Lesbók Morgunblaðsins - 22.05.1976, Page 15

HVER A LANDIÐ?
Hvaðanæva úr heimi berast þær fréttir, að
auðlindir jarðar séu á þrotum eða f mikilli
hættu staddar. Við íslendingar þekkjum þetta
fyrirbæri þar sem bæði fiskurinn i sjónum og
gróður landsins er hvorttveggja að ganga til
þurrðar.
Á fyrstu árum togaraútgerðarinnar héldu
sumir skipstjóranna þvf fram, að hafið væri svo
stórt og fiskur svo mikill, að ausa mætti honum
upp til eilffðarnóns. Nú dettur engum slíkt í
hug. Fækkun sfldar og þorsks talar svo skýru
máli, að enginn efast lengur.
Svipuðu máli gilti um allan úthaga á ísiandi.
Til voru menn, sem kölluðu afréttirnar gull-
námu fslendinga. Þegar betur var að gáð, voru
margir þeirra svo eyddir að varla er þar annað
eftir en hlaupagróður. Sama máli gildir um
mörg heimalöndin. Þvf miður eru þeir menn
alltof margir, sem skilja ekki eða sjá ekki hvert
stefnir, þrátt fyrir gróðurmælingar og margs-
konar athuganir.
Að vfsu var þessi ofnotkun lands viðurkennd
þegar Alþingi samþykkti landgræðsluáætlun
fyrir næstu 5 árin á fundi sfnum á Þingvelli
1974. Er slíkt bæði gott og lofsvert og skref
fram á við. Þegar betur var að gáð reyndist
skrefið heldur stutt og nokkuð reikult. Áætlun-
in ber það með sér, að stundarhagsmunir sitja
mjög f fyrirrúmi en vistfræðilegri gróðurvernd
og eðlilegri uppgræðslu er skipað á óæðri bekk.
Bfður það þvf enn sfns tfma að tekið verði á
þessum málum á vísindalegan og sjálfsagðan
hátt.
Öllum hugsandi mönnum er það Ijóst, að
sffelld beit og traðk á grónu landi kemur f veg
fyrir að plönturnar nái fullum þroska og að
rofabörð grói upp á ný. Og þvf verri verða
afleiðingar þess, sem beitarþunginn er meiri. Af
greinargerðum þeim, sem fylgdu landgræðslu-
áætluninni, er það svo Ijóst sem verða má, að
áhöfn sú, sem látin er ganga á gróðurlendi
íslands, er alltof stór. Að vísu eru hér undan-
tekningar svo sem f strjálbýlustu héruðum
landsins, en hinsvegar er hættan því meiri
annarsstaðar. Til áréttingar þessu má nefna
dæmi úr skýrslu frá 5. okt. 1967 sem prentuð
er f greinargerð landgræðsluáætlunarinnar. Þar
segir svo um hlfðar Sveifluhálsa vestan Krísu-
vfkur: ,,. . ., en hlfðarnar að miklu leyti grasi
vaxnar, en svo þrælnagaðar, að ekki hefði verið
slegið betur með orfi, en þarna er land nokkuð
þurrt."
Við lestur þessara greinargerða kennir
margra grasa og f sambandi við hann hljóta
ýmsar spurningar að skjóta upp kolli. Meðal
annars þær, hvernig stendur á þvf, að engar
takmarkanir eru á húsdýrahaldi eins og sakir
standa. Ennfremur, hverjir eiga landið og
hversvegna er farið svona með það.
Svo virðist sero allir, er þess óska, geti komið
sér upp bústofni hvar sem er. Menn þurfa ekki
að eiga þumlung af landi til að hleypa upp
hrossastóði eða álitlegu sauðfjárbúi. Þessum
peningi er sleppt á lönd einstaklinga eða sveit-
arfélaga án þess að nokkur geri athugasemd við
það. í þéttbýlinu eru nú mörg þúsund hross,
langt umfram það, sem hæfilegt getur talist
fyrir sportmennsku, og f sumum sveitum eru
stóðhrossin orðin landplága, sem bitnar á
öðrum, er stunda heiðarlegan búskap. Þá eru
tómstundafjáreigendur hvarvetna i útjöðrum
þorpa og bæjarfélaga, og sumsstaðar jafnvel
inni í miðjum þorpunum ásamt öllum þeim
sóðaskap, sem því fylgir. Þeir, sem eiga mat-
jurtagarða eða skrúðgarða, lifa í sífelldum ótta
frá vori til hausts. Ef svo slysalega vill til, að fé
komist inn á afgirt lönd, þá verður sá, sem
landið á, að reka þennan óvinafögnuð af
-höndum sér og án þess að geta gert sér nokkrar
vonir um bætur fyrir þau gróðurspjöll, sem féð
veidur. Slík eru hin mestu ólög. En þar með er
ekki nema hálfsögð saga.
Mér var sagt fyrir fáum árum, að alls mundu
vera um 60.000 fjár á fóðrum f bæjum og
þorpum landsins, og er það ekki ósennilegt.
Þessi fjárfjöldi, hver svo hann kann nú að vera,
gengur yfirleitt á löndum nærsveitanna,
bændum þar til tjóns og skapraunar. En til að
bæta gráu ofan á svart, þá fá þessir tómstunda-
hokrarar sömu niðurgreiðslur á afurðir sfnar og
hverskyns uppbætur eins og bændur, sem hafa
þetta að aðalatvinnu. — Það er stórfurðulegt
að engar reglur hafa verið settar um húsdýra-
hald innan þéttbýlla svæða, nema fáeinar meira
og minna máttlausar reglugerðir hjá einstaka
bæjarfélögum. Svo hafa bæjarfélögin vel flest
látið undir höfuð leggjast að láta telja búpen-
inginn fram til skatts og heldur ekki ætlað
mönnum tekjur til útsvars af þessum búrekstri.
Að endingu hin veigamikla spurning, hverjir
eru það, sem eiga ísland. Flestir telja að eig-
endur jarða og sveitarfélaga séu hinir réttmætu
eigendur þess, undir eins og kemur út fyrir
takmörk þorpa og bæja. En málið er ekki svo
einfalt. í raun og veru eiga allir fslendingar
tilkall til landsins þegar kemur út fyrir landa-
merki lögbýla. Frá ómunatfð hafa sveitarfélög
helgað sér vissan afnotarétt, sem vart verður
frá þeim tekinn. En að þvi slepptu er landið f
raun og veru sameign þeirrar kynslóðar, sem
nú er uppi og allra þeirra, sem síðar munu erfa
landið. Enginn hefur leyfi til þess að fara itla
með þessa gjöf, og því er mál til komið að beita
þeirri löggjöf, sem nú er til, og setja nýja um
vandaða meðferð alls landsins, til þess að
landið okkar allra geti elst til bóta, eins og
Stephan G. kvað fyrir 70 árum.
Hákon Bjarnason.
LÆT AF ✓ súv'ak|^H5 aR SdR®- UÐ \J.T- fi M
|^|i L * ’Ji JvK - UIA FL£iH> AR
■' •• T veRK'- Ffctz 1 [YHKA KMÍI
H em Rc>Ð IÐ FÆ5T trpp- fe sr
L'i f- AÆRI R- nu o l
Ff'Jí- KM'Í. ■r/iJi srtE ElHtfUL
rny M.vc- A N
1°* L'l KAM5 hl urllJ" • 8(2«. H \P
i •o" , D-? P- ÍRtfl íúrtftK ETT- b RM- 1 R
KL- AYC l Pk£|2- Taé Kv/er'- HRFH ICrA’K- AR Ri©- A©l
$Kart- S-íflf- uR 'fíTT
SN- ímma LoFoR-b
ArtALS l Ð AiJDV?tR( Rtc goftóPu MÍ /JN 5R RM -
—> —>
i MflHNS' Pfi-i-K f 'I SVEFH
Muupe
<ur. ÓUÐ
J)Ko?- * 1 «. f#u ÚREití íR
T FuCiLAP- upp- ÍKfl IFT » □
Krossgáta
Lesbókar
Morgunblaðsins
Lausn
á síðustu krossgátu
Hll ffcán D-kB. ■ - goea rt- PKk- uA Mf 0 Totu ku
ÍHlK Itt- V E 1 R. \ N «-**r b 5 K A R s
AÖ n > Nr»<» - A 0 r.tKuC ZíTnT Ý s A N ÍKUUT ÍMíh P 'o L Toe- NflfN A
1 kv*w- u R. R A ■R Lwfl- L€(k ■R 'o T A R L e 4
V* hr e M á Ú R A fuUtf. A T A R PKXUI Fuc L A 4 4
KveN- h/ÁFN 0 L A A 4 R. b N FZKB peeir. uflunt u T A R ífJT A
cí"- N ‘1 u R F lTÓt- (-0 A Y£K S IVlLiH S A L M A R íntnr PRÁ P U R t N
A n M fíll-AO Á R 'A s ÚT - íí*y Lk A Bnru FiPR A 4 N <>
1N TpWN H'flS I ACiT.p .<: u M A R S tlL IO A N V'iwwa- VfL/M
■1 • f ■u\' 4 R £ M T A R 1 N IIU '0 A R 4*. 4
'o L Á N |>vt B- rst 'A R PV#lN SKfi lD- Þ V* A S N A R N 1 R
T L £ U R "kXll N £ F ■ ) lU 1 VONO A/ A
Æ & ÍKrin FCPDI N A Nl 1 Ð R K Æ 5> 1 /fvlf'* Eldk F
SVtlLrt iHAflC \J\T S r 'o N 5N- LtAW K L A «evÐ Æ F fA- L o A
«LIT- T A L / N AI A L l £) i#' F L '0 M