Lesbók Morgunblaðsins - 05.03.1988, Blaðsíða 3

lEgttlg
@löl[Rl[a![ylS][i][t]®lÐ]®[I][Nl[Il
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík. Framkvstj.:
Haraldur Sveinsson. Ritstjórar: Matthías
Johannessen, Styrmir Gunnarsson. Aöstoð-
arritstjóri: Björn Bjarnason. Ritstjórnarfulltr.:
Gísli Sigurðsson. Auglýsingar: Baldvin Jóns-
son. Ritstjórn: Aöalstræti 6. Sími 691100.
Forsíðan
Myndina tók ungur maður úr Garðabæ,
Haukur Snorrason, og fetar þar með f fót-
spor föður síns, Snorra Snorrasonar, sem
marga fagra myndina hefur tekið og hafa
þær oft birzt í Morgunblaðinu. Ekki fylgdi
myndinni nein nafngift, en hún gæti heitið
Vetrarfjötrar eða eitthvað þvíumlíkt: Klak-
inn myndar hjúp utan um gróðurinn.
Passíusálmar
eru á dagskrá á föstunni. Séra Þorbjöm Hlyn-
ur Amason prestur á Borg á Mýmm hefúr
skrifað greinaflokk um guðfræði og passíu-
sálma, sem birtíst hér og í tveimur næstu blöð-
um. í fyrsta hlutanum skrifar hann um hugsan-
legar fyrirmyndir og aðferð séra Hallgríms.
Ferðablaðið
Upplýsingamiðstöð íslenzkra ferðamála er í
brennidepli í þetta sinn og blaðið hefur rætt
við Aslaugu Alfreðsdóttur forstöðukonu um
þá reynslu, sem komin er á verksvið Upplýs-
ingamiðstöðvarinnar, sem opnuð var 9. júlí,
1987.
Auglýsingar
geta verið ósýnilegar, en mismunandi skoðanir
eru á því, hvort þær geri sitt gagn. Þetta em
svonefndar neðanmarkaauglýsingar, sem sko-
tið er inn í kvikmyndafilmu og taka svo skam-
mantíma, að maður sér þær ekki - en sumir
segja að undirmeðvitundin nemi boðskapinn.
STEINUNN
SIGURÐARDÓTTIR
Kvöldljóð
í
mars
Skýin, skuggar á himnatjaldi.
Birtan roðnar ívið
á fótumtroðnum snjó útí garði hjá mér.
Jafndægur á vori, veraldarundur.
(Þú sprettharða tímans tönn)
Ég tel klukkustundirá fingrunum til staðfestingar.
Stendurheima. Nú erjafn bjart og það erdimmt.
Ó réttláta úthlutun Ijóssins! Ég vakna til þess.
Til þess!
Og úrskurða andlát skammdegis.
í andakt
Ég trúi á upprisu grasanna og eilífan sprett.
Ljóðið er úr nýrri Ijóöabók Steinunnar, Kartöfluprinsessunni, sem út
kom 1987 hjá bókaforlaginu löunni.
Eitrað sull í
neytendapakkningum
Ifáum orðum sagt; það er hættu-
legt að lifa og það hafa menn
lengi vitað. Enginn lifir til lengd-
ar án næringar, en sú næring
sem á boðstólum er, getur verið
varasöm, ef ekki beinlínis hættu-
leg. Þar er ekki allt sem sýnist:
undir litprentuðum og glæsileg-
um neytendapakkningum kunna að leynast
smáskammtar af eitri, sem duga til að ganga
frá fómarlömbunum eftir langvarandi
neyzlu.
Því nefni ég þetta hér, að ég varð áheyr-
andi að samtali gamallar konu við ungan
hjúkrunarfræðing. Sú gamla var að lýsa
bemskuhíbýlum sínum og mataræði: Bað-
stofugólfið að vísu sandskúrað stundum, en
í eldhúsinu var bara moldargólf og ekki
þýddi mikið að skúra það. Þar var dregið
yfir með sópi úr hrísi endrum og sinnum,
en sú gamla minntist þess ekki, að þetta
hefðu verið óhrein eða óvistleg húsakynni.
Hjúkmnarfræðingurinn var samt gáttaður
á þessari lýsingu og fannst merkilegt að
nokkur skyldi geta lifað til langframa við
annan eins skort á hreinlæti: -Allir hljóta
að hafa verið gljáandi af skít, sagði hún.
Ekki hélt sú gamla, að það hefði verið neitt
sem orð var á gerandi og sjálfur man ég
raunar eftir gömlu bændafólki, sem fór
áreiðanlega ekki í bað nema á jólunum, en
var samt alltaf hreint og aldrei af því þessi
megna svitalykt, sem stundum angar af
nútíma hitaveitufólki, oft til kominn af
streytu og taugaveiklun. Hjúkrunarfræðing-
urinn átti líka bágt með að skilja, hvemig
hægt var að halda lífi til lengdar á þessum
fábreytta mat með engum ávöxtum og allt-
of mikilli saltneyzlu; saltkjöt og saltfiskur
á borðum til skiptis.
Að vísu er það hafíð yfir vafa, að ung-
bamadauði var miklu meiri en nú á dögum
og gæti verið til vitnis um skort á hrein-
læti. Og það er jafnframt staðreynd, að
meðalaldur fólks hefur hækkað. Það er hins-
vegar óvist að dagleg böð eigi mikinn þátt
í því og þótt saltneyzlan hafi áreiðanlega
verið um of, er vafasamt að við höfum feng-
ið annað betra í staðinn.
Hjúkrunarfræðingnum fannst hrollvekj-
andi til þess að vita, að moldargólf hafði
verið í eldhúsinu heima hjá þeirri gömlu,
sem var nú samt orðin áttraeð og sýndist
eiga heilmikið eftir. Síðar sá ég grein í er-
lendu blaði, sem verður væntanlega birt hér
í Lesbók og fjallar um einn þátt í óhollustu
nútíma fólks, nefnilega gólfteppin. Lífríki
Tjarnarinnar margfrægt verður fátæklegt
hjá lífríki gólfteppanna. Þar er sérstakur
örverugróður og óskaplegt samansafn af
allsskonar skít, sem þyrlast upp í hvert sinn
sem gengið er yfir teppið. Þó kastar fyrst
tólfunum þegar ryksugað er í þeim fróma
tilgangi að hreinsa skítinn. Sem betur fer
hafnar eitthvað af honum í síunni, en loft-
inu er blásið gegnum óþverrann allan tímann
og smæsta rykið og örverustóðið þyrlast
út um allt. Það minnir á aðra hreingeming-
araðferð frá broddborgaraheimilum fyrr á
öldinni, þegar stofustúlkur voru látnar
„þurrka stufið" með ijaðraskúf, sem hreins-
aði ekki eitt rykkom, en þeytti „stufinu" út
í loftið.
Líklega er hjúkrunarfræðingurinn ekki
einn um að mikla mjög fyrir sér alla þá
hollustu, sem talið er að við njótum. Eftir
að hafa andað að sér heilnæminu úr gólf-
teppunum, verða a.m.k. höfuðstaðarbúar að
anda að sér koltvísýringi frá útblæstri bfla,
sem í vetur hefur verið talinn yfir hættu-
mörkum. Þar að auki fylgir rykinu frá þurr-
um götum heilmikið af malbiksögnum, sem
nagladekkin eiga ekki hvað sízt þátt í að
koma á loft og þar á ofan rykagnir úr hemla-
borðum bfla; oft úr asbesti, einhveijum
magnaðasta krabbameinsvaldi sem fundinn
verður.
Það sem við höfum fengið í staðinn fyrir
saltið er miklu Qölskrúðugra eitur og miklu
fallegra, þvi umbúðimar prýða oft litprent-
aðar myndir. í hillum allra stórverzlana eru
glæsilegar neytendapakkningar utan um
matvöru; grauta sem eiga að geymast von
úr viti, kökur sem harðna ekki, brauð sem
myglar ekki - og þar að auki eru þar megr-
andi drykkir. Það sem Adam í neytenda-
paradísinni spáir jrfirleitt lítið í, er að allt er
þetta fengið með aukaefnum, sem eru orðin
hrikaleg heilsufarsleg plága í matvælaiðnað-
inum. Þetta eru E-efni, sem svo eru nefnd
og gegna stundum því hlutverki að vera
bragðaukandi, stundum sem litarefni, stund-
um sem sætuefni, en oft til rot- og þráavam-
ar. Rotvamarefnum er dengt í aldinsafa,
sem böm innbyrða nú í skelfilegu magni,
því þar eru á ferðinni tvö ef ekki þtjú efni,
sem valda krabbameini. Á markaðnum er
að vísu einnig appelsínusafi með upplýsing-
um um, að engum litarefnum, sykri eða
rotvamarefnum hafi verið bætt út í. Ein-
hvetjir sérvitringar kaupa hann, undirritað-
ur þar á meðal.
Áð vísu heitir svo, að ekki sé verið að
plata neitt ofan í fólk, því merkingar eiga
að vera á umbúðum. En númer á eftii eins
og E-233 segir nákvæmlega ekki neitt - ef
engar skýringar fylgja með. Aðeins mat-
vælafræðingar og innvígðir vita að efnin
E-230-233 valda húðsjúkdómum; að efnin
E-250-252 hækka blóðþrýsting, að E-320
eykur kólesteról í blóði og eykur hættu á
kransæðastíflu, að mörg efni, E-338-466
eru afleit fyrir meltinguna og 11 efni merkt
með E-131-330 flýta mjög fyrir útbreiðslu
krabbameins.
Þetta er hvorki geðsleg né uppörvandi
upptalning og fari maður að hugleiða þetta
alvarlega úti í búð, þá gæti farið svo að
maður kæmi næstum tómhentur heim og
fengi sér í mesta lagi vatnsglas, því mjólk
og mjólkurafurðir okkar eru sagðar mengað-
ar af öfgafenginni notkun á tilbúnum áburði
á tún. Þegar hér er komið sögu, gæti einn-
ig farið svo, að hjúkrunarfræðingurinn færi
að öfunda þá gömlu af þeim góðu dögum,
þegar skami var ekið á hóla og mjólkin var
mjólk og grauturinn var grautur og ekkert
eitrað sull úti.
GÍSU SIGURÐSSON
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 5. MARZ 1988 3