Lesbók Morgunblaðsins - 22.06.1996, Blaðsíða 10

Lesbók Morgunblaðsins - 22.06.1996, Blaðsíða 10
EFTIR BRAGA ÁSGEIRSSON Menn hafg lengi vitaó aó mannslíkaminn væri mjög fullkomin smíó í þróunarsögunni og Grikkir hófu hann til vegs eins og við sjáum í myndastyttum þeirra. Um nekt eru uppi margar ranghugmyndir enda hefur mannslíkaminn verið fórnardýr fordóma og siðspeki í aldanna rás. SÝNINGARNAR á gullaldar- málurunum Christen,Köbke og Wilhelm Bendz leiða hugann eðlilega að sjálfum höfuðp- aurnum C.W. Eckersberg, sem menn nefna föður dan- skrar málaralistar. Og þó ekki væri ætlunin að skrifa sér- staklega um gullaldarmálar- ana freistast ég til að víkja að því sem var menntunarleg undirstaða þeirra, og jafn- framt myndlistarmanna frá upphafi vega, sem er mannslíkaminn og eftirgerð hans. Það er líka svo margt sem tengist gullaldarmálur- unum í Menningarborginni og “Gullnu vik- urnar“ voru einmitt að hefjast er ég var á braut. Hugtakið „Akt“ skilgreinir háleita gerð þess að teikna og mála mannslíkamann. Orð- ið er komið frá latínu og útleggst athöfn, hreyfing. Þannig tala danir um „Aktmaleri“ og Þjóðveijar um „Aktmalerei" Hins vegar hafa menn á norðlægum slóðum einangarað engilsaxnenska orðið „fíguration“ við manns- líkamann, sem þó í kjarna sínum á einnig við alla hlutbundna mótun. í listum eiga norrænir þannig í flestum tilvikum við mannslíkamann þegar þeir segja eða skrifa „fígúra“ og skilgreiningin hefur festst í mörg- um málum, en á í sjálfu sér allt eins við skepnur og landslag. Það segir okkur einnig af hveiju skilgreiningin er einnig notuð á menn sem setja sig í stellingar sem þeim eru ekki eðlilegar og þeir nefndir „fígúrur". Algengasta alþjóðlega skilgreiningin á þeim sem sitja fyrir er „módel“ og á við bæði kynin, en á íslenzku hefur þetta verið útlagt sem fyrirsæta ef kona á í hlut en fyrir- sáti ef um karlmann er að ræða, sem að sjálf- sögðu er fallegra réttara og afmarkaðara en þó óþjálla. Um nekt eru svo uppi margar ranghug- myndir enda hefur mannslíkaminn verið fórn- ardýr fordóma og siðspeki í aldanna rás, átti lengstum að véra ljótúr ög syndsamleg- ur. Mesta ranghugmynd seinni tíma, sem oft kemur fyrir í ræðu og riti, er þó að karlmenn hafi misnotað sér nekt konunnar um aldir alda, því það er tiltölulega stutt síðan menn fóru að teikna og mála naktar konur i norðr- inu og gerðist þannig fyrst í Kaupmannahöfn árið 1833 og var nefndur Eckersberg einn þeirra sem áttu í óeiginlegri merkingu þátt í að sippa niðrum konur í það skiptið, en í hágöfugum tilgangi. Var það í júnímánuði er hin sögulega stund rann upp og Eckers- berg málaði í fyrsta skipti ásamt nemendum sínum mynd af nakinni fyrirsætu, sem gerð- ist að öllum líkindum í íbúð hans á akadem- íunni. Á sama tíma og nemendur hans Köbke, Marstrand, Constantin Hansen, Rörbye og Adam Miiller stóðu í kringum fyrirsætuna voru tveir einkanemendur Eckersbergs af kvenkyni í næstu stofu. að teikna eftir gifsmódelum, sem er til vitnis um aldarfarið. Sannleikurinn er þó, að það var „karlmaður- inn“ sem rækilegast hafði verið „misnotaður“ hvað nektarímynd snerti frá dögum fornaldar og það er tiltölulega stutt síðan konan komst upp að hlið hans. Fór svo kannski fram úr honum á þessu sviði eins og öðrum og, hefur jafnvel nær ýtt honum út úr myndinni í bili hvað listaskóla snertir. Sem dæmi um þessa meintu misnotkun má geta þess að hringleikahúsið Colosseum í Róm, sem flavínska keisaraættin byggði og fullgert var árið 80 e. Kr. var öldum sam- an prýdd fjölda myndastytta af nöktum karl- mönnum, sem varð til að hínar siðvandari konur borgarinnar tóku sig til löngu seinna og brutu leyndarliminn af þeim öllum, sem kynsystur þeirra eru þó sagðar hafa átt þátt í að afhjúpa svo rækilega í árdaga eins og fram kemur. Þó ber að geta að styttan af hinni 21.000 ára gömlu ástargyðju frá Wil- lendorf, er vafalaust elsta ímynd mótaðrar nektar konulíkamans, en er einstakur hlutur án samhengis sem segir okkur einungis að C.W. Eckersberg: „KONA fyrir framan spegil" olía á léreft 33.5 x 26 sm. Frá árinu 1841. Myi 10 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 22. JÚNÍ1996

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.