Lesbók Morgunblaðsins - 15.02.1997, Blaðsíða 14

Yfir Markarfljótsbrú var fyrst ekió haustió 1933 og bílvegur í Vestur-Skgftgfellssýslu opnaóist ekki fyrr
en þá, og ekki fyrr en 1974 vestanfrá í Austursýsluna. Aóur fóru menn á hestum og hér segir af reiótúr
frá Teigingalæk austur í Skaftafell, en höfundurinn var þá nýoróinn 8 ára. Leióin lá yfir Skeióarárjökul
og um Bæjarstaóaskóg, en um allan sandinn voru jakar aó bráóna eftir Skeióarárhlaupió 1934.
FERÐAMENN við sporð Svínafellsjökuls í Öræfum.
Ljósmyndari Þorvarður Jónsson
YFIR SKEIÐARÁR-
SAND SUMARIÐ 1935
EFTIRLEIFSVEINSSON
Á LEIÐ yfir Skelðarárjökul.
AÐ gekk kíghósti í Reykjavík
þetta sumar. Móðir mín var
með Bergljótu systur okkar í
einangrun í sumarbústað þeim
við Elliðavatn, sem heitir að
Sveinsstöðum. Hún var þá
kornabam.
Við bræður vorum þá á fjör-
ugasta aldri, Sveinn Kjartan 11 ára, Haraldur
10 ára og ég 8 ára.
Var brugðið á það ráð að fara í langt ferða-
lag ásamt móðursystur okkar Guðrúnu Haralz
og Sveini Ársælssyni frænda okkar frá Vest-
mannaeyjum. Faðir okkar, Sveinn Magnús
Sveinsson, var að sjálfsögðu fararstjórinn og
fékk hann traustan bíl frá Steindóri til farar-
innar. Bar nú fátt til tíðinda, þar til við kom-
um að Kirkjubæjarklaustri. Þar fengum við
gistingu hjá Lárusi Helgasyni bónda og fjöl-
skyldu hans. Fær nú faðir minn þá stórkost-
legu hugmynd að fara með lið þetta á hestum
austur í Öræfí. Stefán Þorvaldsson á Kálfa-
felli annaðist þá oftast fylgd yfir Skeiðarár-
sand og hafði hann farið 362 ferðir yfir
sandinn, er hér var komið sögu. Hringir nú
faðir minn í Stefán og ber upp erindið. Harð-
neitaði Stefán að fara með þijú böm yfir
sandinn og tvær alls óvanar manneskjur, þó
BÆRINN í Skaftafelli sumarið 1936.
fullorðnar væm. Faðir okkar var aftur á móti
þaulvanur hestum.
Ekki var faðir okkar á því að gefast upp
við svo búið, heldur hringdi hann í Stefán
næsta dag en allt fór á sömu leið.
Hinn þriðja dag hringir faðir okkar enn og
fór nú Stefáni að skiljast, að hér ætti hann
við ýtinn mann í besta lagi Varð honum svo
mikið um þriðja símtalið, að hann tókst á
hendur fylgdina, svo og útvegun hesta.
Næsta dag ókum við svo að Teygingalæk
í Hörgslandshreppi og hófst ferðin þangað kl.
10.00. Ég fékk traustan hest, rauðan, 21 vetr-
ar sem reyndist mér prýðilega í ferðinni, enda
hafði hann oftast vit fyrir okkur báðum. Son-
ur Stefáns, Bjöm í Kálfafellskoti, var einnig
fenginn til fararinnar.
Við fengum gott veður yfir sandinn, en
minnisstæð er mér aðkoman í sæluhúsinu. Þar
vom allir veggir útskrifaðir með mannanöfn-
um, þannig að hvergi var rúm fyrir skraut-
skrift okkar bræðra. „Nú var ljótt að gleyma
viskuleðrinu heima“ hrökk þá út úr einum
okkar.
Síðla dags komum við svo að Skeiðará. Þar
hófst ráðstefna mikil, hvort áin myndi fær,
eða fara yrði hana á jökli. Þótti mér hún óá-
renniieg, þar sem hún byltist fram úr skriðjökl-
inum með kynngikrafti. Var nú ákveðið að
fara ájökli. Hrikalegar þótti mér jökulspmng-
urnar, sumar allt að þijátíu metra djúpar, en
áfram var haldið með mikilli varfæmi, því
fátt segir af einum, sem hrasar á þessari Ieið
ofan í jökulsprungumar. Skítugur þótti mér
jökullinn, hafði alltaf ímyndað mér jökla tand-
urhreina einsog veisludúk á jólaborði. Hægt
og bítandi gekk ferðin eftir jöklinum og
skömmu síðar vomm við komin inn í Bæjar-
staðaskóg, sem enn stendur mér fyrir hug-
skotssjónum í sinni miklu fegurð og stórfeng-
leik. Nú var klukkan að verða 22 og tóku nú
ferðafélagamir eftir undarlegu háttalagi okkar
Rauðs. Ég hallaðist grunsamlega á hestinum,
en hann gekk ávallt undir mig, þannig að ég
gat tollað á honum. Við nánari athugun kom
í Ijós, að ég svaf á hestinum. Um kl. 23 kom-
um við að Skaptafelli og var ég þá orðin
þreyttari og þyrstari en orð fá lýst.
Við dvöldum á Skaptafelli og Svínafelli í
góðu yfirlæti í nokkra daga, enda frændgarð-
ur á báðum bæjum.
Til baka var haldið sömu leið, en nú fóm
Skaptafellsmenn með yfir jökulinn og höfðu
höggvið þrep áður í verstu kaflana, þannig
að ferðin sóttist greitt. Við Stefán Þorvaldsson
riðum um tíma samsíða á sandinum og lét ég
þess getið, að eitthvað mundi nú hafa gengið
á, þegar jakar þessir mnnu fram sandinn, sem
ennþá voru að bráðna víða á Skeiðarársandi
(jökulhlaup varð í Grænalóni 1934). „Drunur,
ja maður lifandi, það er ekki orðið, þar var
meiri hávaði, en þegar ég kom í vélasalinn í
Völundi hér um árið, og er þá langt til jafnað."
Heimleiðin gekk snurðulaust og náðum við
háttum á Kirkjubæjarklaustri um kveldið.
Faðir okkar var svo hrifinn af Öræfunum
í þessari ferð, að hann sagðist fara þangað
árlega upp úr þessu. Samt varð þetta hans
fyrsta og síðasta ferð yfir sandinn, en ég hef
eigi farið þar um síðan, brýrnar miklu á ég
eftir að sjá.
14 IESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 15. FEBRÚAR 1997