Lesbók Morgunblaðsins - 05.06.1982, Page 7

Blæasparlundur
er að vaxa upp af
rótaskotum frá
þrem elstu
um, beinstofna og
laufríkur, sakir
skjólsins.
Stofnar elstu blæ-
asparinnar á
Grund í Eyjafirði.
Hún er 12 metrar
á hæð, en stofnar
beygðir og
sveigðir af lamstri
storma.
Annar er við Rauðavatn en hinn í Mörkinni
á Hallormsstað. Gróöursetning í Rauöa-
vatnsstööina var lítil á þessu tímabili, en
hinsvegar var gróðrarstöð komið á fót um
leiö og girt var. Ætlunin var að bíða þess
að plöntur úr stöðinni yrðu gróðursettar í
holtin og móana, sem og varð. Þaöan
komu fjailafurur fram til ársins 1910 eða
lengur, og það ár var síöast plantaö við
Rauðavatn. Fjallafurur þær, sem enn lifa á
holtinu norðan Vífilsstaða, munu einnig
hafa komið úr gróðrarstöðinni við Rauða-
vatn.
í Mörkinni á Hallormsstað voru önnur og
betri skilyrði til trjáplöntunar en á hinum
stöðunum. Þar var frjór skógarjarðvegur
og töluvert skjól af birkirunnum og trjám.
Girðingin tók yfir tíu sinnum stærra land en
reitirnir við Grund og á Þingvöllum, og því
þurfti ekki að hrúga öllum tegundunum
saman á litlu svæði. Ennfremur var gróör-
arstöð komiö á fót samtímis og girt var, og
því var ekki lagt eins mikiö kapp á innflutn-
ing trjáplantna frekar en við, Rauðavatn.
Hinsvegar voru fluttar inn sáöbeösplöntur
tii dreifsetningar í gróörarstööiría af ýms-
um tegundum, en þær munu flestar hafa
veriö gróðursettar í og utan við Mörkina á
næstu árum eftir að Flensborg hætti störf-
um hér á landi.
Hér verður því aðeins getið um þær
trjátegundir, sem hafa náð einhverjum
þroska í Mörkinni, og eiga upþhaf sitt að
rekja til starfs Flensborgs.
Lindifura og broddfura munu vera elst
trjáa frá þessu tímabili. Johannes Rafn gaf
Flensborg mikið af fræi þessara tveggja
tegunda með því skilyröi að hann sáöi því
beint í jörð en ekki í gróðrarstöö. Af lindi-
furu eru nú um eða yfir 100 tré hingaö og
þangað út um alla Mörkina. Þær eru allt frá
4 og upp í 11 metra hæð. Munurinn er sakir
þess að sumar þeirra hafa dregið fram lífiö
undir þéttu kjarri árum saman.
Broddfura hefur tekiö tiltölulega bestum
þroska ailra þeirra trjátegunda, sem
hingað voru fluttar á þessum árum. Hún
Eftir Hákon Bjarnason
hefur vaxið hægt en jafnt og aldrei látið á
sjá í höröum árum. Ennfremur hefur hún
borið fræ á hverju ári undanfarin tuttugu
ár. Trén eru yfirleitt milli 7 og 9 metrar.
Þótt undarlegt sé er engin fjallafura í
Mörkinni frá þessu tímabili svo að öruggt
megi teljast. Einstæð og falleg bergfura óx
hér lengi fram eftir, en hún féll í roki fyrir
allmörgum árum.
I Mörkinni eru aftur á móti skógarfurur,
og þótt furulúsin hafi gert nokkurn usla
standa enn fáeinar eftir. Eru sumar þeirra
hin fegurstu tré, um 12 metrar á hæð. Þær
eru af norskum eða sænskum stofni.
Þá eru hér fáein rauögreni, en þótt þau
hafi náð álitlegri hæð, um og yfir 13 metra,
hafa þau gefist misjafnlega og þola illa
næðing. Að líkindum er fræið að þeim úr
noröanverðri Svíþjóð eða af Hálogalandi.
Þegar Flensborg lauk störfum var mikið af
rauðgreni í uppvexti í gróörarstöðinni. Af
því standa nokkrir tugir trjáa viö Jökullæk-
inn, sunnarlega í skóginum, þar sem þau
hafa þrifist allvel og borið fræ endrum og
eins.
í jaðri gamallar trjáþyrpingar stendur
einstakt evrópulerki, eina tréð sinnar teg-
undar frá fyrstu árum aldarinnar. Ekki
verður séð, að lerkiplöntur hafi verið fluttar
að Hallormsstað, og því er þaö vafalaust
vaxið upp af fræi í gróðrarstöðinni. Þetta er
stórt tré, bolmikið og nær 16 metrar á
hæö, en stofninn er talsvert undinn og
sveigður. Þvermál þess er um hálfur metri,
svipað og gildasta blágrenið frá sama
skeiöi.
Blágreni þau, sem áður er sagt frá,
standa í suðausturhorni Merkurinnar. Þau
eru ásamt lerkinu stærstu og viðamestu
trén frá tímum Flensborgs. Hæðin er frá 14
og upp í 16 metra, en þvermálið frá 35 til
50 sentímetrar. Trén hafa iöulega borið fræ
allt frá 1947. Þau hafa þolað veðráttuna
mjög vel, en tvisvar hefur orðiö vart lítils-
háttar sviðnunar á greinaendum sakir
frosts á 75 ára æviferli.
Loks eru fáeinir fjallaþinir gróðursettir
sunnan við gróðrarstöðina. Þetta eru stór
og greinamikil tré, um og yfir 12 metra á
hæð og gildvaxin. En það leynir sér ekki,
að fræið er komið frá mildari og hlýrri stöð-
um en fræ broddfurunnar og blágreni-
trjánna, þótt allar tegundirnar séu úr fjöll-
um Colorado og sennilega safnaö af sama
manni. Trén hafa æriö oft orðið fyrir
frostskemmdum, og lýta þær vöxtinn.
Þá munu upptalin öll þau barrtré, sem
gróöursett voru á tímum Flensborgs og
komist hafa til þroska.
Fáein lauftré eru og í Mörkinni frá þess-
um árum, en það eru aðallega nokkrir
reyniviðir og tveir stórir heggir, sem bera
oft mikla blómaklasa. Blæösp og gráelri,
sem plantað var þarna fyrir æva löngu,
hafa dáið út, sem og annars staðar nema á
Grund.
Horft um öxl
Þegar litið er um öxl og athugað hvaðan
þau tré komu á árunum 1899 til 1906, sem
bestum þroska hafa náð, kemur í Ijós aö
þau eru flest fjallatré. Heimkynni brodd-
furu, blágrenis og fjallaþins eru í háfjöllum
Norður-Ameríku, lindifura er ættuö úr fjöll-
um Síberíu og fjallafura ásamt bergfuru
vex aöeins í fjallgörðum Miö-Evrópu.
Skógarfura og rauögreni vaxa bæði á lág-
SJÁ NÆSTU SÍÐU
Broddfura kom til landsins 6 árunum 1903—1905. Hún er mjög hægvaxta en hefur
aldrei oröiö fyrir áföllum.