Lesbók Morgunblaðsins - 04.01.1997, Blaðsíða 9
PJETUR HAFSTEIN LARUSSON
MARIE Germinova Toyen:
Goðsögnin um Ijósið.
OLLE Olson-Hagalund:
Jól balletstúlkunnar.
OLLE Olson-Hagalund: Sjálfsmynd
í brotnum spegli, 1939.
NILS Dardel: Dauði skartmennis, 1918.
RAOUL Hausmann:
Tatlin heima hjá sér, 1920.
bergs“ eftir Christer Themptander er ekki
ársett, hún verður fremur flokkuð sem fant-
asía, en samt afar nútímaleg. Hilding
Linnquist stílfærir Stokkhólm skemmtilega
í „Sumarnótt" frá 1924 og er þar á mörkum
hins næva; sjáið til dæmis skýin. Olle Olson-
Hagalund, fæddur rétt eftir aldamótin, er
líka nærri markalínu alþýðulistar/nævisma
í mynd sinni, „Jól balletstúlkunnar“. Býsna
ólík höfundareinkenni ber önnur mynd hans
sem hér er sýnd, „Sjálfsmynd í brotnum
spegli" frá 1939.
Skógarmynd Jan Háfströms, f. 1937, er
bæði módernísk og stílfærð þótt hún sé fljótt
á litið nokkuð natúralísk. Það er eitthvað
ótrúlega magnað við þessa mynd líkt og
„Skógarhöll“ Kjarvals, sem er þó eldri og
ennþá meira stílfærð. Það hefði verið
skemmtilegt að sjá hana og fleiri myndir
Kjarvals frá öðrum og þriðja áratugnum
með á þessari sýningu. Málverk Þorvaldar
Skúlasonar frá því um 1940 hefðu líka
verið álitleg viðbót, en Moderna Museet á
að líkindum ekkert úr íslenzkri list þessara
ára nema áðurnefnda mynd Gunnlaugs
Blöndal.
Nils Dardel hefur málað nútímalega
mynd árið 1918; rythmíska uppstillingu
með fólki, „Den döende dandyn“, sem þýð-
ir eiginlega deyjandi skartmenni, en
„dandy“ merkir sundurgerðarmann í klæða-
burði.
Enda þótt Marie Germinova Toyen sé
fædd 1902 er verk hennar, „Goðsögnin um
ljósið" mjög nútímaleg. í fljótu bragði virð-
ist hún realistísk, en svo er ekki. Skuggi
af manni virðist eiga samræður við hund,
sem er skuggi af konuhöndum. Það dular-
fulla er hinsvegar blómið sem skuggi
mannsins virðist halda á. Myndin er yngst
af þeim sem hér eru sýndar; máluð 1946.
LAUGAVEGUR
Ormurínn langi, hvað er þér á höndum,
ætlarðu inn í Laugar
eða niður í bæ?
Roguðust forðum
bakveikar konur og mæddar
með óhreinan þvott þessa bæjar
á bakinu inn í Laugar
og tandurhreint lín til baka.
Þeirra varstu þrautagöngustígur.
Nú ertu allur annar, elsku karlinn,
hellum lagður og malbikaður á milli.
Fráleitt að for og leðja hefti för
kvenna á rölti milli þinna búða.
Kínverskur ertu nú í annan endann
hinn er víst orðinn eineygt sjónarspil
og sendir öllum landslýð stofumyndir
af mismyrtu fólki úti um allar jarðir.
Já, bernsku minnar fráu ilja gata,
aldrei mun hattur minn lyftast
of hátt frá höfði
er heilsa ég þér
af tilhlýðilegri virðing.
Höfundurinn er skáld í Reykjavík.
LAUGAVEGUR um siðustu aldamót.
Lagning Laugavegar var sam-
þykkt í bæjarstjórn árið 1885. Skyldi
hann auðvelda fólki ferðir í Þvotta-
laugarnar sem gatan dregur nafn
sitt af. Einnig skyldi þjóðvegurinn
út úr bænum koma í framhaldi af
Laugavegi, enda höfðu Elliðaár þá
verið brúaðar nýlega.
Austurstræti lá áður lengra til
austurs en nú er, enda taldist Banka-
stræti (Bakarabrekka) ekki sérstök
gata fyrr en 1886. Þar sem nú er
Laugavegur 1, taldist þá Austur-
stræti 10. Þar fyrir austan lá Vega-
mótastígur, kenndur við Vega-
mótabæina. Þeir stóðu rétt sunnan
þess staðar, þar sem nú eru Lauga-
vegur 18 og 20.
Lagning Laugavegar, austur af
Vegamótastíg, hófst árið 1886 og var
Vegamótastígur þá gerður að hluta
Laugavegar. Til gamans má geta
þess, að Vegamótastígur var einnig
kallaður Vegamótabrú. Ekki var það
þó vegna þess, að þarna væri brúað-
ur lækur, enda engum slíkum til að
dreifa. Nafnið var dönskuskotið, því
á dönsku var talað um að brúleggja
götur, væru þær hlaðnar með und-
irpúkki og kantsteinum.
Ekki má rugla gamla Vegamóta-
stígnum saman við samnefnda götu
sem nú liggur milli Laugavegar og
Skólavörðustígs.
Laugavegur, allt austur að
Hlemmi, skipar nú tvímælalaust önd-
vegi reykvískra verslunargatna.
Neðsti hluti hans hefur á undanförn-
um árum fengið á sig nokkuð alþjóð-
legan blæ, einkum vegna austur-
lenskra matsölustaða sem þar eru
reknir. Til þess er vísað í næstsíðasta
erindi ljóðsins. Nánast á hinum enda
götunnar er Ríkisútvarpið-Sjónvarp
starfrækt og er við það átt í sama
erindi.
P.J.L.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 4. JANÚAR 1997 9