Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1982, Blaðsíða 19

1
Hrafn Jökulsson
Áður og íyrrum
Hér áður fyrr
var mér einkar lagið
að skrifa ástarbréf
(sem ég sendi að vísu aldrei)
til ýmissa stúlkna
útí bæ.
Ég notaði gjarnan náttúruna
til staðfestingar á ást minni:
laufin, trén og grösin
sólin og sumarið
allt lék þetta
í höndum mér.
Þá var mér einnig tamt að
nota líkingar
úr líffræðinni
og iðulega vitnaði ég í einhver skáld
sem ég nefndi ekki
sökum hlédrægni.
Ég stjórnaði árstíðunum
og sólarganginum
lífinu og dauðanum
enda ófrumlegt að segja bara
ég elska þig.
Núorðið
er harpa hjarta míns þögnuð
og sólsetrið ekki nema mátulega rómantískt
og ekkert skáldlegt við eymdina eða dauðann.
Égget ekki lengur
skrýðst ástinni einsog skrautkufli
þvínú elska ég.
Ég elska
jafnstæða
Heill
þér unga og uppvæga æska
sem með fyrirlitningu lítur
gamalmennin rykfallin í hjólastólum vanans
Gefur skít í allt:
okkar er dagurinn í dag
á morgun munum við deyja
þeirri veröld sem forfeðurnir skópu
Heill þér unga og uppvæga æska
sem gengur um með byltingarglampa í augum
— einsog pabbi og mamma gerðu í gær
Eg marka braut mína
I morgunroðanum
í ásýnd dimmgrárra skýja
geng ég götu æsku minnar
engir bautasteinar
engar vörður
ég marka braut mína sjálfur
útvið sjóndeildarhringinn
brennur eldur sálar minnar
er það hinn æðsti sannleikur
eða síðustu geislar kvöldsólarinnar
Rætt við séra
Sigurbjörn
Einarsson
Frh. af bls. 4
„Persónulega hafa tveir Skál-
holtsbiskupar veriö mér sér-
staklega hugstæöir frá ung-
dómsárum mínum, meistari
Brynjólfur og meistari Jón
Vídalín. “
Okkar fundum hefur stund-
um borið saman á myndlistar-
sýningum, svo ég veit að þú
hefur fylgst með þar. Hefur
áhugi þinn einnig náð til ann-
arra listgreina og hvað er það í
ríki listarinnar, sem er þér
kærast?
Ég ann myndlist og dáist að
þeirri miklu grósku, sem nú er
áberandi í þeirri listgrein. Tón-
list hefur þó alltaf veitt mér enn
meira yndi. Mér hefur stundum
fundist nokkuð sárt að ég skyldi
ekki kynnast neinni hljómlist í
bernsku, hljóðfæri voru ekki til
nærlendis, ekki orgel í kirkjunni
(þar var vel sungið að vísu
samt). Jú, Guðfinna á Strönd,
ljósa mín, ógleymanleg kona,
átti grammófón, sem strandað-
ur skipstjóri þýskur skildi eftir í
þakkar skyni fyrir viðurgerning
hennar. Honum fylgdu fáeinar
plötur, víst ekki á háu stigi, en
dýrlega hljómuðu þær í mínum
eyrum. Annars var heimur minn
oft fullur af söng og hljómum,
þrátt fyrir hljóðfæraleysið, og
það er svo skrýtið, að mér hefur
stundum fundist ég kannast við
stef í tónverkum, sem ég hef
heyrt og elskað. Kannski ekkert
skrýtið. Allur geimur er þrung-
inn af músík. Allt upp í hæstu
hæðir Guðs. Skapandi meistarar
í tónlist hafa heyrt eitthvað af
þessum dásemdum og gefið
okkur hinum. Hirðarnir á Betle-
hemsvöllum heyrðu þann hljóm,
sem hefur endurómað síðan sem
farvegur æðstu skilaboða, sem
borist hafa til jarðar. í háskól-
um miðalda hófst kennslan í
stjörnufræði með námi í tónlist.
Þeir gömlu, vitru menn vissu
það, að stjörnurnar syngja, þær
eru með í strengleik himneskrar
borgar. Músík hnattanna
gleymdist síðar, eða menn fóru
að flokka þetta með öðrum mið-
aldahégiljum. Nú eru menn bún-
ir að uppgötva þetta að nýju. En
við náum ekki að sinni nema
broti af þeirri vídd og dýpt tón-
anna, sem umlykur okkur bæði
á jörð og í geimi. Það bíður síns
tíma að sálin verði „hljómahaf".
Það verður góður tími.
Það var hjá Helga Lárussyni
á Klaustri sem ég kynntist fyrst
sístæðri músík. Þeim manni er
ég þakklátur og hef verið alla
tíð. Hann lauk upp fyrir mér
heimi drottningarinnar meðal
lista.
Nú er ég búinn að segja svo
mikið um hljómlistina, að ég hef
ekkert afgangs handa orðsins
list í bili. Hún stendur jafnrétt
eftir fyrir því og misvirðir ekki,
þótt ég gangi framhjá henni að
þessu sinni í lotningarfullri
þögn.
Kirkjan hefur átt því láni að
fagna hér á landi, að margir
biskupar hennar hafa verið af-
burðamenn, allt frá dögum ís-
leifs til vorra daga. Er einhver
af hinum gengnu starfsbræðr-
um þínum á biskupsstóli, sem
þú dáir framar öðrum og
hversvegna þá?
Það er mikil fylking og
stórbrotin, biskuparnir á Is-
landi, svo mikil á alla grein, að
mér hefur stundum fundist það
hrein skrýtla að bera þennan
titil. Þegar litið er yfir þann að-
sópsmikla skara er svipur og
ferill harla misjafnlega kunnur,
sumir eru nánast nöfnin ein,
aðrir gnæfa hátt sakir þekktra
afreka. Hver er mestur þar?
Enginn sker úr því. Ef til vill
gilda um þá alla þau orð, sem
Gissur Hallsson sagði yfir
greftri Þorláks helga um bisk-
upana í Skálholti fram að þeim
tíma: „Sá þótti hverjum bestur
sem kunnugastur var,“ þ.e. því
nánari kynni, því meiri aðdáun.
Það eru áhöld um, hvort meiri
ljómi stendur af fyrstu biskup-
unum tveimur í Skálholti, feðg-
unum ísleifi og Gissuri, eða
þeim síðustu, feðgunum Finni
og Hannesi, þótt ólíku sé saman
að jafna. Tveir hinir fyrstu
lögðu grunninn, sem hélt í sjö
aldir, og höfðu heillabyr. Hinir
síðustu stóðu uppi á hrundum
grunni, föllnum stað, með and-
byr úr öllum áttum, og skiluðu
af höndum einu mesta fræðilega
afreki íslenskrar sögu. Það eru
líka áhöld um, hvort þjóðin
stendur í meiri þakkarskuld við
Jón Ögmundsson á Hólum, sem
hóf merkið þar með frægum
ágætum, eða við Guðbrand Þor-
láksson, sem kom lútherskri
kirkju á grunn og bjargaði tung-
unni úr bráðum háska. Persónu-
lega hafa tveir Skálholtsbiskup-
ar verið mér sérstaklega hug-
stæðir frá ungdómsárum mín-
um, meistari Brynjólfur og
meistari Jón Vídalín. Meistari
Jón hefur þá sérstöðu, að hann
hélt áfram að tala til þjóðarinn-
ar, þótt dauður væri, og var
ástfólginn alþýðu. „Af andagift
ríkar hér aldrei var kennt.“ En
mig langar að nefna hér sýsl-
unga minn, Gissur Einarsson,
fyrsta lútherska biskupinn. Það
er hvorki af því að hann var
sýslungi minn né af því, að hann
grundvallaði lútherskt kristni-
hald, heldur af hinu, að hann
hefur verið of lítils metinn og
mjög ómaklega dæmdur. Það er
spurning, hvort meiri menn
hafa skipað biskupsstól á Norð-
urlöndum um það leyti en hann.
A.m.k. komst enginn eins langt í
viðnámi við ásælnu konungs-
valdi og ágirnd veraldarhöfð-
ingja en hann. Hefði hann feng-
ið að lifa og koma einhverju af
hugsjónum sínum fram, hefði
sagan orðið nokkuð önnur en
varð. M.a. hefði Jón Arason
haldið frið og fengið að vera í
friði. Gissur var ekki minni né
lakari Islendingur en Jón Ara-
son, sannfæringu þeirra og eld-
móð ber að virða að jöfnu, en
Gissur var stórum raunsærri og
hafði miklu raunhæfari stefnu-
skrá um velferð lands og þjóðar,
miðað við þau tímamót, sem
orðin voru. Og hann hefði ekki
síður en hver annar verið reiðu-
búinn til þess að láta lífið fyrir
trú sína og málstað þjóðar sinn-
ar.
Nú hefur þú látið af embætti
fyrir aldurs sakir. Gerðir þú
þér framan af ævinni öðruvísi
hugmyndir um þann aldur,
sem þú þekkir nú af eigin
raun, eða er eitthvað við þenn-
an aldur, sem kemur þér á
óvart?
Ég gerði mér engar hugmynd-
ir og ekkert hefur komið mér á
óvart enn. Sú var tíðin, að allir
fullorðnir voru karlar og kerl-
ingar í augum mínum eins og
annarra unglinga og það var
harla óraunveruleg tilhugsun,
að maður myndi einhverntíma
verða gamall sjálfur. Það er eins
fjarlægt ungum huga og dauðinn,
Svo þokast maður þetta áfram
og vinnur ekkert til þess, hvorki
með né móti. Mér líkar vel við
þennan aldur að svo búnu og
ætla að njóta hans eins og efni
standa til og Guð gefur færi á.
G.
Útgefandi: HC. Árvakur, Reykjavík
Framkv.stj.: Haraldur Sveinsson
RiLstjórar: Matthías Johannessen
Styrmir Gunnarsson
Ritstj.fltr.: Gísli Sigurósson
Auglýsingar: Baldvin Jónsson
Ritstjóm: Aóalstræti 6. Sími 10100
19