Lesbók Morgunblaðsins - 15.02.1997, Blaðsíða 20

MYRKIR MÚSÍKDAGAR
Svipmyndir
reftir Pál
Isólfsson
frumfluttar
ÖRN Magnússon píanóleikari frumflytur í
Gerðarsafni á morgun verkið Svipmyndir
sem er flokkur píanóverka eftir Pál ísólfs-
son. Gerð var upptaka af stórum hluta þess-
ara verka hjá Utvarpinu árið 1965 en þau
hafa ekki verið leikin á tónleikum fyrr.
Píanóleikari á Útvarpsupptökunum var Jór-
unn Viðar og hafa þær heyrst síðan á öldum
ljósvakans. Páli entist ekki aldur til að ganga
frá þessum verkum á nótum en Örn Magnús-
son bjó þau til prentunar og voru þau gefin
út árið 1994 af íslenskri tónverkamiðstöð.
Svipmyndir eru safn 14 píanóverka frá
ýmsum tímum í lífi tónskáldsins sem hugs-
aði þau til útgáfu undir þessu heiti. Verkið
spannar þau margbreytilegu tónsmíðaform
sem tónskáldið vann að á lífsferli sínum.
Örn Magnússon sagði í
samtali við Morgun-
blaðið að óvíst væri frá
hvaða tíma sum verkin
væru. „Elstu verkin
kunna að vera frá
námsárum Páls í Leipz-
ig en þangað fór hann
árið 1914. Yngsta
verkið er svo Saknaðar-
stef um Davíð Stefáns-
son skáld frá árinu
1964.“
Örn kynntist verkun-
um árið 1992 og segir
þau vera miklar perlur.
„Þetta eru verk sem
eiga erindi við okkar
tíma. Það voru mjög
byltingarkennd ár þeg-
ar Páll var að mótast
sem tónskáld í Leipzig
snemma á öldinni.
Hann var í Leipzig um
líkt leyti og Jón Leifs.
Verk þeirra eru samt
afar ólík. Á þessum tíma skiptust menn í
tvo hópa; annars vegar þá sem aðhylltust
tónmál rómantíkurinnar og hins vegar þá
sem töldu að það væri kominn tími til að
umbylta því og skapa nýtt. Páll var í hópi
þeirra sem héldu tryggð við hefðina en Jón
leitaði nýrra leiða. Það kann að skipta máli
að Páll var nokkrum árum eldri en Jón og
því hafi hann verið hallari undir hefðina.
Einnig hefur skapferli þessara ólíku manna
skipt nokkru um það hvaða leiðir þeir fóru
í list sinni.“
Tónleikarnir hefjast í Listasafni Kópa-
vogs, Gerðarsafni kl. 20.30.
Páll
ísólfsson
Örn
Magnússon
Morgunblaðið/Árni Sæberg
„ÞAÐ var Schubert sem gaf þessu formi fulla reisrt og dýpt,“ segir Gerrit Schuil sem hér sést æfa sig ásamt Jónasi Ingimundarsyni
fyrir tónleikana í dag þar sem þeir munu leika fjórhent á pfanó verk eftir Schubert.
SCHUBERTHÁTÍÐ í GARÐABÆ
GERRIT OG JÓNAS LEIKA
FJÓRHENT Á PÍANÓ
UM ÞESSAR mundir stendur yfir tónlistarhá-
tíð í Garðabæ í tilefni af því að 200 ár eru
liðin frá fæðingu austurríska tónskáldsins
Franz Schubert. Þriðju tónleikar hátíðarinnar
verða haldnir í dag kl. 17. Þar munu Jónas
Ingimundarson og Gerrit Schuil leika íjórhent
á píanó verk eftir Schubert.
Þröngt vió pianóió
Sjaldan gefst tækifæri til að hlýða á píanó-
leikara leika fjórhent á opinberum tónleikum.
Sú bábilja er algeng að líta svo á að píanódú-
ettar þjóni einungis tilgangi í þágu hins al-
menna tónlistaruppeldis. Gerrit Schuil sagði
í samtali við Morgunblaðið að lengi hefði ver-
ið litið svo á að fjórhent spil á píanó hefði
tvenns konar tilgang. „Annars vegar var litið
á þetta sem kennslutækni þar sem nemandi
fékk að leika einhveija auðvelda laglínu með
kennara sem lék með á píanóið einhveija
flóknari laglínu. Hins vegar var mjög algengt
að fólk í gamla daga - fyrir daga útvarps
og hljómplatna - léki í heimahúsum eitthvert
af stóru verkunum eftir hina miklu snillinga,
svo sem sinfóníur Haydn, Mozarts og Schu-
berts, með því að leika þau fjórhent á píanó.
Þannig kynntist fólk þessum verkum betur.
En síðan fara Mozart og síðar Schubert
að átta sig á því hvaða möguleika þetta form
býður upp á. Þeir sömdu því píanóverk sér-
staklega fyrir fjórar hendur í því skyni að
nýta tónsvið hljóðfærisins til fullnustu. Það
var Schubert sem gaf þessu formi fuila 'reisn
og dýpt.“
Gerrit segir að það sé mjög erfitt að spila
fjórhent á píanó. „En þetta hefur gengið von-
um framar hjá okkur Jónasi; það er eins og
við séum búnir að leika saman í 20 ár. Helstu
erfiðleikarnir sem mæta okkur eru auðvitað
að það er ekki mikið pláss við píanóið þegar
tveir eru að spila á það; þetta hefur kostað
mikla samhæfingu en einnig mikinn hlátur."
Sexhent eg átthent
Jónas tekur undir það með Gerrit að það
þarf mikla samhæfingu til þess að spila fjór-
hent. „Tónninn myndast þegar hamarinn slær
strenginn og það gerist á broti úr sekúndu.
Tímasetningar þurfa því að vera afar ná-
kvæmar, nákvæmari en þegar til dæmis er
verið að leika saman á tvær fíðlur.
En samspilið er fyrst orðið mjög flókið
þegar farið er að leika sexhent og átthent
eins og sumir hafa gert en þá þurfa spilararn-
ir líka að minnka í hlutfalli við fjöldan. Ég
sá einu sinni kunnan bandarískan píanóleik-
ara, Garrick Ohlson, sem er maður á stærð
við Kristin Sigmundsson söngvara leika sex-
hent með tveimur konum sem voru báðar
mjög smávaxnar; hann sat í miðjunni og þær
til sitthvorrar handar en hann spilaði efstu
og neðstu nóturnar og þurfti því að halda
utan um þær á meðan hann spilaði. Þetta var
óskaplega fyndið.
Sjálfur hef ég aldrei reynt að spila sexhent
eða átthent en ég hef hins vegar gert tölu-
vert af því að spila fjórhent í gegnum árin,
til dæmis með eiginkonu minni heima í stofu
og í skólum. Einnig hef ég notað þetta sem
kennsluaðferð með nemendum mínum.“
Fjögur verk
Á tónleikunum verða leikin fjögur verk
eftir Schubert; Overture, Divertissement í
ungverskum stíl, Grand Rondeau í A-dúr og
hina frægu Fantasíu í f-moll sem, að sögn
Gerrits, hefur löngum verið talið eitt mesta
píanóverk sem samið hefur verið fýrir fjórar
hendur.
Tónleikarnir eru haldnir í safnaðarheimil-
inu Kirkjuhvoli við Vídalínskirkju í Garðabæ.
Olivur
íFold
FÆREYSKI listmálarinn Olivur við Neyst
opnar sýningu á olíumálverkum og vatns-
litamyndum í baksal Gallerís Foldar við
Rauðarárstíg í dag kl. 15.00. Er þetta
fyrsta einkasýning listamannsins hér á
landi.
Olivur við Neyst er í hópi fremstu mynd-
listarmanna Færeyja af yngstu kynslóð-
inni. Hann lagði stund á nám við Listaaka-
demíuna í Kaupmannahöfn og hefur hald-
ið fjölda einkasýninga í Færeyjum, Dan-
mörku, Þýskalandi og víðar á undanförn-
um árum.
Þegar Iistin berst í tal hefur þessi hæg-
láti maður hins vegar fá orð - kýs að láta
verkin tala. „Expressionisti væri sennilega
orðið sem ég myndi velja til að lýsa mér
ef ég endilega þyrfti, annars er mér mein-
illa við að vera settur á bás.“
Olivur kenndi um tíma myndlist í Þórs-
höfn, þar sem hann er búsettur, en ákvað
að snúa sér alfarið að eigin verkum fyrir
Morgunblaðið/Einar Falur
„EXPRESSIONISTI væri sennilega orðið sem ég myndi velja til að lýsa mér ef ég endi-
lega þyrfti, annars er mér meinilla við að vera settur á bás,“ segir Olivur við Neyst.
þremur árum. Eftir því sér hann ekki. ið engu í verk sjálfur. Ég var alltaf dauð-
„Það var að hrökkva eða stökkva enda var þreyttur þegar ég kom heim á kvöldin."
ég með svo mikla kennslu að ég kom orð- En hvernig skyldi ganga að lifa af list-
inni í Færeyjum? „Það er ekki auðvelt
enda eru myndlistarmenn sem það gera
teljandi á fingrum annarrar handar. Það
er því ágætt að geta gripið í myndskreyt-
ingar af ýmsum toga til að drýgja tekjurn-
ar.“
Engu að síður segir Olivur það engum
vafa undirorpið að myndlistaráhugi sé að
glæðast þar syðra. Æ fleiri láti að sér
kveða á þessum vettvangi, auk þess sem
ungmenni sæki í ríkari mæli i myndlist-
arnám og fari víðar. Áður hafi straumur-
inn legið til Danmerkur en nú njóti mynd-
listarskólar í Finnlandi, Svíþjóð og jafnvel
íslandi vaxandi hylli. „Þetta er mjög
ánægjuleg þróun enda er það litlum samfé-
lögum nauðsynlegt að komast í kynni við
nýja strauma og stefnur.“
Sjálfur er Olivur alltaf að víkka sjón-
deildarhringinn. Síðustu einkasýningu
sina hélt hann í gallerii í Kaupmannahöfn
í nóvember á liðnu ári og næst liggur leið-
in heim, þar sem hann mun efna til sýning-
ar í listasafninu í Þórshöfn í apríl næst-
komandi.
Sýningu listamannsins í Gallerí Fold
lýkur 2. mars næstkomandi en á sama tíma
verður í kynningarhorni gallerísins kynn-
ing á akrýlverkum Elínar G. Jóhannsdótt-
ur sem útskrifaðist frámálaradeild Mynd-
lista- og handiðaskóla Islands i fyrra.
20 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 15. FEBRÚAR 1997