Lesbók Morgunblaðsins - 25.04.1998, Blaðsíða 12

BEZT heppnað af hinum kassalaga afurðum módernismans við Strandgötuna er hús Spari-
sjóðs Hafnarfjarðar (að bakhliðinni undanskilinni) Frá götunni en lítur húsið þó vel út.
Á SJÖUNDA áratugnum voru víða f bæjum byggð afspyrnu Ijót hús og Strandgatan varð illa út
i af völdum þessarar tízku. Gamalt hús, undirstrikar hversu illa var farið með þetta umhverfi.
EFTIR að steinsteypa kom til sögu voru
byggð örfá hús við Strandgötuna, sem tóku í
útliti mið af bárujárnshúsunum. Módernism-
inn valtaði yfir allar slíkar hugmyndir og hér
er eitt hryggilegasta dæmið: Pósthúsið við
Strandgötuna.
fóma, en m.a. hefur verið kvartað yfír hæð
húsanna, sem er þó í hóf stillt og fyrir því
' eru engin haldbær rök að hús í miðbæ megi
ekki rísa eitthvað yfír næsta umhverfí. Að
minnsta kosti þykir sjálfsagt og eðlilegt að
háar blokkir í íbúðahverfum rísi yfír önnur
hús þar og oftar en ekki myndar það ákjós-
anlega tilbreytingu fyrir heildarsvip byggð-
arinnar. Þess má einnig geta að 6 hæða hús á
senn að rísa í miðbæ Akureyrar.
Það sem umfram allt skiptir máli er að
miðbær Hafnarfjarðar hefur fengið þokka-
lega vel teiknuð og nútímaleg hús, sem taka í
útliti mið af eldri húsagerð með hallandi þök-
um og göflum sem snúa út að höfninni. Boga-
dregin form eru á nokkrum stöðum látin
mynda mótvægi við vinkilrétt form og
ánægjuleg tilbreyting er í því að í stað
grátóna, sem arkitektar hafa yfirleitt ofnot-
að, hafa höfundar húsanna kosið að vinna
* með liti, svo verulegur ávinningur er að. Nú
geta „Gaflarar" staðið undir myndarlegum
göflum, en þetta auknefni er til komið í at-
vinnuleysinu á kreppuárunum, þegar menn
stóðu í hnapp undir húsgöflum og biðu eftir
vinnu.
Gjaman hefur verið bent á að efnahags-
legur grundvöllur miðbæjarhúsanna í Hafn-
arfirði sé ótraustur og að meira hafí verið
byggt af kappi en forsjá. Engar forsendur
hef ég til að meta það, enda er tilgangur
þessa pistils ekki sá að leggja mat á arðsemi.
Það er margur óþarfínn nú á dögum ef út í
það er farið. Reykvíkingar hefðu ugglaust
getað komizt af án Perlunnar og eins hefðu
Kópavogsbúar getað lifað án listasafnsins og
tónlistarhússins sem þar er að rísa. Sama má
segja um Hafnarfjörð, en ávinningurinn þar
er sá að nýju byggingamar sem m.a. hýsa
verzlunarkjama og Listamiðstöðina Hafnar-
borg eru ásamt með læknum, tjöminni og
garðinum með því besta sem við höfum fram
að færa í miðbæjarumhverfi. 1 beinu fram-
haldi er það sem mörgum þykir hápunktur
alls þessa: Nýju byggingarnar við Þjóðkirkj-
una; safnaðarheimili og tónlistarskóli sem
hafa verið kynntar rækilega hér í Lesbók og
raunar einnig í erlendum tímaritum um arki-
tektúr.
Þessar byggingar voru með réttu hafðar
hæfílega lágar til þess að yfírgnæfa ekki
Þjóðkirkjuna og vandasöm tenging við hana
tókst með afbrigðum vel. Til dæmis um
skiptar skoðanir má þó nefna, að bygging-
amar við kirkjuna sem ég tel með því bezta
sem við höfum eignast í arkitektúr, hafa far-
ið fyrir brjóstið á sumum Hafnfirðingum.
VIÐ STRANDGÓTU: Eitt af steinhúsunum frá fyrriparti aldarinnar, steinsteypuklassí sem svo hefur verið nefnd og féll fullkomlega að því
umhverfi sem fyrir var. Um það var hinsvegar ekki skeytt eftir 1960 þegar húsin við hliðina voru byggð.
■■■
SísSÍÍSft
Strandgatan fékk sína
nýsköpun eftir miðja
öldina ogpar eru mörg
dœmi um hversu illa
tókst að samræma gamalt
og nýtt. Eftirtektarvert er
að engin mótmæli
heyrðustþá.
STRANDGATAN á árunum 1933-45. Meðal fagurra og sérkennilegra húsa sem horfið hafa af
sjónarsviðinu er hvítmálaða húsið til hægri; tveggja hæða timburhús með „hatti“ yfir svölum.
Fullorðin kona með menningarlegan metnað,
sem búin er að búa í bænum í áratugi, taldi í
samtali við greinarhöfundinn, að bygging-
amar við kirkjuna væm einmitt þær al-
verstu.
Strangtrúaðir módemistar af gamla skól-
anum hafa verið að hrista sín æraverðugu
höfuð yfir Hafnarkránni, sem er einhvers-
konar sambland af norskri stafakirkju og
öðra sem menn heimfæra uppá víkingastíl.
Hluti af byggingunni er „Gamla búðin“ á
Hamarskotsmöl frá 1841. Þar er nú rekið
veitingahúsið Fjaran, en húsið nýtur vemd-
unar. I heild er Hafnarkráin bráðskemmti-
legt hús að utan sem innan og mikill fengur
að henni fyrir Hafnarfjörð. Með öllu þessu
hefur miðbær Hafnarfjarðar fengið nýtt
andlit; ný og frambærileg hús til viðbótar við
fáein fógur og athyglisverð hús frá gömlum
tíma, t.d. hús Bjama Sívertsen, Veitingahús-
ið A. Hansen og síðast en ekki sízt Einars-
búð sem svo var nefnd í daglegu tali, Verzlun
Einars Þorgilssonar, frá 1907. Nú hefur hús-
ið á nýjan leik orðið staðarprýði með því að
það var fært nær upphaflegu útliti og þar er
þetta skandinavíska fyrirbæri, konditorí, þar
sem hægt er að fá sér kaffi og nýtt bakkelsi.
Vegna þess að flest er nýtt eða nýlegt í mið-
bæ Hafnarfjarðar, var mikilvægt að þetta
hús gekk í endumýjun lífdaganna, því á
fyrriparti aldarinnar var miðpunktur Hafn-
arfjarðar einmitt framan við það. Þar fyrir
utan eru í næsta nágrenni við miðbæinn
mörg glæsileg bárajámsklædd timburhús,
sem munu halda áfram að bera því tímabili
fagurt vitni.
* 12 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/USTIR 25. APRÍL 1998