Lesbók Morgunblaðsins - 08.06.1996, Blaðsíða 20

ÞEGAR hinir rómuðu rithöfundar
Miguel de Cervantes og Hans
Christian Andersen skrifuðu
sögur sínar Don Kíkóta og
Næturgalann hafa þeir án efa
ekki gert sér í hugarlund að
þær ættu í sameiningu eftir
að leggja grunninn að ævin-
itýrakvöldi á Listahátíð í Reykjavík 1996. Sú
hefur þó orðið raunin. Og það sem meira er,
bókmenntimar eru alls ekki í brennidepli, held-
ur tónlist, listdans og brúðuleikur.
Þannig er mál með vexti að fyrrnefndar
sögur hafa veitt tónskáldunum Manuel de
Falla og. John Speight innblástur til að skrifa
tónverk, Brúðuspil meistara Péturs og Nætur-
galann, sem verða nú frumflutt á Isiandi —
verk þess síðamefnda hefur reyndar ekki ver-
ið flutt í annan tíma. Hljóðfæraleikur verður
í höndum Kammersveitar Reykjavíkur, sem
jafnframt ber hitann og þunganrr af dag-
skránni, Katrín Þorvaldsdóttir ber ábyrgð á
brúðuleik og Lára Stefánsdóttir hefur samið
i dans. Vettvangurinn er Stóra svið Þjóðleik-
hússíns miðvikudagskvöldið 12. júní kl. 20.
Ópera Andalúsíumatinsins Manuels de Falla,
Brúðuspil meistara Péturs, vár samin að tilhlut-
an furstafrúrinnar Edmond de Polighac í PáríS,
sem köllúð kéfúf Vétið lilHkásti VéiiihháH hú-
tímatónlistar á fyrri hluta þessarar áídah Váf
Húh baiidaHsk að úþþfúhd - fífedtí Wihhdffettd
Singer — en faðir hennar er Behiiilega ktifthaát-
ur fyrir að hafa fundið upp saumavélina.
Frumflutt hjó frúnni
Furstafrúin greiddi götu fjölmargra tón-
skálda, svo sem Stravinskys, með því að panta
Morgunblaöið/Ásdis
LÁRA Stefánsdóttir samdi dans við Næturgalann og mun hún dansa ásamt Jóhanni Frey Björgvinssyni og Sigrúnu Guðmundsdóttur.
í ÆVINTÝRAHEIMI
hjá þeim tónverk. Voru verkin einatt frumflutt
í salarkynnum frúarinnar og var Brúðuspil
meistara Péturs sett þar á svið í fyrsta sinn
25. júní 1923 í einkabrúðuleikhúsi hennar.
Efni óperunnar er sótt í kafla úr sögunni um
f Don Kíkóta eftir Cervantes. Segir þar hvemig
riddarinn sjónumhryggi fylgist með brúðuleik-
húsi Péturs þessa og lifir sig svo inn 5 atburða-
rásina að hann ræðst til atlögu og stráfellir
brúðumar.
Óperan er fremur smá í sniðum, eins og
hæfir brúðuleikhúsi. Sönghlutverkin eru ein-
ungis þijú: Don Kíkóti sem Bergþór Pálsson
ljær rödd sína að þessu sinni, meistari Pétur
sem sunginn er af Jóni Þorsteinssyni og piltur-
inn sem lýsir framvindu mála í brúðuleikhús-
inu. Er hlutverk hans í höndum Þóru Éinars-
dóttur. Þess má geta að Þorsteinn Gylfason
hefur þýtt textann sem verður fyrir vikið sung-
inn á íslensku.
Tónlistin er að nokkm leyti samin í anda
spænskrar hirðtónlistar frá sautjándu öld og
hafa persónurnar þijár sinn söngstílinn hver.
Meistari Pétur er alþýðlegur í viðmóti, Don
-> Kíkóti er hátíðlegur og ljóðrænn en pilturinn,
sem hefur lengsta hlutverkið á að syngja með
rödd sem er hijúf áheyrnar.
Brúðuleiksýningin sem veldur hugsjóna-
manninum horaða slíku hugarangri fjallar um
Melisendru, dóttur Karlamagnúsar keisara,
sem numin hefur verið brott af Márum og frels-
un hennar. Hefur Katrín Þorvaldsdóttir veg
og vanda af þeim þætti. Kveðst hún reyna
eftir megni að vera de Falla trú en vegna stærð-
ar sviðsins notar hún strengjabrúður en ekki
handbrúður, eins og gert var í salarkynnum
furstafrúarinnar. Þá taka söngvaramir virkan
þátt í sýningunni. Katrínu til aðstoðar er Hulda
Hlín Magnúsdóttir.
Ósvikinn næturgali
Rauði þráðurinn í ævintýrum H.C. Ander-
sens er það hvemig hið upprunalega og ósvikna
ber af því sem er falskt og tilbúið. Og Nætur-
galinn er í mestum metum hjá mörgum, eink-
um listamönnum, þar sem ævintýrið gefur
okkur fyrirheit um að sönn list geti með ein-
hveijum hætti bjargað lífi okkar. Segir það frá
næturgala keisarans í Kína en söngur hans
var svo unaðslega fagur að fiskimennirnir létu
staðar numið til að hlusta. Enginn við keisara-
hirðina hafði á hinn bóginn heyrt hans getið
fyrr en frægð hans barst með bókum frá út-
löndum.
Næturgalinn hefur jafnframt verið tónskáld-
um hugleikinn í gegnum tíðina. Söngur hans
er flókinn og því er ekki hlaupið að því að líkja
eftir honum með venjulegum hljóðfæmm.
Margir hafa þó reynt, til dæmis fær næturgal-
inn að syngja ásamt gauki og komhænu í
Sveitahljómkviðu Beethovens og í Fumm
Rómaborgar eftir Respighi er notuð upptaka
af raunverulegum næturgalasöng. Olivier
Kammersveit Reykjavíkur efnir til ævintýrakvölds í
Þjóðleikhúsinu miövikudaginn 12. júní næst-
komandi. Er dagskróin lióur í Listahátíó. Flutt
veróa tónverk eftir Manuel de Falla og John
Speight en auk kammersveitarinnar koma viö
sögu einsöngvarar, listdansarar og brúóuleikhús.
ORRI PALL ORMARSSON aflaói sér frekari upplýs-
inga hjá aóstandendum sýningarinnar.
Þrjú verk frumflutt
JOHN Speight tónskáld
hefur í mörg horn að líta
á Listahátíð í Reykjavík
1996 en þijú verk úr
smiðju hans eru frumflutt
á hátíðinni. Mun það vera
afar sjaldgæft ef ekki eins-
dæmi.
„Þetta er vissulega
mjög ánægjulegt og mér
er mikill heiður sýndur,“
segir John. „Reyndar leit
út fyrir það á tímabili að
ég myndi ekki eiga eitt
einasta verk á hátíðinni,
þar sem bæði verkin sem
voru upphaflega á dag-
skrá voru komin út í kuld-
ann. Þau komu þó bæði inn aftur og það
sem meira var, hið þriðja bættist í hópinn."
Camerarctica hefur þegar flutt Proud
Music of the Storm, fyrir flautu, klarinett
og strengi, sem John samdi sérstaklega
fyrir hópinn nýverið með flutning á Lista-
hátíð í huga. Næturgalinn verður frumflutt-
ur á miðvikudag og í kvöld frumflytur
Kanúkakvintettinn Voces Thules verk eftir
tónskáldið á nýstárlegum
tónleikum í Sundhöll
Reykjavíkur.
Síðastnefnda verkið var
samið árið 1993 ogtileink-
að Voces Thules en
Speight segir að ákjósan-
legt tækifæri til frumflutn-
ings hafi ekki gefist fyrr
en nú. Höfundurinn verður
reyndar fjarri góðu gamni
í kvöld þar sem hann er á
tónleikaferðalagi með
Álftaneskórnum i Skot-
landi þessa dagana. Þykir
honum það miður, þar sem
tónleikastaðurinn sé fram-
andi og forvitnilegur. John
verður hins vegar klár í slaginn þegar
Ævintýrakvöldið brestur á.
% Proud Music of the Storm er fyrsta tón-
verkið sem John semur eftir að hann hlaut
nýverið starfslaun listamanna til þriggja
ára. Kveðst hann hafa mörg járn í eldinum.
„Það er eins og opnast hafi fyrir allar flóð-
gáttir þegar ég fékk þessi starfsmannalaun
— ég hef varla numið staðar síðan.“
John Speight
Messiaen hefur þó gengið lengst allra tón-
skálda í að byggja verk sín á fuglasöng með
margvíslegum hætti. Hefur John Speight að
mörgu leyti tileinkað sér kenningar hans.
Verk hans, Næturgalinn, var skrifað á tíu
mánuðum, frá ágúst 1987 til apríl 1988 og var
í upphafi hugsað sem ballett en tónskáldið
bætir við að jafnframt megi líta á það sem
konsertverk fyrir óbó, selló og kammerhljóm-
sveit. „Á þessu tímabili var ég mjög upptekinn
af rannsóknum Messiaens á fuglasöng og
fannst sagan um Næturgalann gefa mér tæki-
færi til að koma þessum hugrenningum á fram-
færi. Ég ímyndaði mér fjöldann allan af fuglum
þegar ég var að semja verkið og í flóknum
tónvefum þess má heyra fuglasöngslaglínur
vefjast saman.“
Frá því John lauk við verkið hefur hann
ítrekað reynt að fá það flutt en án árangurs
— þar til nú. Kann hann Kammersveit Reykja-
vikur og þá sérstaklega Rut Ingólfsdóttur bestu
þakkir fyrir þrautseigju í þeim efnum.
Þrir dansarar
Lára Stefánsdóttir dansari og danshöfundur
hefur samið dans við Næturgalann og munu
félagar hennar í íslenska dansflokknum, Sig-
rún Guðmundsdóttir og Jóhann Freyr Björg-
vinsson, dansa með henni. Sigrún mun dansa
næturgalann, Jóhann keisarann og Lára sjálf
gervifuglinn og fátæku stúlkuna.
„Mér fannst tilvalið að hafa einungis þijá
dansara og koma sögunni þannig á mjög ein-
faldan hátt til skila. Áhersla er lögð á tengsl
næturgalans og keisarans en hirðin kemur
ekki við sögu,“ segir Lára.
Sem kunnugt er standa nú yfir sýningar
Íslenska dansflokksins á Féhirslu vors herra.
Standa þremenningarnir þar í eldlínunni. „Það
hefur verið nóg að gera hjá okkur,“ segir
Lára, „en maður finnur sér alltaf tíma þegar
maður fær áhugaverð verkefni upp í hendum-
ar. Þetta hefur verið mjög skemmtilegt og ég
gæti alveg hugsað mér að vinna meira út frá
ævintýrum sem þessu í framtíðinni."
Um 35 hljóðfæraleikarar koma fram á mið-
vikudagskvöldið en Rut Ingólfsdóttir fiðluleik-
ari segir að Kammersveit Reykjavíkur hafí
nokkrum sinnum haft fleira fólki á að skipa.
Til að mynda hafi um 60 hljóðfæraleikarar
tekið þátt í flutningi á Tímanum og vatninu
eftir Atla Heimi Sveinsson á síðustu Listahá-
tíð. Ævintýrakvöldið sé þó tvímælalaust með
stærri verkefnum sveitarinnar í gegnum tíð-
ina, einkum fyrir þær sakir að fleiri listform
fléttist inn í dagskrána.
Fyrir alla f (ölskylduna
„Kammersveitin hefur alltaf haldið sig við
tónlistina en að þessu sinni æxlaðist það þann-
ig að við berum ábyrgð á dagskránni í heild.
Þetta hefur verið mikið átak en vonandi á
þetta eftir að verða skemmtilegt ævintýra-
kvöld fyrir alla fjölskylduna."
Rut kveðst hæstánægð með að fá inni í
Þjóðleikhúsinu — þar hafi menn verið reiðubún-
ir að leggja hönd á plóginn. Nefnir hún Pál
Ragnarsson, sem annast lýsingu fyrir ævin-
týrakvöldið, sérstaklega í því samhengi.
Hljómsveitarstjóri verður Bretinn Stefan
Asbury, sem hefur þrátt fyrir ungan aldur
stjórnað fjölda viðurkenndra hljómsveita. Hef-
ur hann getið sér gott orð fyrir hljómsveitar-
stjórn við ýmsar óperur í Evrópu og árið 1994
hlaut hann verðlaunin BMW Music Theatre
Prize fyrir að stjórna frumflutningi á Freeze
eftir Rob Zuidam á tvíæringnum í Munchen.
Asbury er annar tveggja stjórnenda Oxford
Contemporary Music Festival.
Búningahönnuður er Þórunn Jónsdóttir sem
lærði sitt fag í París en starfaði um skeið í
Belgíu. Stærsta verkefni hennar til þessa mun
hafa verið að hanna búninga fyrir uppfærslu
óperunnar í Antwerpen á Parsífal eftir Wagn-
er fyrr á árinu. Þórunn er nú búsett á íslandi.
20 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 8. JÚNÍ 1996