Lesbók Morgunblaðsins - 15.02.1997, Blaðsíða 15

DRAUMSTAFIR I
Af því flýtur auðnubrestur
öllum, sem ei trúa vilja,
ósýnilegur oss er gestur
innan vorra situr þilja;
þylur sá ei langan lestur,
en lætur sína meining skilja, —
en — ef ekkert á oss bítur,
engill fer, — og lánið þrýtur" —
(Grímur Thomsen.)
TIL þess að öðlast innsæi í drauma
sína og skilning á innra líf er
nauðsynlegt að glöggva sig á
nokkrum af þeim duldu eðlis-
þáttum sem birtast í draumum
okkar og falla undir sæmdar-
heitið sál eða eru henni nátengd-
ir. Þrír af þeim mikilvægustu,
sem jafnframt eru svokallaðar frummyndir eða
„arkitýpur", eru þættir sem sameiginlegir eru
öllum mönnum.
Fyrst er: Skugginn, óljós dökkleit vera, sem
birtist í mörgum draumum sem óræð og
ógreinileg persóna, oftast til hlés, en sem er
hin fullkomna andstæða okkar og verður sýni-
leg í erfíðum draumum, þegar við erum harka-
lega minnt á veikleika okkar og bresti. Ef þú
ert til dæmis stúkumaður er skugginn þinn
fylliraftur, ef ég er menningarlega sinnaður
er skuggi minn hatramur andstæðingur alls
slíks pijáls. Hann er með öðrum orðum iðinn
við, að sýna okkur verstu eiginleika sem við
oftlega afneitum, til að minna okkur á mjóa
veginn margumtalaða.
Annar er: Egóið, hluti af sjálfínu, sem ríg-
heldur í meðvitund okkar og er upptekið af
eigin ágæti. Það reynir fyrst og fremst að
skara eld að sinni köku, áður en þú færð að
smakka á draumakökunni. Þá egóið er með
puttana í draumi þínum, verður hann oftast
jarðbundinn, grár og ópersónulegur. Egóið
heldur mönnum jarðföstum í hugsun og athöfn-
um.
Þriðja frummyndin er svo: Anima (gríska
orðið yfir sál) og Animus, sem eru hinir geð-
þekkustu eiginleika okkar, og vilja greiða leið
okkar á sem bestan og mestan veg. Animus
er upp á kvenhöndina, enda ímynd karleigin-
leika konunnar í draumum hennar, sannkall-
aður draumaprins. Anima er svo draumadís
karlanna, sem með sínum þýðu straumum ger-
ir þá næmari, þjálli í meðförum og betri menn.
Sálin er svo samnefnari þessara þriggja
eðlisþátta, ásamt yfírvitund (æðri), meðvitund
(vöku) og undirvitund (dul).
Gegnum drauminn kemur hún skilaboðum
frá sér og eðlisþáttunum þrem, ásamt yfír- og
undirmeðvitund, til meðvitundar, í formi tákn-
mynda. Þar sem draumurinn er tímalaust fyrir-
bæri er leið sálarinnar um öll tímaskeið, allt
frá frumupphafi (eilífðarupphafí) til endanlegra
loka (enda þessarar eilífðar-Nirvana) greið og
eilífð tímans verður örtími í draumnum.
Sálmynd
Til að átta sig betur á hugtakinu sál eru
ýmsar aðferðir til að nálgast efnið, svo sem
innhverf íhugun, slökun, hugleiðsla, dáleiðsla,
heimspeki, sálarfræði, geðfræði og draumar.
Þar sem draumamir eru tiltækir öllum, án
mjög mikillar fyrirhafnar og peningaútláta, er
draumskoðun handhæg leið til að fá mynd á
sálina og sitt innra líf. Aðferðimar eru í sjálfu
sér einfaldar; svo sem að hugsa um drauma
fyrir háttinn, að venja sig á að skrifa niður
drauma sína (jafnvel slitur úr draumi), kíkja
í bækur um drauma og æðri handleiðslu, pæla
í táknum draumanna, æfa slökun, hlusta á
tónlist, fara í leikhús, á listsýningar, í bíó, lesa
ljóð og ganga í náttúrunni. Þá getur hver sem
er náð sambandi við sitt innra sjálf og tengsl-
um við sálina á leið sinni til heils hugar. En nú,
í dag, erum við flest einungis í tengslum við
25% af heilastarfsemi okkar og emm því að-
eins þokkalega meðvituð í vöku, en hin 75%
eru á valdi sálarhópsins/yfir- og undirvitund-
ar. Þegar dulvitundin sendir þér í draumi mynd-
boð um, að þú munir innan þriggja ára flytja
tímabundið í annað þorp af heilsufarsástæðum
áttar þú þig kannski ekki á draumnum fyrr
en eftir á, eða þegar þú ert hálfnaður með
dvölina í þorpinu úr draumnum og þá rifjast
draumurinn upp.
„Mig dreymdi að ég var staddur á malar-
vegi fyrir utan þorp nokkuð, sem ég kannaðist
ekkert við, og það rigndi. Þegar ég gekk áleið-
is að húsasamstæðu í útjaðri þorpsins, sá ég
allt í einu hvíta orma skríða í bleytunni við
fætur mér og ég vaknaði." Skrýtinn draumur
og ekki svo gott að átta sig á að hann sé fyr-
ir krankleika og endurhæfingu. Hefðirðu skilið
hann strax þá hefðirðu mögulega getað dregið
úr veikindunum eða breytt ferlinu og ekki
þurft á endurhæfingu að halda. Að skilja tákn
sinna eigin drauma krefst þjálfunar og að
skynja hina óljósu framtíð er endurhæfing
huga, sem er svo nátengdur núinu og fortíð-
inni, að það sem framundan er virkar ruglings-
legt.
AIMNAÐ svið. Málverk eftir Gunnar Örn.
SALIN OG
DRAUMURINN
EFTIR KRISTJÁN KRISTJÁNSSON
hófst um klukkan ellefu en rúmlega tvö um
nóttina kvaddi hann. Það undarlega gerðist
stuttu áður, að mér fannst sem dimmdi í her-
berginu og tíminn stæði skyndilega kyrr. Þá
myndaðist við höfuðgafl hans ógreinileg vera,
mynd af manni í skikkju eða slá og með barða-
stóran hatt (sjá mynd) á höfði og stóð hann
þama hreyfingarlaus um stund, en hvarf svo.
Herbergið lýstist og er ég leit á föður minn
var hann dáinn. Þegar ég kom heim eftir þessa
undarlegu reynslu kom mér vart dúr á auga,
bæði af sorg og þessari skrýtnu sýn, svo að
strax í birtingu dreif ég mig á vinnustofuna
og málaði upplifun mína.
Sálin er samnefnari þriggja eólisþátta og
gegnum drauminn kemur hún skilaboóum frá sér
og eólisþáttunum þremur í formi táknmynda.
Skyggni
Fjarskyggni er eitt af þeim fyrir-
bæmm sem rekja má til drauma
og sálar, það er að menn „sjái“
óorðna hluti eða ferli úr fortíð. Þótt
skyggni megi telja nær draumsvefni
en vöku, þá eru til næmir einstakl-
ingar sem geta skyggnst um önnur
svið tímans í vöku. Til að ná þess-
ari sýn nota þeir yfirleitt hjálpar-
tæki, svo sem spil af ýmsum gerð-
um, kaffibolla, kristalkúlu eða inn-
yfli dýra. En fjarskyggni getur einn-
ig hent menn upp úr þurm. Þýska
skáldið Goethe „sá“ í vöku atburði
er hentu hann síðar.
„Ég var á leiðinni ríðandi eftir veginum til
Dmsenheim, þegar nokkuð mjög skrýtið kom
fyrir mig. Ég sá, þó ekki með augum líkam-
ans, sjálfan mig koma ríðandi á móti mér,
klæddan í föt, sem ég hafði aldrei átt nein
slík. Jafnskjott og ég gat hrist mig upp úr
þessum ómm hvarf sýnin, en átta ámm síðar
reið ég þessa sömu leið og var þá í fötunum,
sem ég hafði séð í sýninni, og það ekki af
ásettu ráði, heldur af tilviljun."
Skyggni virðist því dulin vitneskja, sem
sprettur óforvarað upp úr undirvitundinni og
hjá næmari einstaklingum, sem Goethe, geti
þetta gerst í vöku. Líkt má ætla að þeir sem
spá í hluti, svo sem bolla, laði upp með korgin-
um vitneskju frá dulvitund, um
þann sem drakk úr bollanum.
Vökutálför
Við mikið álag á vitund og
líkama mannsins, þegar við
lendum í lífaháska og dyr dauð-
ans opnast, yfirgefur sálin lík-
amann, þó maðurinn hafi ekki
„gefíð upp öndina“. Þetta virðist
leið sálarinnar til að létta á
kringumstæðum og geta hlut-
laust „horft“ á atburðina og
meta framvindu. Þarna er mað-
urinn meðvitaður í sál sinni og
sér því sjálfan sig í slysinu, líkt
og eftirfarandi lýsing úr bókinni
„On death and dying“ eftir Dr.
Elisabeth Kubler-Ross. „Einn sjúklingur lýsti
fyrir mér bílslysi sem hann lenti í, hvernig
hann sá fót sinn, sem hafði kubbast af honum
og lá á veginum. Og hann sagði mér frá björg-
unarmönnunum og samúð þeirra og viðbrögð-
um, sem hann gat ekki fyllilega fylst með, því
hann var fastur í bílnum, samt vissi hann af
þeim, því hann sveif yfir staðnum.“
Dauóasálför
Faðir minn dvaldist síðasta æviár sitt á
Hrafnistu og lést þar aðfaranótt 9. mars 1992.
Ég var við dánarbeð hans og fylgdi honum
síðasta spölinn úr þessu lífi. Dauðaganga hans
FORFAÐIR vitjar son-
ar síns. Málverk eftir
greinarhöfundinn.
Sál á ferá
Ferðir sálarinnar um önnur vitundarsvið
tíma og rúms, virðast helst gerast þegar líkam-
inn sefur og hugurinn/vitundin er á draum-
sviði. Þá á sálin greiða leið úr líkamanum og
getur farið að vild um vitundarsviðin. Hún fer
meðal annars á vegum draumsins að sækja
vitneskju um hagi dreymandans og reynslu frá
fornu fari, úr nútímanum og því sem koma
skal. Einnig safnar hún í sarp draumsins lausn-
um á andlegum og líkamlegum vandamálum,
sem og ytri vanda. Þessum fróðleik skilar hún
svo til vökuvitundunar gegnuih drauminn í
táknmyndum. Táknmyndunum má skipta í
þijá megin þætti: Almenn tákn, sameiginleg
tákn og persónuleg tákn. Almennu táknin eru
til dæmis: Bíll-hreyfing/ferð, flugvél/flug-
sálfarir. Sameigilegu táknin eru sem dæmi:
V atn-vitund/þroski/sál, eldur-guðleg
nánd/gjöreyðing/upphaf/endir, hestur-orka.
Persónulegu táknin eru, svo dæmi séu tekin:
Hey-harðindi, fiskur-ágóði, reiðhjól-stuðn-
ingur yfir á önnur tilsverusvið.
I 3. tbl. Nýrra tíma, 2. árg. 1995, sagði ég
frá, að kunningja minn hefði dreymt fjórar
nætur í röð að hann væri ýmist á leiðinni til
New York með þotu, að leggja af stað með
747, eða rétt lentur og farinn að skoða sig um
í þessari draumaborg margra vökustaura. Nán-
ari lýsing hans var svo: „Ég kom út úr flugstöð-
inni, það var glampandi sólskin, heitt og nota-
legt veður. Ég tók leigubíl í úthverfí borgarinn-
ar, við sjó, og hugsaði með mér, að ég hefði
ekki tíma til að skoða mig um, því ég yrði að
ná vélinni aftur klukkan eitt. Ég gekk um
hverfíð, sem var afar snyrtilegt, gróðursælt
og timburhúsin voru í fallegum, björtum lit-
um.“ Kunningi minn var sannfærður um, að
hann hefði ekki verið að dreyma, heldur hefði^
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 15. FEBRÚAR 1997 15