Lesbók Morgunblaðsins - 31.01.1998, Blaðsíða 20

ARVO Párt er eitt
þekktasta tónskáld sam-
tímans, þótt verk hans hafi
ekki heyrst oft á tónleikum
hér á landi. Margir hugsa
sér því eflaust gott til glóð-
arinnar að hlýða á
Kammersveit Reykjavíkur
og gesti hennar flytja dagskrá sem helguð er
þessum liðlega sextuga Eistlendingi í Lang-
holtskirkju á sunnudag. Og ekki dregur það
úr eftirvæntingunni að Párt verður sjálfur
viðstaddur tónleikana.
Stjómandi í Langholtskirkju verður Þjóð-
verjinn Andreas Peer Káhler, sem býr og
starfar í Berlín. Hefur hann glímt við verk
Párts um árabil og þekkir tónskáldið per-
sónulega. Lýsir hann Párt sem afar sérstæð-
um manni sem þó sé ekki allur þar sem hann
er séður. „Þegar ég fór að finna Arvo í fyrsta
sinn bjóst ég við að hitta fyrir óvenjulegan
mann - mann sem stæði fjarri ysi og þysi
hversdagsins, þar sem tónlist hans er ákaf-
lega andleg - viðkvæm og draumkennd. Það
reyndist rétt, í það minnsta fannst mér það í
upphafi. Einna helst minnti hann mig á aust-
urlenskan munk, þvílík ró var yfir honum.“
Fundum þeirra Káhlers og Párts fór fljótt
fjölgandi og snemma áttaði hljómsveitarstjór-
inn sig á því að það er önnur hlið á tónskáld-
inu. „Hann er líka ákaflega praktískur. Lætur
veraldleg málefni til sín taka og hefur skoðun
á ólíklegustu hlutum. Þetta kemur ekki síst
fram þegar við erum að fara yfir verkin hans í
sameiningu, þá veltir hann fýrir sér hinum
ýmsu smáatriðum, tæknilegum og af öðrum
toga. Þá fylgist hann náið með því sem er á
seyði í tónlistarheiminum."
Káhler segir sérstöðu Párts í heimi nú-
tímatónlistar mikla. Það sé ekki aðeins tón-
listin hans sem skeri sig úr, heldur virðist
hann höfða til óvenju breiðs hóps hlustenda.
„Það er engu líkara en tónlist Arvos víkki
skynjun. Hann virðist ná eyrum ótrúlegasta
fólks - meðal annars fólks sem alla jafna
hlustar ekki á nútímatónlist og jafnvel ekki sí-
gilda tónlist yfir höfuð. Mín reynsla er sú að
aldur og menntun séu málinu alls óviðkom-
andi, þegar Arvo er annars vegar. Það er
hægt að ræða verk hans við unga sem aldna,
leigubílstjóra og háskólaprófessora, allir hafa
skoðun á þeim. Þessu er þveröfugt farið með
Stockhausen og aðra sambærilega menn.“
Góð óhrif á sólina
Að sögn Káhlers hefur Párt líka verið dug-
legur við að fylgja þessum áhuga eftir með
fyrirlestrum og umræðum á opinberum vett-
vangi. Hefur það síst veikt stöðu hans. „Þetta
er lofsvert, og í raun stórmerkilegt, í ljósi
þess að tónskáld láta sig í alltof mörgum til-
vikum menningu götunnar litlu skipta - sitja
bara í sínum fílabeinsturni og skrifa."
Rut Ingólfsdóttir konsertmeistari Kamm-
ersveitar Reykjavíkur segir tíma til kominn
að flytja tónlist Arvo Párts í auknum mæli
hér á landi, hún höfði til svo margra. „Mín
skoðun er sú að tónlist Párts geti verið væn-
leg leið fyrir fólk til að nálgast klassíska tón-
list,“ segir Rut.
Sjálf er hún að leika verk Eistlendingsins í
fyrsta sinn og af máli hennar má ráða að hún
hefði helst viljað gera það miklu fyrr. „Að
spila Párt hefur svipuð áhrif á mig og að spila
KAMMERSVEIT Reykjavíkur.
SKYNÖRVANDI
TÓNLIST
Um eilíft, heilagt alveldi
kærleikans, er yfirskrift
tónleika sem Kammersveit
Reykjavíkur gengst fyrir í
Langholtskirkju á sunnu-
dag kl. 20.30. Stjórnandi
verður Þjóðverjinn Andr-
----------1-----1----------- Arvo Andreas Peer
eas Peer Kahler en flutt Párt Káhler
verða verk eftir eistneska tónskóldið Arvo Part.
ORRI PÁLL ORMARSSON heyrði hljóðið í aðstandend-
um tónleikanna en meðal gesta verða Hamrahlíðar-
kórinn og Kór Menntaskólans í Hamrahlíð undir stjórn
Þorgerðar Ingólfsdóttur.
Bach. Þetta er tónlist sem hefur ákaflega góð
áhrif á sálina - manni líður vel hvort sem mað-
ur er að spila eða hlusta. Flest eru verkin trú-
arlegs eðlis, líka þau sem eru án texta, og ró-
in, sem Párt hefur augljóslega fundið, skín í
gegn. Hann hefur fundið hinn innri kjarna."
Rut segir Kammersveitina alla tíð hafa lagt
sig í líma við að kynna Islendingum ýmsa
merkilega tónlist sem lítið hafi verið flutt hér-
lendis. Nefnir hún verk Olivers Messiaens
sem dæmi. Ai-vo Párt fellur vel inn í þetta
mynstur. „Markmiðið er að kynna Párt og
vekja athygli sem flestra á verkum hans. Það
er okkur líka sérstök ánægja að fá Hamra-
hlíðarkórana til liðs við okkur, ekki síst vegna
þess að þannig mun unga fólkið sem þá skipa
kynnast þessari tónlist. Það á örugglega eftir
að skila sér þegar fram líða stundir."
Fjögur verk verða flutt á tónleikunum:
Fratres fyrir fiðlu, strengjasveit og slagverk;
Es sang vor langen Jahren fyrir altrödd, fiðlu
og víólu; Trisagion fyrir strengjasveit og Te
Deum fyrir kóra, píanó, segulband (vind-
hörpu) og strengjasveit. Einleikari á fiðlu
verður Rut Ingólfsdóttir og einsöngvari Alina
Dubik.
Öll eru verkin frá síðasta tímabili í tónsköp-
un Párts, eða samin eftir 1976. Þau byggjast á
þríhljómum og tónstigum sem eru einkenn-
andi fvrir tónlist hans, nokkurskonai- bjöllu-
hljómur. Stílinn kallar tónskáldið sjálft Tint-
innabuli-stíl.
Káhler segir Párt hafa byrjað að þróa
þennan stíl árið 1976, þegar hann tók aftur til
við tónsmíðar eftir átta ára hlé. „Arvo var bú-
inn að ganga í gegnum mikinn hreinsunareld
sem virðist, öðru fremur, hafa gert honum
kleift að skapa þennan nýja stfl - stíl sem er
engum líkur.“
Róð götusóparans
Párt hélt sér lengi til hlés og segir Káhler
suma hallast að því að einstakt atvik hafi orðið
þess valdandi hann tók sér penna og nótna-
blað í hönd að nýju. Hann kveðst reyndar
aldrei hafa fengið söguna staðfesta hjá Párt,
en hún er góð engu að síður. „Arvo var á
göngu úti á götu og hlýtur að hafa verið niður-
dreginn því götusópari nokkur vatt sér að
honum og spurði hvers vegna hann væri svo
hryggur. „Vegna þess að ég er tónskáld sem
getur ekki samið tónlist lengur," svaraði Arvo.
Spurði hann því næst götusóparann hvað væri
til ráða. Sá síðarnefndi kvaðst ekki hafa vit á
tónlist en ráðlagði honum engu að síður að
meðhöndla nóturnar af alúð og umhyggju. Það
væri alltaf vænlegt til árangurs. Það var sem
Arvo væri lostinn eldingu og hann hefur fylgt
þessu ráðum æ síðan með frábæram árangri.“
Og Rut, sem hlýtt hefur af athygli á sög-
una, tekur í sama streng. „Það má nú segja!“
Andreas Peer Káhler kemur nú í fyrsta
sinn fram á íslandi, en hann er mikill áhuga-
maður um íslenska tónlist, ekki síst verk Jóns
Leifs, og stjórnaði meðal annars tímamóta-
flutningi á verkum tónskáldsins í Berlín fyrir
ári. Segir hann Jón Leifs og Arvo Párt eiga
margt sameiginlegt sem tónskáld. „Dettur
mér verk Jóns, Requiem, sem ég hef mikið
dálæti á, sérstaklega í hug í þessu samhengi,"
segir Káhler sem hyggst beita sér fyrir því að
Párt fái að hlýða á verkið meðan á dvöl hans
hér á landi stendur. „Requiem er verk sem
Arvo verður að kynnast."
MEÐAL gesta Kammersveitarinnar
á tónleikunum í Langholtskirkju
verða Hamrahlíðarkórinn og Kór
Menntaskólans i Hamrahlið sem
fagna þrjátíu ára afmæli sinu um
þessar mundir. Munu kórarnir, alls
127 söngvarar, taka þátt í flutningi
verksins Te Deum.
Þorgerður Ingólfsdóttir, stjórn-
andi kóranna, segir verkefnið
leggjast óskaplega vel í sig - Te
Deum sé stórkostlegt verk, mögnuð
músik. Þar fyrir utan sé það mikils
virði fyrir kórana að vera í sam-
starfi með jafn frábærum hljóð-
færaleikurum og Kammersveitin
hefur á að skipa.
Svo skemmtilega vill til að
Ilamrahliðarkórinn tók þátt. í flutn-
ingi Te Deum á kóramótinu Europa
Cantat í Austurríki siðastliðið sum-
ar. „Við völduin okkur að taka þátt
í samvinnuverkefni og flytja tvö
verk eftir Arvo Part, Te Deum og
eldra verk, Credo, undir stjórn eins
þekktasta kórstjóra Eistlands,
Tonu Kaljuste, sem er kunnastur
fyrir vinnu sína með Fílharmóníska
kammerkórnuni i Eistlandi. Hann
stjórnar nú meðal annars sænska
útvarpskórnum og hefúr gert mikið
af því að kynna verk Arvos Párts.“
Þorgerður tekur reyndar fram
að einungis fimmtíu manna hópur
Morgunblaðið/Halldór
SYNGJANDI ÆSKA í ÞRJÁTlU ÁR
hafi farið utan í fyrra og sumir
þeirra söngvara séu nú „flognir úr
hreiðrinu" - komnir í nám erlendis
ellegar hafi öðrum hnöppum að
hneppa. Flestir söngvararnir sem
koma fram í Langholtskirkju eru
þar af leiðandi að syngja tónlist
Párts í fyrsta sinn.
Þorgerður kveðst vera mjög hrif-
in af tónskáldinu Arvo Párt, að
minnsta kosti þeim verkum sem hún
hefur kynnst. „Ilann hefur mjög
persónulegan stíl. Hefur greinilega
verið í ákveðinni leit í sinni tónsköp-
un og gengið í gegnum mörg breyt-
ingaskeið. Verkin tvö sem við flutt-
um á liðnu suniri ei-u til dæmis gjör-
ólík, enda samin á tveimur mismun-
andi tlmabilum á ferli hans. Credo,
sem er eldra, er úthverft verk -
ákaflega dramatiskt. Te Deum er
líka áhrifamikið verk en á allt ann-
an hátt. Það er upphafið í látleysi
sínu og einlægri fegurð."
Þorgerður kveðst lilakka mikið
til að hitta Arvo Part, ekki síst þar
sem hann sé frá því dæmalaust tón-
elska landi Eistlandi. „Ég heimsótti
Eistland fyrir fáum árum, þar sem
ég sat alþjóðlega ráðstefnu kór-
stjóra, og það var mikil upplifun.
Þetta var skömmu áður en Eist-
lendingar brutust virkilega fram
með sjálfstæði sitt og hafi einhver
þjóð virkilega sungið sig til sjálf-
stæðis þá eru það þeir. Það er ótrú-
legt að fylgjast með lieilli þjóð
koma saman til að syngja í sig kraft
og dug og þor. Þeir eru meðal ann-
ars búnir að byggja heila „arenu“
til að koina öllu þessu syngjandi
fólki fyrir.“
Sem fyrr segir eiga Hamrahlíðar-
kórarnir þrftugsafmæli um þessar
inundir, það eru með öðrum orðum
þrír áratugir frá því „fyrst fór að
kvaka f söngfuglum" f hliðinni, eins
og Þorgerður kemst að orði. Mikill
fjöldi söngvara hefur tekið þátt í
starfi kóranna í gegnum árin og
telst Þorgerði til að þeir séu vel á
annað þúsund.
Kveðst Þorgerður, sem stjórnað
hefur kórunum frá upphafí, alltaf
liafa jafngaman af starfi sínu.
„Þetta hefur verið eitt allsheijar
syngjandi ævintýri og okkur hefur
tekist að snerta ýmsa strengi í
mannanna hjörlum. Það kemur
reyndar ekki á óvart því söngurinn,
ekki síst söngur tneð öðrum, losar
um sálina."
En skyldi Þorgerður treysta sér
til að lýsa þessu ti'mabili f lffi sfnu
með einni setningu? „Einu sinni var
gefin út h'til nótnabók á íslandi sem
hét Syngjandi æska og verði saga
Hamrahlíðarkóranna einhvern tíma
gefin út niyndi sú yfirskrift eiga vel
við!“
20 LESBÓK MORGUNBIAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 31. JANÚAR 1998