Lesbók Morgunblaðsins - 15.02.1997, Blaðsíða 12

t
REYKJAVÍKURHÖFN, olía á léreft, 1991.
Það sem menn fengu að sjá í það skiptið,
voru þannig öðru fremur samstillingar, en
hvort sem það var vegna vaxandi áhuga á
list Louisu í heimalandinu eða af öðrum
ástæðum urðu heimsóknir hennar til landsins
tíðari eftir þetta, seinna árvissar, og íslenzk
myndefni þrengdu sér í forgrunninn. Fyrsta
einkasýning hennar í heimalandinu var þó
ekki haldin fyrr en 1987 í Gallerí Borg og
kom í kjölfarið á sýningunni „10 íslenzkir
listamenn“, búsettir í útlandinu, að Kjarvals-
stöðum á Listahátíð 1984. Louisa hafði næmt
auga fyrir hinu nálæga, einföldum samþjöpp-
uðum lífrænum heildum hlutvakinna fyrir-
bæra í næsta nágrenni, sækir hér skyldleika
til Derains, Balthus og Giacometti. Þurfti
ekki langt að fara frekar en fyrri daginn,
því myndefnin birtust henni við hver gatna-
mót Laugavegarins, horft niður til sjávar.
Fjallanna í bakgrunninum, gömlu húsanna
til beggja hliða og þeirrar miklu náttúru-
nálgunar sem fyllir sjónrýmið, Klapparstígur-
inn, Vatnsstígurinn, Frakkastígurinn, Vita-
stígurinn. Undarlegt hve fáir höfðu tekið
þessi myndefni til meðferðar eins og þau nú
skyndilega blöstu við á dúkum listakonunn-
ar, trúlega höfðu þau beðið eftir Louisu, í
öllu falli málara af hennar gerð og upplagi.
Ef til vill var hún að mála sig inn í fortíð-
ina, örugglega fann hún hér hluta af upp-
runa sínum og leiksviði bemskunnar og ungl-
ingsáranna, lausa enda í lífsvef sínum, ein-
hvem blóðsins samhljóm.
YNDEFNI sjón-
hringsins og ná-
grannabyggðar-
innar urðu Louisu
einnig hugleikin,
hún þurfti ekki að
leita sögufrægra
staða og myndefna,
þau vom allt um kring og frekar ofgnótt
þeirra en hitt. Og ekki vanrækti hún lifandi
verur í landslaginu, hvort heldur það væri
fólk, hestar eða kindur og svo sá í skip eða
báta í flarska ef við átti og það féll að mynd-
heildunum. Það var eðlilegasta mál, jafná-
gætur mannamyndamálari og hún er, þótt
hún leitaði á því sviði sjaldnast út fyrir veggi
heimilisins frekar en Giacometti. Slíkir eru
öllu frekar að mála málverk en tilfallandi
andlitsdrætti.
Þá helst höndla menn hinn skapandi neista
er nálægðin opinberar þeim lífsmögn sín og
til þess þurfa þeir á stundum að leita langan
veg frá uppmna sínum. Fyrir þeim sem held-
ur langt út í heim verður allt svo undarlega
nýtt og ferskt er hann snýr aftur, tilveran
sem blómguð jörð, anganvangur grænn og
elfur silfurtær.
Athafnir sínar fyrir framan málaratrönum-
ar hefur Louisa skilgreint á þann veg: „Ég
mála það sem ég sé. En að mála það sem ég
sé verður að vera byggt á litum. Ég vinn
ekki út frá öðmm litum en ég sé í náttúr-
unni. Hvort sem þeir hafi svip af landslagi
eða ekki. Það er allt og sumt. Og jafnframt
hvort sem formið fellur að málverkinu eða
HESTUR, olía á léreft, 1978.
ekki. Þegar allt kemur til alls er málverkið
ekki kyrralíf né landslag, heldur öllu frekar
léreft. Það getur aldrei orðið raunvemlegt.
Verður alltaf málverk.“
Þetta má teija grannkjama og viðvarandi
stef listar hennar, ennfremur ástæðuna fyrir
því að hún málar nú framar öðra íslenzkt
svið. Ekki skýjakljúfa New York borgar eða
vinalegar litfagrar húsaraðimar í hinu sögu-
fræga listamannahverfi Greenvich Village,
þar sem hún hefur lengi búið. Fjarlægðimar
skipta ekki máli, einungis uppraninn og sá
rauði vökvi sem veitir sér um æðar hennar.
Þótt haldnar hafi verið nokkrar sýningar
á verkum Louisu á íslandi, þar af ein stór í
vestursal Kjarvalsstaða haustið 1993, er
hvergi hægt að ganga að yfirliti verka henn-
ar hér á landi. Fremur en margra annarra
íslenzkra málara er gert hafa garðinn fræg-
an, ei heldur ganga að skilmerkilegum og
öraggum heimildum um þá. Hvort heldur
þeir séu búsettir erlendis eða hér heima, en
það má gefa auga leið að forvitnilegt yrði
slfkt úrval í augum hins almenna ferðalangs,
sem fysir að vita hvemig málað sé á ís-
lenzku. Vefiist samlíkingin fyrir einhveijum,
má vísa til þess að menn skrifa ekki einungis
á íslenzku, hugsa á íslenzku, heldur er skyn-
svið þeirra og vitrænt ferli einnig íslenzkt,
um leið allar skapandi athafnir. Sá framslátt-
ur ætti því að vera ósköp eðlilegur og alveg
rökréttur, að menn máli á íslenzku. Er þá
engan veginn átt við að menn kortleggi land-
ið, því það er hlutverk landmælingamanna
og ljósmyndara. Öllu heldur hátturinn hvem-
ig menn bera sig að í sköpunarferlinu, hvem-
ig það er framborið burtséð frá því hvort
menn vinni hlutlægt eða hlutbundið. Gangi
út frá skynrænum kenndum sínum gagnvart
fyrirbæram umhverfisins, áhrifum sem þeir
tendrast af, styðjist við útlínur og form þeirra,
ellegar beiti hreinni hugmyndafræði. Skiptir
allt minna máli, mestu varðar hvemig það
er gert.
Við meðtökum þetta í verkum hinna ágæt-
ustu núlistamanna aldarinnar, fínnum hið
ofurnæma taugakerfí og ljósbrigði norðursins
í myndum Munchs, blóðhita Katalóníumanns-
ins í verkum Mírós, sjáum klettaformanir
æskuslóðanna í ofskynjunarmyndum Dalís,
hina slípuðu rökhyggju í myndum Kandin-
skys og Mondrians, þjóðsöguna og ástina í
myndum Chagalls, hina hráu úrkynjun í
myndum George Grosz og Otto Dix, töfra
úthverfunnar og fáránleikans í myndum Duc-
hamps. Og engir era amerískari en Ameríkan-
ar í myndlist hvort heldur það sé hlutlæg
veröld Edvard Hoppers, strangfletir Barrett
Newman eða glysfígúrar Jeff Koons, allt
þverstæður og þó jarðtengdar samstæður.
Þeir tala að vísu ensku en mála á amerísku.
Það er taugakerfi og gróska upprunans
sem er aðal þessara ólíku listamanna og svo
er einnig með hina rökrænu samræðu, dia-
logu, þeirra Picassos, Matisse og Braque á
myndfletinum. Umfram allt í góðum sam-
hljómi með æðaslátti tímanna. Þeir vora
mæltir á franska tungu, máluðu á frönsku.
LOUISA Matthíasdóttir hefur meg-
inhluta lífs síns lifað og hrærst í
hringiðu heimsborgarinnar og
haldið góðum tengslum við aðra
heimsborg í miðri Evrópu, sjálfa
Parísarborg, þar gengu þau Le-
land Bell lengi að góðum vinum
vísum, Femand Léger, Jean Héli-
on, André Derain o.fl.
Lífshlaupið hefur verið það sem nefnist
„Universitas vitae", hinn djúpi og hljóðlátari
angi þess, með listina og pentskúfínn sem
kjölfestu.
Listakonan er New York-búi, tengd fram-
andi umhverfí og siðum, með snertipunkt og
kraumandi heimslistina við húsdymar, alþjóð-
leg í hátt, íslenzkur heimsborgari. Skynjar
hugsar og málar á íslenzku.
MARÍA K.
EINARSDÓTTIR
NÝÁRS-
KVEÐJA
1997
Á nýju ári vér nærumst
af nægtarbrunni þess liðna.
Lítum til baka og leitum
að leiftrandi fyrirmyndum.
Birtist mér leiðtogi lands vors
er leysti’oss úr aldanna viðjum.
Á þinghússins svölum sá ég
sól okkar, íslenskra kvenna.
Svo fór, að heimurinn hyllti
hugprúða, norræna konu.
Athygli vakti og vegsemd
var henni hvarvetna borin.
Þjóð sína gladdi með gjöfum
og gróðurvin lagði í hendur
ungmenna’ er landið erfa
og ókomnir tímar líta.
Leiddi hún þjóð í þrautum _
þá voru erfíð sporin.
Hamfarir tóku til heljar
heilar byggðir og sviptu
fjölda lifenda, lífi,
Ijósið var dáið í stjaka.
Færði hún blóm að beði.
Bað fyrir tárvotum hvarmi.
Fyrrum forseta vorum
í fátækt minni ég þakka.
Ást hans, vér áttum ríka
árin sextán, í starfí.
Oft verður bros til bjargar
svo birtir í döprum huga.
Kveðjum, en kær er myndin
af konu, sem þjóðin átti.
Ljóðió er tileinkað frú Vigdísi Finn-
bogadóttur. Höfundurinn er húsmóðir
í Reykjavik og starfar auk þess ó skrif-
stofu.
AUÐUNN BRAGI
SVEINSSON
TIL JONS
ÚRVÖR
Afmæliskveðja
Jafnan er hann Jón úr Vör
jákvæður og glaður.
Hans af boga eitruð ör
aldrei flaug - til miska gjör.
Hann erlíka hófstillingarmaður.
Höfundurinn er kennari ó eftirlaunum.
Ljóðið er ort í tilefni óttraeðisafmælis
Jóns úr Vör.
I
12 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/USTIR 15. FEBRÚAR 1997