki ímyndað sér, að raunverulegur rithöf- undur standi á sviði og syngi vísur.“ Þetta leiddi svo ennfremur til þess, að árið eftir gaf hann út: „Sjö sjómanna- vísur og Byssan lull“ og árið 1922 „Flick- an í Havanna og fleiri vísur". En það var ekki aðeins almenningur, sem ekki gat skilið, að virkilegt skáld og mikill lista- maður gæti llka sungið og verið skemmtilegur, heldur vafðist það fyrir menningarvitunum þar eins og í fleiri löndum, og því var það ekki fyrr en 1950, að hann hlaut opinbera viðurkenningu „á æðstu stöðum“ sem skáld. Þá veitti Sænska akademían honum „Bellmans- verðlaunin" sem „en verkligt fram- stáende svensk skald.“ Tónlist hans féll mjög vel að textanum, svo að menn átt- uðu sig tiltölulega seint á því, að vísurn- ar, kvæðin, ljóðin, voru svo vel gerð, að það var unun að því að lesa þau án tónlistarinnar. Hann orti einnig frábær kvæði á öllum aldri án hljómlistar, og hann þýddi Dante og próvensalska trúbadúra af snilld. Nú hefur hann tryggt sér sæti meðal helztu skálda Sví- þjóðar, og í ritsafninu „Den svenska lyriken“ fylla ljóð hans og kvæði eitt bindið. Þá hefur hann hlotið „Verðlaun hinna níu“ (De nios stora pris), sem kölluð hafa verið „litlu Nóbelsverðlaunin,“ stúdentar veittu honum margháttaðar viðurkenningar svo sem Frödingsverð- laun á fyrri áratug og háskólinn í Gauta- borg gerði hann að heiðursdoktor 1966. Um og eftir sjötugt fór hann sem sagt að hljóta opinberar viðurkenningar af þessu tagi, en fram að því hafði hann verið of vinsæll og skemmtilegur til þess að vera álitinn þeirra verður. Þegar hann var 82ja ára gamall, 1972, hlaut hann meira að segja æðsta heiðursmerki Sænsku akademíunnar Den stora guld- medaljen. Evert Taube fæddist í Gautaborg 1890, en ólst upp á eynni Vinga I skerja- garðinum við Gautaborg, þar sem faðir hans var vitavörður. Þaðan hélt hann svo út I heiminn 17 ára gamall — fyrst til Stokkhólms til að freista þess að komast í Listaháskólann þar, en síðan fór hann til sjós og dvaldist um árabil I Mið- og Suður-Ameríku, aðallega Argen- tínu.Hann var meira að segja argen- tínskur rlkisborgari, þegar fyrri heims- styrjöldin brauzt út, en skilaði þá aftur þeim réttindum og hélt heim til Svíþjóð- ar. Þess ber að geta, að Evert Taube fékk inngöngu í Listaháskólann út á teikning- ar sínar, en fékk ekki þann stuðning, sem hann þurfti, til að stunda þar nám. En hann teiknaði og málaði alla ævi og myndskreytti bækur sínar og greinar í blöð. Fyrsta sumarið I Stokkhólmi tókst honum þegar að selja Dagens Nyheter teikningar eftir sig og tók að sér verk- efni fyrir blaðið að teikna og skrifa. Aðsetur helztu dagblaðanna voru I Klarahverfinu í Stokkhólmi, sem var mikill menningarheimur, og þar kynnt- ist Evert Taube mörgum listamönnum, sem höfðu áhrif á hann og hann næmi til að læra af án þess að týna sjálfum sér. Af einna mestri hlýju og aðdáun minnist hann Alberts Engströms, og þar sem sérlega er vert að minnast hans hér á landi, skulu teknar hér nokkrar glefsur úr bók Taubes „Frásagnir undir fíkju- tré“, sem varða Engström. Fyrst úr kafla, sem nefnist „Albert“: „Það voru sáparar og rakarar, sem gerðu það, sem þurfti, til þess að Albert Engström yrði eins frægur og dáður mcðal sænsku þjóðarinnar og hann raun- verulega var á sinum tima. Það er nú (1958) rúmlega hálf öld, siðan sænskur maður náði í fyrsta sinn í sögu okkar slíkri frægð í Svíþjóð og sænskumælandi Finnlandi, að fornafnið eitt skyldi nægja til þess, að allir vissu, við hvern væri átt. Á átjándu öldu hefðu menn ekki sagt Carl Michael, þegar þeir töluðu um Bell- man, heldur hirðskrifari Bellman eða herra Bellman . .. Albert Engström gaf út fyrsta tölu- blaðið af skopblaðinu „Strix“ 1897 undir kjörorðinu: „Þolið ekkert illt í heimin- um, en gleðjist yfir öllu góðu.“ Tíu árum seinna í september fór ég á rakarastofu í Stokkhólmi, en i Sviþjóð þeirra tima voru rakarastofur einu opin- beru staðirnir, þar sem ekki gætti neins stéttarmunar. Þegar ég kom inn, voru rakararnir að snyrta tvo burðarkarla með leðursvuntur, einn liðsforingja í sínum skrautlegasta einkennisbúningi og John þ’orsell óperusöngvara, sem var í kjól. Skömmu seinna varð rakaranum á að skera Forsell, sem gaf liðsforingjan- um sem verið var að klippa, tilefni til að segja: „Eins og óperusöngvarinn veit, er hér bæði klippt og skorið.“ Þá sagði annar burðarkarlinn, sem var að lesa „Strix" „Þessi væri góður handa Albert!“

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.