Lesbók Morgunblaðsins - 01.02.1997, Qupperneq 19

Morgunblaóió/Kristinn
MORTEN Krogvold hefur um árabil verið ífremstu röð norrænna Ijósmyndara.
FÓLK í FYRIRRÚMI
SYNING á ljósmyndum eftir Norðmanninn
Morten Krogvold verður opnuð í sýningarsöl-
um Norræna hússins í dag kl. 15. Saman-
stendur hún af fimm myndaröðum þar sem
fólk er leitt til öndvegis. Tvær raðir eru til-
einkaðar listamönnum, annars vegar heims-
kunnum, svo sem Luciano Pavarotti og
Mstislav Rostropovitsj, og hins vegar nor-
rænum, eins og Ulf Lundel. Þriðja röðin er
af afrískum öldungum sem Krogvold tók að
beiðni yfirvalda í Botswana fyrir skemmstu
og sú Jjórða frá Norsku kvikmyndahátíðinni
í Haugasundi. Loks getur að líta myndaröð
þar sem hreyfing og dans eru viðfangsefnið.
Á sýningunni eru eingöngu svart/hvítar
ljósmyndir sem eru Krogvolds ær og kýr.
„Listmálarar geta gert litnum miklu betri
skil en ljósmyndarar, þannig að ég hef að
mestu látið þeim hann eftir. Svartur og hvít-
ur eru litir ljósmyndarans." Vinnu sinni lýs-
ir listamaðurinn sem stöðugri leit að fegurð,
þótt hann sækist ekkert sérstaklega eftir
því að myndir sínar séu fallegar í sjálfu sér.
„Norska sjónvarpið gerði meira að segja
heimildamynd um mig um árið undir yfir-
skriftinni Hræðileg fegurð.“
Krogvold hefur um árabil verið í fremstu
röð norrænna ljósmyndara. Hann hélt sína
fyrstu einkasýningu árið 1980 og tók þátt
í árlegum listsýninum á vegum norska rikis-
ins í nokkur ár. Þá hefur hann haldið sýning-
ar í París, Peking, Dublin, Botswana og í
Bandaríkjunum, auk þess sem honum var
boðið að sýna í tengslum við opnun Filmens
Hus í Osló á liðnu ári. Nefndist sýningin
„100 ár - 100 portretter". „Morten Krog-
vold feirer filmens 100 ár“. Krogvold hlaut
Fotografíprisen 1989 fyrir „færni og ein-
stakt framlag sem skapandi Ijósmyndari"
og var fyrsti fulltrúi Noregs á umfangs-
mestu ljósmyndasýningu Norðurlanda sem
haldin var 1993.
Sýningin í Norræna húsinu er fyrsta sýn-
ing Krogvolds á íslandi en hingað hefur hann
komið í tvígang áður. Hafði hann reyndar
hug á að mynda land og lýð fyrir sýninguna
en kom því ekki við vegna annríkis — „því
rniður". Úr því hyggst listamaðurinn bæta
meðan á dvöl hans stendur núna, „til að kom-
ast á bragðið“, og í nánustu framtíð.
í tengslum við sýninguna heldur Krogvold
fyrirlestur í fundarsal Norræna hússins á
morgun, sunnudag, kl. 16. Nefnist hann:
„Visuell kommunikasjon. Tanker om foto-
grafi“. Sýningin stendur til 16. febrúar og
verður opin daglega frá kl. 14-19.
Vítt og breytt um söngsvið
tenórs og sóprans
Morgunblaóió/Kristinn
KRISTÍN R. Sigurðardóttir sópran og Arnar Gunnar Hjálm
týsson tenór ásamt undirleikara sínum Iwonu Jagla.
KRISTÍN R. Sigurðardóttir
sópran og Arnar Gunnar
Hjálmtýsson tenór halda tón-
leika í Víðistaðakirkju í Hafn-
arfirði í dag kl. 17. Kristín
og Arnar hafa bæði stundað
söngnám á Ítalíu undanfarin
ár en þetta eru fyrstu tónleik-
arnir þeirra hér á landi.
í samtali við Morgunblaðið
sagði Arnar að hann væri enn
við nám á Ítalíu en Kristín
hefði lokið námi sínu og væri
nú að vinna í því að koma sér
á framfæri, bæði hérlendis
og erlendis. „Fólk hefur lengi
beðið þess að fá að heyra í
okkur hérna heima og veit
ég til dæmis að þessir tónleik-
ar eru kærkomið tækifæri fyrir ættingja
og vini til að heyra okkur syngja."
Arnar segir að á tónleikunum verði
fluttar óperuaríur og íslensk einsöngslög.
„ Við munum fara vítt og breitt um söng-
svið tenórs og sóprans. A efnisskránni eru
lög eftir Sigurð Þórðarson, Sigvalda
Kaldalóns, Þórarin Guðmundsson, Árna
Björnsson, Sigfús Einarsson, Arna Thor-
steinsson og Pál ísólfsson og aríur úr
óperum eftir Puccini, Mozart, Rossini,
Verdi og fleiri."
Undirleikari á tónleikunum verður
Iwona Jagla, píanóleikari.
TVEIROLIKIR
HEIMAR
TONLIST
Illjómdiskar
DE LALANDE
Legons de Ténébres: Tónlist eftir Michel
Richard De Lalande, Marin Marais, Robert
de Visée og Louis Couperin. Flytjendur:
Isabelle Desrochers (sópran), Mauricio
Buraglia (bassa-lúta), Nima Ben David
(gamba) og Pierre Trocellier (semball, org-
el). Útgáfa: Auvidis-Astrée EÍ-8592. Verð:
Kr. 1.899 - Japis.
En upp úr stendur að LeQons De
Ténébres er afar áhrifaríkur diskur sem
áhugafólk um barokktónlist ætti ekki að
láta fram hjá sér fara.
SIBELIUS
Jean Sibelius: Sinfónía nr. 5, op. 82 (frum-
gerð). En Saga op. 9 (frumgerð). Hljóm-
sveitarstjóri: Osmo Vanskii. Hljómsveit:
Sinfóníuh|jómsveitin í Lahti. Útgáfa: BIS
CD 800. Verð: Kr. 1.490 - Japis.
EKKI er hann árennilegur við fyrstu
sýn þessi diskur. Framhliðin er sláandi
og gefur tóninn: vinstra megin prýðir
hana túlípani, á miðri mynd og í forgrunni
er hauskúpa og til hægri stundaglas. Skila-
boðin um hverfulleika lífsins eru skýr og
myndin vel gerð og áhrifarík. Svo er einn-
ig um tónlistina. Ég þori að fullyrða að
þessi tónlist láti engan ósnortinn.
Marin Marais (1656-1728) er mörgum
kunnur þó ekki væri fyrir annað en tón-
listina í kvikmyndinni Allir heimsins
morgnar. Couperin-nafnið hljómar einnig
kunnuglega en þó er hér ekki um hinn
fræga Franijois Couperin að ræða heldur
föðurbróður hans, sembal- og orgelleikar-
ann Louis (1626-1661), sem aðallega
samdi sembalverk. Robert de Visée
(1660-1725) var lútuleikari og tónskáld
við hirð Frakkakonungs.
Enn er ónefndur Michel - Richard De
Lalande (1657-1726) tónskáld og organ-
isti og síðustu æviárin tónlistarstjóri við
hirðkirkju Frakkakonungs. Diskurinn
inniheldur þrjú Lefons de Ténébres eftir
De Lalande. Þessi tónverk voru ætluð til
flutnings þrjá síðustu daga dymbilvikunn-
ar við svokallaðar Tenebrae - guðsþjón-
ustur (tenebrae (latína) = myrkur). Kirkj-
an skyldi aðeins upplýst 15 kertum sem
slökkt var á einu í einu og átti sú athöfn
að tákna það er lærisveinarnir yfirgáfu
frelsarann. Á einu kertanna, sem falið
var aftan við altarið, logaði allan tímann
og átti það að tákna hinn greftraða Krist
og vera til merkis um guðdóm hans og
upprisu. Tenebrae voru í raun nokkurs
konar tónleikar þar sem skiptust á söngv-
erk, leQons og hljóðfæratónlist eða ritning-
arlestur. Því myndaðist við þessar athafn-
ir dramatísk heild sem átti nokkuð skylt
við óperu þessa tíma. Á diski þessum
hafá verið valin svokölluð minningartón-
verk; tombeaux, (tombeau (franska) =
legsteinn, gröf) eftir önnur tónskáld til
skiptis við lecons De Lalandes.
Hér er um að ræða afar vandaðan og
vel uppbyggðan disk sem nýtur sín vel
þegar hlustað er á hann frá upphafi til
enda. Að öðrum tónlistarmönnum ólöstuð-
um ber söngkonan Isabelle Desrochers
af. Flutningur hennar ber vott um ríkan
skilning á tónlistinni og textanum, en
hann er fenginn úr Harmljóðum Jeremías-
ar. Víða má fínna dæmi um áhrifaríka
túlkun þessarar vönduðu söngkonu en til
dæmis vil ég nefna nefna niðurlag hvers
lecon er hún syngur Jerusalem, convert-
ere... yfir fallandi hálftónaskala. Flutn-
ingurinn einkennist af mikilli og vaxandi
dramatík sem nær hápunkti sínum í niður-
lagi LeQon du Vendredi (nr. 6: 10:03-)
en það er sungið af fáheyrðum innileik.
Einnig er vert að nefna gömbuleikarann
Nima Ben David. Hann hefur silkimjúkan
tón sem hæfír vel þessari tegund tónlist-
ar. Dæmi um fágaðan leik hans má heyra
í lokaverkinu Tombeau de Sainte Colombe
eftir Marais (Nr. 7, hlustið t.d. á 2:09 -
2:54). Reyndar fínnst mér hann vanta
svolítið af snerpu og tilfinningaþunga
Jordi Savall sem hljóðritað hefur mikið
af tónlist Marin Marais og hefur af sinni
óviðjafnanlegu snilld tekist að varpa nýju
ljósi á þessa fögru tónlist. Mæla má t.d.
með diskunum Marais: Pieces de Viole
du quatrieme Livre (Astré Auvidis E
7727) eða La Musique au temps de Mar-
in Marais (Astrée Valois V 4681) sem
inniheldur ýmis stykki franskra samtíma-
manna Marais auk nokkurra þekktustu
verka hans fyrir gömbu.
EKKI er laust við að nú þurfi að setja
sig í önnur spor. Við erum nú stödd í
frostköldum skógum lands hinna þúsund
vatna og erum í félagsskap ástsælasta
tónskáld þess.
Sibelius lauk við frumgerð fimmtu
sinfóníunnar árið 1915 og var hún frum-
flutt sama ár. Hann var óánægður með
verkið í þeirri gerð og endurskrifaði það
ári seinna fyrir annan flutning þess. En
Sibelius var ekki enn sáttur við sköpunar-
verk sitt og endurskoðaði það í annað
sinn. Endanleg gerð þess leit svo dagsins
ljós árið 1919. Verkið var nú 200 töktum
styttra en frumgerðin, kaflarnir voru nú
þrír í stað fjögurra og kaflaheitin allt
önnur.
Þegar hlustað er á disk eins og þennan
veltir maður fyrir sér hvaða sjónarmið
ráða í þessum geira tónlistarlífsins. Mér
finnst sagan um tilurð fimmtu sinfóníunn-
ar segja það sem segja þarf um vilja tón-
skáldsins og afstöðu hans til sköpunar-
verks síns. Sibelius var alla tíð mjög sjálfs-
gagnrýninn og að sjálfsögðu var honum
meinilla við að láta eitthvað frá sér fara
sem hann var óánægður með. Erfíngjar
Sibeliusar voru andvígir því að verkið
kæmi út í upprunalegri mynd því þeir
töldu að það myndi stangast á við óskir
tónskáldsins. Seinni kynslóðir fjölskyld-
unnar voru ekki sama sinnis og nú hafa
menn hljóðritað þessa frumgerð sem að
mínu áliti er meingölluð. Verkið hangir
illa saman, fyrstu kaflarnir tveir, sem
Sibelius sameinaði seinna í einn upphaf-
skafla, enda í lausu lofti (nr. 1, 8:23 og
nr. 2, 5:02-5:10) og allt yfirbragð verks-
ins virkar hrátt (hlustið t.d. á einkenni-
lega ómstrítt upphaf þriðja kafla, nr. 3,
0:00-1:35, sem fellur illa að pizzicatto-
stefinu). Sá kynngikraftur og spenna sem
lokaútgáfan býr yfir er hér alls ekki til
staðar. Hér vantar upphafstóna horn-
anna, stigvaxandi hraðann og þá upp-
byggingu spennu sem eru aðaleinkenni
fyrsta kafla lokaútgáfunnar. Og vill nokk-
ur sem þekkir „venjulegu“ útgáfuna vera
án hins hetjulega andrúmslofts lokakaf-
lans og „hamarshögganna" í lokatöktun-
um? Ekki ég.
Um tónaljóðið En Saga gegnir öðra
máli. Þótt upprunaleg gerð þess sé nokk-
uð langdregnari en endanleg útgáfa og
framvindan ekki jafn rökrétt þá er þessi
frumgerð verksins mjög glæsileg á köflum
og forvitnileg því hún inniheldur þar að
auki efni sem ekki hefur heyrst áður (nr.
5, 9:45-13:05). En fremri 1902-útgáf-
unni er hún ekki.
En flutningur verkanna er hins vegar
f einu orði sagt framúrskarandi. Lahti-
hljómsveitin er feiknarlega góð, strengja-
hljómurinn þéttur og blæbrigðaríkur og
málmblásararnir glæsilegir (t.d. nr. 5,
8:32- 9:10) eins og vænta má úr þessari
átt. Tæknileg gæði era með því besta sem
ég hef heyrt og „dýnamíkin" með ólíkind-
um (hlustið t.d. á „pianissimóið“ í nr. 4,
3:50-5:00). Það þarf ekki að koma ís-
lenskum tónlistaráhugamönnum á óvart
að Osmo Vanská nær hljómsveitinni á
talsvert flug. Rétt er að geta þess að hljóð-
ritun þessi hefur vakið mikla athygli og
er það ekki hvað síst að þakka því að hún
fékk verðlaun Gramopúone-tímaritsins
árið 1996 fyrir framúrskarandi upptöku-
gæði.
En vert er að spyija: Er rétt að grafa
ofan í skúffubotn látins listamanns og
birta það sem hann sjálfur hafði hafnað? w~
Það finnst mér hæpið.
Valdemar Pálsson
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR I. FEBRÚAR 1997 1 9