Lesbók Morgunblaðsins - 01.09.1979, Qupperneq 14

Krossgáta
Lesbókar
Morgunblaðsins
Lausn á síðustu krossgátu
lo £ <z: í'H ■ ***** Sc- ANC» DKhck Kobi- AN tOK*e K <««»-
\m —> K o N i R T A T * T Æ F A N
E R y U R m A T tf Æ F I flAH E
J £ VJA M 1F o M A T T Æ R I K I S
NieuR fm l QH»T- M K. F
KiMO S OC.H 'A 5 A u n 'o L b URCA 5 A R a A FT- OlL-
una- Ul K U K R 6ANI* »«t A N 1 e T nes S u N A
SK£L A ±> A B imdA fjau tt N Ý T A A T i R H t-T- 'CM L
fltK A m Fo«M- A«l ♦ Háf> J) A R. vc A 6LATI roa- T A P i jp X R H«óP HU4- AflUR. 'o ?
£■ f«n» »»»'« A R F m A L T tífis M X Ml A
o T A í) 1 : ■n X F |M Hacá. L í p U R Veikr- IN N
KL- AK| 'l S Áfucu ÍAXí 1 F / r V£IKA L A l M A HEIÐ- Æ R A
|$AáD A U 0. L 1 T Skíh - ~oi uppne. b K A J> D A i> 1 ÍUÍL
5*«v M 7 A HkIlt t Sr ToVw H i hr ttÓMV. TKlll XFI ! D Kslc- ToNU I © A
S U S fuMK' AN A NO A N A«r- IR 'A N A F N A R
It'lULD t± JJ L A £> HtXO K J Ní N: ’A J/ aJ
Jtfí- (LÍU Sno f- M R- lbc.uk. Dfl M- IR kUCL- AR KÆÐI ■viÐKV- ■ am um Hafkvæni 1R 6iri ■ malm- U(2 - 1 N N Fua
7 1 '~K 1-
1 wmpr / B&jBft) )' —a. / KÓTfí FLU.C- FéLAO. pú K- A R
ÓHK- ElNKA SAM- H LJ. &.ALFI R T- i-o'C- WH
S.-j' *•• HÁ-Ð
-l' — V ANC( VoFN 5AÍA H \l - 'lUT
S7 KÁFA ÍENFIF AFWOT
H v- AKF- L A L'\TIL KeiifA
1}LoM í'mFur
K'JEV- A/AFM -rvetn E / A» s kt-ÆK- 1-t R 5? IL
KALK- H •v'-Ð 1
£W D- IN0. eiN - Kk'MAMS- iTAFlR CiLTÚFuiZ Teíkía Ti/clR E / S) £ R£ 1 f>
St'a U MA faKG,
5T I TAEAR H&KKAf 1 ticn Fimi r
'íMYWD- UN fcuRT ELSKfí fR'IU.T 1
Lm.Á p^/O -
úfiQM - AR ve (r AO(Kl£) þf?AUT KYA86 K’vEN'
5 TÁV- AB- DÝfl. L'l F- FÆftitJ (.{ h ca- öeAC.(
T órJN H/íÐlK ENOtVC. VERIC- FÆRI
T'lNAr^- O / u EiN - , rc isNNIi frAFtfl.
I C.EFUIÍ 1 mrt 5 ?\L Bauw
11 fREX G J N>- KeNNl
Vængjaður
draumur
Framhald af bls. 3
hitapokar. Þannig er ástatt núna.
Bráöum förum viö svo aö sofa í
öllum fötum, einnig í skónum og meö
hattana á höfðinu og loks frökkunum
líka. Viö erum ákveönir í aö láta
okkur líöa vel, meöan viö erum
hérna.“
Villt dýr, sem voru á sveimi í Kitty
Hawk, voru annaö vandamáliö. Ýmis
nagdýr, m.a. mýs, voru þarna á ferö
og lá viö að þær „nöguöu af þeim
nefin“ á næturnar eins og þeir
sögöu. En verstar af öllu voru þó
moskítóflugurnar, sem komu í stór-
um sveimum, og næstum skyggðu á
sólina. „Taugaveikifaraldur, með öll-
um sínum þjáningum, heföi ekkert
veriö í samanburöi viö þetta. Þær
átu okkur gegnum nærföt og sokka.
Ég var meö bólguþrymla, á stærð viö
egg, um allan líkamann ... Hörm-
ungar! Hörmungar"!
Þrátt fyrir öll þessi vandamál héldu
bræðurnir ótrauðir áfram viö ætlun-
arverk sitt. Árangur fyrsta ársins olli
þeim vonbrigöum. Fluggeta vélarinn-
ar var miklu minni en búist haföi
verið viö. Þetta kom óþægilega viö
þá, þar sem burðargeta vængjanna
haföi veriö vandlega reiknuð út á
grundvelli tafla, sem Otto Lilienthal
haföi gert. Þaö var þó nokkur hugg-
un, aö stjórnbúnaðurinn haföi reynst
ágætlega. Meöan þeir vissu, aö þeir
hlutir voru í lagi, voru þeir ánægðir,
því þeir vissu, aö þá mundu þeir
yfirstíga aöra erfiöleika líka.
Þegar þeir komu aftur til Dayton,
fóru þeir að ráögera smíði nýrrar og
mun stærri flugvélar og hugöust þá
notfæra sér reynslu sína frá árinu
áöur. Hún átti aö hafa vænghaf, sem
var nærri tvöfalt meira en áöur og vó
meira aö sama skaþi. En vonir þeirra
brugöust algjörlega. Árangurinn
varö jafnvel mun lakari en áriö áöur.
Fluggetan varö mun minni en ætlað
var og þaö, sem verra var jafnvægis-
stýriö átti þaö til aö bregðast. Þeir
fóru frá Kitty Hawk 1901, enn von-
sviknari en áöur og þá grunaði, aö
þeir stæöu frammi fyrir vandamál-
um, sem þeim yröi ofviða aö leysa.
Wilbur var sérstaklega niður-
beygöur og á seinni árum sagði
hann: „Viö efuðumst jafnvel um, aö
viö gætum haldið tilraununum
áfram. Þegar viö litum á þann tíma
og þá peninga, sem viö höföum lagt í
þetta og bárum saman viö þann
árangur, sem við höfðum náö og
þær vegalengdir, sem við þurftum aö
fara, þá fannst okkur þetta allt unniö
fyrir gýg.“
Octave Chanute, bandarískur sér-
fræöingur um flug og flugtilraunir og
ötull hvatningamaður þeirra bræöra,
endurlífgaöi deyjandi áhuga þeirra
með því að bjóöa þeim í heimsókn til
Verkfræðingafélags Vesturríkjanna
og skyldu þeir segja þar frá tilraun-
um sínum.
Meöan bræöurnir voru aö undir-
búa ræöu sína og frásagnir, uröu
þeir aö ræöa málin frá ýmsum
hliöum og reyna aö gefa skýringar á
ýmsum atriðum varðandi mistökin
og ýmis vandamál varöandi flugtil-
raunirnar áriö 1901.
Til að ganga úr skugga um lyfti-
getu vængjanna og sannreyna þá
útreikninga, sem þeir höföu treyst á,
útbjuggu þeir vindgöng og geröu
nokkrar tilraunir, sem ekki aðeins
vörpuöu Ijósi á þau vandamál, sem
þeir höföu átt viö að stríöa, heldur
gaf þeim einnig hugmyndina aö
algjörlega nýrri tegund flugvélar.
Meö þessu endurheimtu þeir
sjálfstraustiö og fóru aö ráögera
þriöju ferðina til Kitty Hawk.
Tilraunatíminn áriö 1902 skilaöi
árangri, sem fór langt fram úr bestu
vonum þeirra. Nýja flugan sýndi
fullkomlega þá fluggetu, sem þeir
höföu vonast eftir og ný staðsetning
á hliöarstýrinu, aö aftanverðu, leysti
þau stýringarvandamál, sem þeir
höföu veriö aö berjast viö áöur.
Lengri flugvegalengdir meö nýju
flugunni áriö 1902 sýndu greinilega,
aö hliöarstýriö nýja, ásamt hallastýr-
ingunni, geröi þeim kleift aö ná
réttum og mjúkum beygjum, ná-
kvæmlega eftir því, sem þeir höfðu
vænzt.
Eftir þessar árangursríku tilraunir
má segja, aö flugvélin hafi veriö
fullsköpuð í sína núverandi mynd,
a.m.k. í aðalatriðum. En eitt vantaði:
hreyfilinn.
Veturinn 1903 notuöu bræöurnir
til aö teikna og smíða grindina á nýju
vélinni og átti hún aö vera knúin af
hreyfli. En þar sem þeim tókst ekki
aö finna neina vél, sem hentaö gæti,
t.d. létta bílvél, þá smíðuðu þeir,
ásamt aðalsmið þeirra í reiðhjóla-
verksmiöjunni, Charles Taylor, litla,
fjögurra strokka benzínvél og haföi
hún 12 hestafla afköst.
Bræðurnir höfðu alltaf veriö þeirr-
ar skoðunar, aö knýja mætti flugfar
á sama hátt og skip, þ.e. meö
skrúfubúnaði. Þeir gerðu sér Ijóst,
að engin sambærileg kenning var til
um þaö, hvernig knýja mætti fram
farkost í lofti, en af snilldargáfu sinni
réðust þeir á vandann af sömu
innsýn og áöur. Þeir voru hinir fyrstu
til aö gera sér grein fyrir aö skrúfan
gegndi sama hlutverki í lofti og í
vatni. Gátan var ráöin. Af eigin
hugviti höföu þeir bræöur, Wilbur og
Orville, leyst þann hnút, er vísinda-
menn og verkfræðingar víös vegar
um heim höföu staðið ráöþrota
frammi fyrir í áratugaraðir, svo að
nothæf flugvél mætti sjá dagsins
Ijós.
Nú var aöeins eftir aö sanna fyrir
alheimi, að kenningar þeirra og
útreikningar stæöust í reynd.
Þann 17. desember 1903 vöknuöu
bræðurnir snemma, en þeir fóru
samt ekki á kreik fyrr en um hálf tíu
leytið um morguninn, en þá höföu
þeir ákveðiö aö hefja tilraunaflugið,
þrátt fyrir nokkuö óhagstæöan vind.
Þeir drógu rautt flagg aö hún, en
þaö var merki þeirra til starfsmanna
slysavarnarstöðvarinnar næst Kitty
Hawk, um aö þeir óskuöu nærveru
þeirra. Síöan merktu þeir og gengu
frá 18 metra langri flugbraut, þar
sem reynsluflugið átti aö fara fram.
Þeir uröu hvaö eftir annað aö skjót-
ast inn í tjaldið til aö hlýja sér viö
karbíð-ofninn, sem þeir höföu sjálfir
útbúiö, en þegar aðstoðarmennirnir
voru allir komnir á vettvang, var
undirbúningi lokiö frá þeirra hálfu.
14. desember haföi Wilbur gert
misheppnaöa flugtilraun, sem end-
aði á því aö vélin laskaðist lítilshátt-
ar, en því var strax kippt í lag. í dag
átti Orville aö spreyta sig. Hann bjó
um sig í flugmannssætinu á miðjum
neðri væng. Vart er þá hægt að tala
um sæti, því flugmanninum var
ætlaö aö liggja í vélinni. Klukkan var
um þaö bil hálf ellefu. Hann lá á
maganum í þar til geröri umgjörö.
Með því að hreyfa mjaömirnar til
hliðanna gat hann stjórnað jafn-
vægisstýrinu og hliöarstýrinu. Meö
vinstri hönd stjórnaöi hann hæöar-
stýrinu, sem var aö framanveröu.
Meö hægri hönd stjórnaöi hann svo
benzíngjöfinni til hreyfilsins. Hreyfill-