Lesbók Morgunblaðsins - 06.12.1997, Blaðsíða 9

- Ég hef verið að fylgjast með þér í allt
kvöld. Þú ert rétta stúlkan fyrir mig! Þú ert
augnskuggadrottningin, augnskuggadrottn-
ingin í ríki sönglagakóngsins. Og hann er ég.
Augnskuggadrottningin starir á mig. Ég hef
greinilega náð athygli hennar með þessum orð-
um. Mér leið líka vel þegar ég sagði þau. Ég
gróf djúpt inn í kviðinn þangað til ég kom að
flugvelli, þar startaði ég hreyflunum og lét orð
mín taka flug. Þau fundu leið sína í gegnum
meltingarveginn, upp hálsinn og flugu svo
greiðlega að eyrum hennar og gerðu þar árás á
öll helstu skilningarvit hennar. Og beindu þeim
öllum að mér. Á meðan ég bíð eftir svari henn-
ar læt ég augu mín leika um verðlaunagripinn.
- HA, hvað segirðu? Eru að tala við mig? Ég
heyri ekki orð sem að þú segir. Það er bara of
hátt héma inni. Hvað sagðirðu annars?
Handartunglið rís hærra og krefst svars. Ég
hef aldrei verið eins sigraður á jafn stuttum
tíma. Orð mín höfðu aldrei náð að eyrum henn-
ar. Þau höfðu misst flugið og hrapað til jarðar
og týnst með öllum sígarettustubbunum og há-
hæluðu skónum. Það sem ég hafði sagt var list.
Og alvöru listamenn endurtaka sig ekki, það er
eins og að ljúga. En hvað segi ég þá?
- Ahh, sko ..., ég vildi bara svona athuga
hvort við þekkjumst ekki. Mér finnst ég kann-
ast svo rosalega við þig að ég gæti svarið
að... Tja, nei, hvað eða höfum við einhvertím-
ann sofið saman eða eitthvað svoleiðis áður?
Þetta heyrði hún alveg örugglega. Ég held
nú samt að þetta hafi nú verið eitthvað aum-
ingjalegra en síðast. En það var bara eins og
síðustu viðbrögð hennar hefðu lokað flugvellin-
um einhvers staðar hjá maganum og flugorðin
kæmust ekki lengur í gegnum tollinn. Þau eru
ekki lengur nægilega innihaldsrík til að geta
borgað gjaldið. Augnskuggadrottningin starir
á mig. Svört augu hennar virka ekki lengur
eins og svarthol. Þau eru meira eins og tram-
bólín sem ég skellti mér upp á en skaust með
meiri krafti til baka en ég kærði mig um. En
hvað? Á ég bara að taka þessu? Bara búið?
Heim að sofa? Allur bjórinn til einskis? En hún
bara skilur mig ekki nóg. Hún gaf mér ekki
einu sinni eina mínutu.
- Ætlar þú ekki einu sinni að gefa mér séns?
- Af hverju ætti ég að gera það?
- Bara, þú veist aldrei hvað gæti gerst. Við
gætum bæði dáið á morgun. Ég eflaust úr
hjartaslagi vegna of sterkrar neitunar og
þú ... ja, kannski bara í bílslysi eða kannski
verður þér nauðgað og þú flegin lifandi eða
eitthvað.
- Ertu eitthvað að hóta mér?
- Nei, neineineineinei, ég meinti þetta ekki
þannig... ég...
Ég svitna meira en nauðsynlegt er á slíkri
aftöku. Ég elska þessa stelpu. Það er eins og
ég hafi ekki áttað mig á því fyrr. Ég veit að ég
hef aldrei talað við hana áður, og ég hef ekki
einu sinni séð hana áður hvað þá heyrt á hana
minnst en ég elska hana. Það er ekki fyrr en
núna sem ég veit að ég get ekki fengið hana
sem þetta rennur upp fyrir mér. Hún er týndi
hlekkurinn í hjólakeðjunni minni. Hún er tann-
hjólið sem ég týndi við fæðingu. Sá aukahlutur
sem hélt hjarta mínu gangandi. Og það er fyrir
öllu að ég nái að ná henni á mitt vald. Ég læt
mig falla á kné.
- Ég dey ef ég fæ þig ekki! Það verður hrika-
legt, ég spái allsherjar heimsendi! Pólskiptin
eða verra! Þessi jörð og allur þessi heimur er
einfaldlega ekki nægilega stór fyrir okkur
bæði nema að við sameinum okkur í eina heild.
Ég bið þig, ef þú hefur einhverja samúð fyrir
mannstofninum, að koma með mér heim í
kvöld og bjarga allri veröldinni eins og við
þekkjum hana.
- Pólskiptin? Er það nú svo slæmt? Verður
veðurfarið þá ekki miklu betra á Islandi?
- Ertu frá þér?! Það munu ríða yfir svo
sterkir stormar að þeir rífa upp með sér hæstu
blokkir og skýjakljúfa!
- Nú? Þá þurfum við ekkert að hafa neinar
áhyggjur, það eru eiginlega engin háhýsi á Is-
landi! ... (hlátur)... Heyrðu, gaman að tala
við þig, ég hitti þig bara héma eftir pólskiptin.
(hlátur.)
Munnurinn sveik okkur. Hann er óvinur orð-
anna. Hér eftir skulu þau bara halda sig hér
inni, hjá mér. Til hvers þurfa þau að stóla á
jafn óáreiðanlegan miðil og munnurinn er?
Kannski læri ég bara táknmál. En ég er hætt-
ur að tala. Ég neita að láta orðin mín líða fyrir
það að þurfa að stóla á svona liðhlaupa. Ég sný
mér við og flý út úr konungsríki augnskugga-
drottningarinnar, sem skal nú ekki heita annað
hér eftir en ungfrú Orðadrepir. Stúlkan sem ég
elskaði í korter er sú sama og náði að drepa
orð mín á mettíma. Snögg ást, snöggur dauð-
dagi, fullkomið samband. Ég labba þögull með
brotinn losta og brostið hjarta út af skemmti-
staðnum inn í stífan og staðbundinn vetrar-
kuldann. Ef svo einkennilega skyldi vilja til að
pólskiptin myndu láta á sér kræla í kvöld þá
yrði það ísköld staðreynd að síðasta ástin fyrir
pólskiptin var óendurgoldin.
Höfundur er tónlistarmaður.
KVIKMYNDIR
MATTHEUSAR-
GUÐSPJALL PASOLINIS
EFTIR
BJARNA RANDVER SIGURVINSSON
Ólíkt kvikmynd Scorseses, sem var fordæmd af kristnum
mönnum um allan heim7 var myndinni um Mattheusar-
guðspjallið nánast hvarvetna hampað.
/
Amyndbandaleigum geta
leynst ýmsar gamlar
áhugaverðar kvikmynd-
ir, sem eru flestum
gleymdar nema þeim
mun einlægari kvik-
myndaáhugamönnum.
Sem dæmi um eina
slíka mætti nefna
ítölsku kvikmyndina II Vangelo Secondo
Matteo frá árinu 1964, en hún hefur verið
gefin út með enskum texta undir heitinu
The Gospel According to St. Matthew. Eins
og nafnið gefur til kynna, er hér um að ræða
kvikmynd, sem byggð er á frásögu Matteus-
arguðspjalls af ævi og boðskap Jesú Krists.
Þegar myndin var frumsýnd vann hún
fljótlega til fjölda verðlauna og hlaut meðal
annars þrjár tilnefningar til Óskarsverð-
launa, þ.e. fyrir tónlist, búninga og svart-
hvíta liststjóm. Gagnrýnendur eru líka
flestir sammála um ágæti myndarinnar eins
og sjá má af fjölmörgum kvikmyndahand-
bókum. Blockbuster, Maltin, Scheuer og
Video Hound’s Golden Movie Retriever gefa
henni t.d. fullt hús stiga, þ.e. ★★★★. Elliot
og Martin & Porter segja hana einnig mjög
góða og gefa henni ★★★. Neikvæðustu
handbækurnar eru hins vegar CineBooks,
sem segir hana aðeins miðlungsgóða og gef-
ur henni ★★, og Halliwell, sem gefur henni
★. (Halliwell er reyndar það spar á stjömu-
rnar, að það þykir gott ef hann tímir að veita
þó ekki sé nema eina stjömu fyrir mynd.)1
Það hefur þótt viðkvæmt mál, hvemig eigi
að túlka Jesúm Krist í kvikmyndum, enda
ekki að undra í ljósi þeirrar trúar kristinna
manna, að í persónu hans hafi Guð opinber-
ast mönnunum til þess að leiða þá til eilífs
lífs í samfélagi við sig. Þeir kvikmyndagerð-
ai-menn, sem einhverra hluta vegna hafa
laðast að persónu Jesú Krists en ekki viljað
taka undir boðskap guðspjallanna í einu og
öllu, hafa oft verið gagnrýndir harðlega af
kristnum mönnum og jafnvel verið sakaðir
um guðlast, þegar þeir hafa reynt að gera
hann „mannlegri" með einhverjum hætti.
Kvikmyndin The Last Temptation of Christ
eftir Martin Scorsese er gott dæmi um það,
en í henni er Jesús Kristur sýndur sem ráð-
villtur einfari í mikilli tilvistarkreppu. Hann
veit ekki til hvers Guð ætlast af sér og telur
sig jafnvel haldinn djöflinum, enda er hann
þjakaður af fjandsamlegum röddum. Sam-
ferðarmenn hans fyrirlíta hann fyrir að að-
stoða rómverska hemámsliðið við að kross-
festa Gyðinga og sér til huggunar leitar
hann til vændiskvenna.
Ólíkt kvikmynd Scorseses, sem var for-
dæmd af kristnum mönnum um allan heim,
var myndinni um Matteusarguðspjallið nán-
ast hvarvetna hampað. Án efa er ástæðan
einkum sú hversu mjög leikstjórinn og
handritshöfundurinn Pier Paolo Pasolini
leitaðist við að vera guðspjallinu trúr.
Myndin hefst á því þegar engillinn vitraðist
Maríu mey og endar á upprisu Jesú Krists.
Textinn er tekinn beint upp úr Matteusar-
guðspjalli og atburðarásinni nokkuð vel
fylgt eftir.
Myndin verður þó að teljast sérstæð fyrir
margt, sem á auðvitað sinn þátt í því hversu
mjög henni hefur verið hampað. Pasolini
notaðist ekki við atvinnuleikara, heldur valdi
hann ýmist vini sína eða venjulegt alþýðu-
fólk til þess að leika öll helstu hlutverkin.
Háskólaneminn Enrique Irazoqui frá Kata-
lóníu var þannig valinn í hlutverk Jesú og
postulamir Andrés, Matteus og Símon vom
leiknir af ljóðskáldinu Alfonso Gatto, tónlist-
argagnrýnandanum Ferraccio Nuzzo og rit-
höfundinum Enzo Siciliano. í hlutverki
Júdasar var vörabflstjóri frá því héraði á
Suður-ítah'u, þar sem myndin var tekin, en
Pasolini fékk móður sína til að leika Maríu
mey. Ástæðan fyrir þessu mun hafa verið
sú, að Pasolini vildi forðast klisjur stjörnum
prýddu Hollywood-myndanna og reyndi því
að gefa myndinni sem mestan raunsæisblæ.
Óhætt er að segja, að honum hafi tekist vel
upp í þeim efnum, enda standa leikararnir
sig vel. Kvikmyndatakan er einnig hrífandi,
enda þótt hún verði að teljast nokkuð hrá,
en það getur út af fyrir sig talist mikilvægt
stflbrigði.
Þar sem þessi kvikmynd er af flestum tal-
in ein sú besta, sem gerð hefur verið um
Jesúm Krist, hefur það þótt nokkuð mót-
sagnakennt, að Pasolini var í raun yfirlýstur
guðleysingi og marxisti í þokkabót. Þá
stjómmálaafstöðu tók hann ungur að áram,
föður sínum til mikillar skapraunar, en sá
var háttsettur fasisti á valdatíma Mussolin-
is. Þegar ítalir gáfust upp fyrir bandamönn-
um í síðari heimsstyrjöldinni og Þjóðverjar
hemámu landið, var Pasolini handtekinn og
sendur í fangabúðir, en hann komst þó fljót-
lega undan á flótta. Eftir stríðið starfaði
hann fyrir ítalska kommúnistaflokkinn en
var rekinn árið 1949, þegar upp komst að
hann var samkynhneigður. Á sjötta ára-
tugnum starfaði hann sem rithöfundur og
skrifaði þá meðal annars fjölda handrita fyr-
ir kvikmyndagerðarmenn á borð við Feder-
ico Fellini. Fyrstu mynd sína, Accattone,
gerði hann síðan árið 1959, en í kjölfarið
fylgdi fjöldi mynda, sem allar þóttu afar
marxískar í framsetningu og boðun. Sumir
gagnrýnendur sögðu jafnvel, að framsetning
hans á Jesú Kristi hefði fremur minnt á
reiðan byltingarleiðtoga en frelsara mann-
anna, en sú gagnrýni á þó vart rétt á sér því
inntak boðskapar hans var tekið beint upp
úr guðspjalli Matteusar.
Það hefur einnig þótt nokkuð kaldhæðnis-
legt, að rómversk-kaþólska kirkjan verð-
launaði Pasolini sérstaklega fyrir þessa
mynd, en tveim áram áður hafði hann verið
dæmdur fyrir guðlast. Sagt er að ein helsta
ástæða þeirrar jákvæðu myndar, sem Pasol-
ini dró upp af Jesú Kristi í þessari mynd
sinni og hversu trúr hann var þar boðskap
kristinnar trúar, hafi verið trúarafstaða
móður hans, sem var einlægur kaþólikki og
hann virti mjög mikils.
Örlög Pasolinis urðu hins vegar dapurleg.
Hann var myrtur síðla árs 1975, þá aðeins
53 ára að aldri. Skömmu síðar var 17 ára
gamall piltur handtekinn fyrir of hraðan
akstur á sportbfl, sem reyndist vera í eigu
Pasolinis.
Við yfirheyrslur viðurkenndi pflturinn að
hafa myrt kvikmyndagerðarmanninn og
sagði það hafa komið til vegna þess að hann
hefði áreitt sig kynferðislega.
Af öllum þeim fjölda bókmennta og kvik-
mynda, sem Pasolini skildi eftir sig, verður
mynd hans um Jesúm Krist að teljast þekkt-
ust og er hún vel að því komin.
fyar sem kvikmyndahandbækumar CineBooks og Martin &
Porter gefa frá einni stjörnu og upp í fimm, ólíkt hinum
handbókunum, sem gefa frá 0 og upp í fjórar stjömur, er
stjörnugjöfin aðlöguð með því að taka af eina stjömu hjá
þeim í textanum hér að ofan.
Höfundurinn stundar doktorsnóm við guðfræðideild
Háskóla
LIFSMYND 1
ÖRSAGA
EFTIR ÓLÖFU GUÐNÝJU VALDIMARSDÓTTUR
AU FLÆKTUST í líf hvors ann-
ars án sjáanlegs tilgangs. Leit-
andi. Þjáð. Læst í hlutverki lífs-
ins. Tvær sálir bældar af djúpum
sárum og brostnum vonum.
Eyðieyjar. Skógi vaxnar úti í
hafi þar sem enginn tekur eftir
þeim. Á ferðalagi gegnum lífið.
Kvalin af þorsta í uppþornaðri eyðimörk þar
sem nóg er af sól.
Og þau hittust. Og þau snertust. Og þau
skynjuðu hvort annað. Djúpt. í þögn. I virð-
ingu. Tveir daggardropar á grænu laufi. Og
tíminn stöðvaðist. Og þau urðu lítil böm. Lítil
börn - vinir. Og þau grétu. Grétu yfir glat-
aðri æsku og vináttu sem aldrei yrði færð í
veruleika. Veruleika sem var ekki til sem var
ekki raunverulegur. Fyrir þeim var veraleik-
inn að vera saman. Leiðast. Lítill lófi í litlum
lófa. Hlýja. Raunveruleg hlýja sem færist frá
hendi til handar. Fer eins og heitur straumur
gegnum líkamann og nær hjartanu sem stígur
taktfastan dans við einlægt augnaráð og bros.
Tvö lítil börn í ofvöxnum líkömum fullorðinna.
Staður og stund án boða og banna. Allt er
saklaust. Allt er einlægt. Allt er hreint. Helgi-
athöfn.
En úti bíður ófreskjan. Bak við lokaðar dyr
bíður ófreskjan. Hún er ógnandi. Hún er stór.
Ofviða litlum börnum í stórum líkömum. Lífið.
Veruleikinn. Ráiinveruleiki óraunveruleikans.
Bak við þessar lokuðu dyr. Og þau þurfa að
taka í sig kjark. Kjark til að stíga út í lífið.
Brimbrot við klettaströnd. Þar sem allt er
fullt af skeljum sem brimið hrífur með sér í
flæðarmálinu. Stjórnlaust. Fram og til baka.
Og sverfur smám saman af þeim hvössu brún-
irnar. Gerir þær ávalar. Auðmjúkar. Berast
með straumnum. Uppgefnar á að reyna að
halda áttum í brimbrotinu.
Þau eru hljóð. Og þau gráta. Þau vita að
fyrir utan dyrnar eru það ekki þau. Fyrir ut-
an dyrnar eru þau tveir hestar á þeysireið.
Makkinn reistur. Og knapar með svipur á
lofti.
Höfundur er arkitekt.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 6. DESEMBER 1997 9