Lesbók Morgunblaðsins - 08.06.1996, Blaðsíða 15

sótti um inngöngu í Akademíið í Vínarborg;
það sama þar sem Schiele var við nám um
þriggja ára skeið. Ekki stóð á því að komast
inn, en út úr þeim skóla gekk hann eftir þijá
daga. Okkar maður var sumsé ekki sú týpa
sem lætur segja sér fyrir verkum í skólum.
Hann hafði um líkt Ieyti kynnst kenningum
súrrealista, sem höfðu um tíma umtalsverð
áhrif á hann og hitti 1950 þann magnaða
rúrrealista og landa sinn, Ernst Fuchs og fjóra
aðra á svipuðm nótum og saman stofnuðu
þeir Hundshópinn, sem þeir nefndu svo. Á
samsýningu hópsins 1951 bar það helzt til
tíðinda, að Arnulf Rainer hélt ræðu við opnun-
ina og hundskammaði sýningargesti. Ekki fer
sögum af því, hvernig því var tekið. En Arn-
ulf hefur alla tíð rekizt illa í hópi og skömmu
síðar sneri hann baki við Hundshópnum og
hinum súrrealíska furðustíl.
Nýr kapítuli hófst þá á ferli listamannsins.
Hann fór að gaumgæfa öreindir og allskonar
uppleyst form. Um það leyti hélt hann til
Parísar, þar sem menn voru að rækta abstrakt-
ið og geómetríuna. En Rainer fór til Parísar
til að heilsa uppá Andre Breton. Ut úr þeim
fundi kom ekkert annað en vonbrigði, en ann-
að mál var með verk Willems de Koonings
og Jean—Paul Riopelle, sem hann sá á sýn-
ingu. Willem de Kooning sem nú er á tíræðis-
aldri og hefur lengi búið og starfað í New
York, fór reyndar fljótlega út á þá braut í list-
rænni meðferð mannslíkamans, að það hefur
sýnilega haft dijúg áhrif á Rainer.
Rainer var að sjálfsögu að leita nýrra leiða
til þess að endurnýja myndgerð sína; gerir
þá svokallað Blindmalerei, (Blindramálverk)
með augun aftur. Hann settist samt ekki að
til langframa í París, heldur sneri hann heim
og fann sér vinnuaðstöðu úti í sveit, suður
af Vínarborg. Það er síðan 1953-54 að hann
notar fyrst ljósmyndina sem tjáningarmiðil ,
ásamt með teikningu eða málverki. Þá vinnur
hann einnig þau verk sem hann er líklega
þekktastur fyrir, svonefndar hjúpanir, þar sem
hann málar yfir eigin verk og annarra ásamt
því að vinna „mónochrome", það er að mála
með einum lit.
Frá og með árinu 1964 færir Rainer út
kvíarnar í þá veru, að hann málar jöfnum
höndum í vinnustofum í Berlín, Munchen og
Köln. 1968 sýnir hann fyrst Farsafés, andiits-
myndir af fólki sem hann meðhöndlar á sinn
hátt. Hann fæst á næstu árum í auknum
mæli við tjáningarmál líkamans. Lætur þá
taka af sér ljósmyndir þar sem hann geiflar
sig og grettir, setur sig í ýmsar afkáralegar
stellingar og teiknar svo ofaní. í framhaldi
af því koma Frauenposen, Kvenlegar stelling-
ar og Myndlist um myndlist, sem er alþekkt
og-mikið iðkað listform á síðustu áratugum.
í þá veru gerði hann sínar eigin myndir eftir
þekktum málverkum van Goghs, Rembrandts
og fleiri listamanna.
Fyrsta yfirlitssýning Arnulfs Rainers var í
Hamborg 1971. Við það tækifæri kvaðst hann
í viðtali vera „þrúgaður af stöðugri óánægju,
meðan hinir lánsömu unnendur listarinnar
geta bara glaðst.“ Þegar hann leit á yfirlitssýn-
ina á eigin verkum, kvaðst hann hafa verið
„altekinn af ótta, skömm og framfara-
maníu“. Þetta var sumsé ekki tekið út með
sældinni.
Rainer fór að mála með fingrunum og hönd-
unum í stað pensla um 1973 og á næstu árum
taka að sjást frá hans hendi myndir sem í
vaxandi mæli tengjast dauðanum. Framinn
lætur ekki á sér standa; hann tekur þátt í
Sao Paulo-tvíæringnum 1971 og er fultrúi
Austurríkis á Feneyja-tvíæringi 1978. Áfram
vinnur hann við fingramálverk, nú í nýjum
og stórum vinnustofum í Norður-Ausurríki og
Bæjaralandi; einnig tilbrigði við krossmarkið.
I ljósi þess hvernig fór með skólagönguna
er kannski sízt von á því að finna Arnulf
Rainer í hlutverki kennarans. En menn eldast
og breytast og svo fór að 1981 var hann skip-
aður prófessor við sjálft Akademíið í Vínar-
borg og hlaut það sama ár verðlaun sem kennd
eru við Max Beckmann. Myndraðir hans frá
þessu og næstu árum eru um krossfestingu
Krists og Hiroshima; sú síðarnefnda var sýnd
í 17 söfnum vítt og breitt um Evrópu. Önnur
yfirlitssýning var haldin 1984 í Pompidou-
safninu í parís. Yfirskriftin; Mort et sacrifice,
Dauði og fórn.
Eins og nærri má geta hafa stór og fræg
listasöfn eignast verk eftir Arnulf Rainer. Þar
á meðal er Gugghenheim-safnið og Museum
of Modern Art í New York. Sýningar á verk-
um Rainers hafa verið haldnar vítt og breitt
um heiminn og 1993 var opnað i New York
sérstakt Arnulf Rainer-safn. Austurríska sjón-
varpið stóð að sjónvarpsmynd, sem gerð var
um Rainer 1994 og flest hefur gengið í hag-
inn hjá þessum sérstæða og óstýriláta austur-
ríska listamanni, nema hvað það gerðist fyrir
tveimur árum að spellvirkjar brutust inn í
vinnustofu hans í Akademíinu í Vínarborg og
náðu að eyðileggja 26 verk.
I framhaldi af því ákvað Arnulf Rainer að
segja upp kennarastöðu sinni þar.
............. - *
ENGILSKROSS, olía á sinkplötu og tré, 1993-94.
Við lok heimsstyrjaldarinnar síðari urðu
tímamót í mvndlist eins og mörgu öðru. Par-
ís missti þá siöðu sína sem þungamiðja heims-
listarinnar og sú þungamiðja fluttist vestur
til New York. Jafnframt komu nú nýjar
stjörnur upp á hvelfinguna, ekki sízt Bretinn
Francis Bacon, sem varð næstu árin áhrifa-
mesti myndlistarmaður heimsins og mikið
eftirlæti ungra myndlistarmanna. Arnulf
Rainer var 18 ára þegar hann kynntist fyrst
verkum Bacons og fleiri framsækinna, enskra
listamanna svo sem Paul Nash, Stanleys
Spencer og Henrys Moore. Þetta voru þunga-
viktarmenn á árunum eftir stríðið og yfirleitt
var áherzlan á manneskjuna og hjá Bacon
mestan part á þjáningu manneskjunnar. Ekki
var það óeðlileg afstaða á þessum árum;
ógnir stríðsins enn í fersku minni og einmitt
þá verið að kunngera hryllinginn í útrýming-
arbúðum nasista.
Af skólun Arnulfs Rainers fara þær sögur
að hann sótti fyrst tækniskóla á árunum
1947-49 og komst síðan inn í Hochschule fiir
Angewandte Kunst í Vínarborg. En maðurinn
var sérsinna og lenti strax á fyrsta degi í
deilum við kennara sinn með þeim afleiðingum
að hann hvarf frá skólanum án þess að hefja
námið. Sama saga endurtók sig þegar hann
SJÁLFSMYND.
Ljósmynd/teikning,
1971-73.
SÚ HLÁTURMILDA.
Ljósmynd/teikning,
1974.
1ESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 8. JÚNÍ 1996 1 5