Lesbók Morgunblaðsins - 25.04.1998, Blaðsíða 17

Ljósmynd/VISIONS du nord-Marc Domage
ÞORVALDUR Þorsteinsson er höfundur blómabúðar eða söluborðs þar sem sýningargestir
geta keypt afskorin blóm „fyrir óþekkta listamanninn".
LjósmyndA/ISIONS du nord-Esko Mannikkö
LJÓSMYND Esko Mánnikkö úr myndröðinni frá Finnlandi, en á sýningunni er önnur myndröð
eftir Esko Mánnikkö frá Texas.
isstætt opnunaratriði. Þetta var finnski hróp-
kórinn Huutajat, ungir menn í svörtum jökk-
um og með lakkrísbindi, einbeittir og mjög al-
vai-legir á svip. Þeir kölluðu meðal annars þjóð-
söngva landanna svo æðarnar á hálsunum
þrútnuðu. Mér fannst nokkuð til um þetta og
beið dágóða stund eftir Guð vors lands, en
gafst upp eftir sænska þjóðsönginn.
Svimandi speglaherbergi er næst á sunnu-
dagsgöngunni í nútímalistinni. Daninn Henrik
Plenge Jakobsen fær hrós flestra gagnrýnenda
og segir í viðtali við dagblaðið Liberation að
hann hafi viljað vera grimmur og skapa eins
konar tæknivædda Versali. Hvað á þetta að
þýða, hvað er verið að valda manni hausverk?
segir ergileg kona í herberginu við fylgdar-
mann sinn, greinilega óvön því að fara í diskó-
tek með flöktandi ljósum. Stúlka á unglings-
aldri virðist hins vegar mjög ánægð með salinn
og notar einn spegil til að laga varalitinn vand-
lega.
Blóm handa
óþekktum listamanni
Isblokk Ólafs Elíassonai' er næst, óneitan-
lega tilkomumikil í ljósbláu keri. Margir gagn-
rýnendur franskra blaða lýsa ánægju með
þetta verk og samfylgdarkona mín þennan dag
sömuleiðis: einfalt og flott, segir hún og reynir
að bræða ísinn hraðar með augunum.
Aftur finnst mér ástæða til að draga upp lít-
inn fána, gleymdi honum því miður heima, þeg-
ar fyrir ber myndir Þorvaldar Þorsteinssonar
eða öllu heldur norðlenskra kaupmanna sem
hann hafði fengið til liðs við sig. Þetta eru hefð-
bundnar skólamyndir eða ljósmyndh' af kaup-
manninum eins og skólastjóra efst og svo við-
skiptavinum eins og nemendum neðar í sama
ramma. Þorvaldur á fleiri myndir á sýningunni
og svo heiðurinn af hugmynd sem greinilega
vekur athygli; blómabúð eða söluborði þar sem
sýningargestir geta keypt afskorin blóm „fyrir
óþekkta listamanninn".
Svo held ég áfram, að fiskabúri Bjarne
Melgaard, innsetningu með grúa af teikningum
á veggjum og sjávarskúlptúrum á gólfínu.
Verkið heillar ýmsa gagnrýnendm-, dagblaðið
Figaro segir að orka þess skipti meira máli en
gæði teikninganna eða skortur á gæðum. „Hví-
lík náttúra, hvflíkir hæfileikar," segir í blaðinu.
Gagnrýnandi Liberation er hrifinn af ljós-
myndum Esko Mannikkö, stórri röð frá Finn-
landi, og annarri minni frá Texas. Finnsku
myndirnar, fólk við húsin sín í skóginum, upp-
stilltar raunsæismyndir í lit, höfða líka til sam-
fylgdarkonu minnar í sunnudagstúrnum, sér-
staklega kveðst hún viss um að svona sé lífið í
Finnlandi.
í næsta herbergi eru fleiri finnskar ljós-
myndir, nú úr kvikmynd eftir Aki Kaurismaki,
einn fárra listamanna á samtímasýningunni
sem almennt eru þekktir í Frakklandi. Annað
dæmi er Björk, sem sýnir í samvinnu við aðra
tónlistarmyndbönd og andlitsmyndir af sér. En
Kaurismáki hafði einnig látið safninu í té fjórar
stuttmyndir; ég sest á gólfið tfl að horfa á
„Those were the days“ frá 1991 og Rocky VI
frá því í fyrra. Verð að reyna að hlæja ekki of
hátt fyrir smekk vel taminna Fransmanna í
kring.
Vék angistin fyrir
ólgu og gleði?
Stuttmyndir landa Kaurismakis, Eija-Liisa
Ahtila, eru af allt annarri sort. Á þrem skerm-
um birtast myndir af slysum; yfirvofandi hætta
og bæld reiði vh'ðast mikilvægir þættir í lífi
norræns manns. Kannski er eitthvað til í því,
að minnsta kosti leggja frönsku blöðin þann
skilning í sýningar Nútímalistasafnsins. Ang-
ist, dauði og erótík, einmanaleiki, svartnætti,
sturlun: þetta eru orð sem aftur og aftur birt-
ast í umsögnum, altént þeim sem fjalla um
Penelópu, með hæglætislegu brosi.
aftur, fram hjá verkum Pers Kirkegaard, inn í
angist Edvards Munch. Mikið og gott safn mál-
verka hans er á sýningunni, um sextíu myndir
og nokkrar sjaldséðar. Vinur hans August
Strindberg sagðist mála það sem hann gæti
ekki sagt frá með orðum: afar fallegan bláma
og síðar svartan storm á hafinu, eins og gefur
að líta í einum sal.
Skemmtilegt er næst að skoða sjálfsmyndir
þeirra félaga, Ijósmyndir þar sem Munch er yf-
irleitt einsamall og þokukenndur, en Strind-
berg nokkru skýrari og stundum með fjöl-
skyldu sinni eða vinum. Röð af stjörnumyndum
hans er höfð með, tilraunamyndum teknum
með því að skilja ljósnæmar plötur lengi eftir í
nóttinni.
Landslag Aksells Gallen-Kallela frá Karelíu
og Afríku snertir mig ekki eins mikið og ævin-
týralegar teikningar Svíans Carls Fredriks
Hill, sem sagðist vera konungur alheimsins eða
þá að minnsta kosti besti landslagsmálarinn.
Aðeins eitt málverka Hills er þarna, hin voru
einhvern tíma eyðilögð, aðallega af einni systra
hans, sem kvaðst ekki þola kynóra hans og
martraðir.
En málverkin sem sitja eftir í mínum huga
eru tuttugu sjálfsmyndir Helene Schjerfbeck.
Hún var fimmtug þegar hún málaði elstu
myndina á sýningunni, árið 1912. Þar er andlit-
ið fallegt og frekar skýrt dregið. Svo hverfur
það smám saman í myndunum, sterkari og
sterkari, þar til nánast ekkert er eftir nema
augun sem virðast horfa innávið ef þau horfa
nokkuð. Síðasta myndin er frá 1945, árinu áður
en þessi finnska listakona dó.
Nútímalistasafn Parísar er við Avenue Pres-
ident Wilson og opið er alla daga nema mánu-
daga. Sýningin á norrænni list þessa áratugar
stendur til 10. mai, en sýningar gömlu mynd-
anna og verka Pers Kirkebys verða fram til 17.
sama mánaðar.
;
Ljósmynd/VISIONS du nord-Marc Domage
BJÖRK í sjónvarpinu og Bjðrk upp á vegg.
elsta hluta Visions du
nord, Ljós heimsins, ljós
himinsins. Orð eins og
ólga eða frelsi eru meira
notuð um sýninguna And-
vökunætur sem hér var
sagt frá.
Hún þykir spennandi
og fjölbreytt, kannski
ruglingsleg vegna þess að
alls kyns aðferðum eða
miðlum ægir saman.
Sumir gagnrýnendur
telja að hin fræga nor-
ræna angist, eins og hjá
Munch, komi stundum
aftur fram i unga lista-
fólkinu. Nokkur blöð
benda til dæmis á hróp-
kórinn sem svar við Ópi
Munchs, en gildi þess
getur legið milli hluta. í
stuttri grein stórblaðsins
Le Monde um And-
vökunætur segú- að þeir
þrjátíu ungu listamenn,
sem valdir hafi verið, eigi
sameiginlegt eilíft flakk
og útþrá. Önnur blöð
benda aftur á þetta sama
einkenni gömlu málar-
anna fimm. En Monde
segir um fulltrúa síðustu
ára að freyðandi sköpun-
argleði þeirra varpi
skugga á litinn listheim
Parísar, sem virðist grár
og lokaður í samanburð-
inum.
Með alla þessa ólgu í
æðum geng ég nú niður
■
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 25. APRÍL1998 1 7