Lesbók Morgunblaðsins - 06.03.1999, Blaðsíða 2

RAUÐIR fiskar. Eftir Þórð Valdimarsson. Blönduð tækni á pappír, 1946.
NÆFISTAR í GERÐUBERGI
„SUMIR listamenn hafa þá náðargáfu að
geta miðlað sýn sinni af svo töfrandi falsleysi
að ekki er hægt annað en að hrífast af. Ein-
lægni þeirra og tilfínningahiti leiftrar af strig-
anum og hittir áhorfandann í hjartastað. Engu
er líkara en hann hafi villst inn í nýja og góða
veröld en þó undarlega kunnuglega. Hann
reikar í huganum um löngu týnda paradís og
er feginn að hafa rekist á hana aftur.“
Þannig orðar Hannes Sigurðsson listfræð-
ingur hugsun sína um verk þeirra sex svoköll-
uðu næfista sem opnuð er sýning á í Gerðu-
bergi i dag. Sýningin ber yfirskriftina Hjart-
ans list - Næfistar. Listamennirnir sex eru all-
ir komnir af léttasta skeiði, yngstur er Hjörtur
Guðmundsson fæddur 1928 og elst er Svava
Skúladóttir fædd 1910. Aðrir í hópnum eru
systumar Sigurlaug og Guðrún Jónasdætur,
Sigurður Einarsson og Þórður Valdimarsson
öðru nafni Kíkó Korríró.
„Oft er talað um alþýðulist eða næfa list
þegar gerð er tilraun til að flokka þessa teg-
und myndlistar. Orðið næfur þýðir vaskur, öt-
ull, harður eða skarpur og var það dr. Kristján
Eldjám sem lagði til að það yrði notað. Næfur
minnir á enska orðið „naive“ sem þýðir
bernskur og lýsir þessari tegund myndlistai'.
íslenska orðið er því vel við hæfi, en skarpir
og hreinir litir einkenna gjarnan verk næfra
listamanna þótt erfitt sé að skipa þeim öllum í
sama flokkinn. Aðalsteinn Ingólfsson listfræð-
ingur nefnir þá einfara, í bók sinni Einfarar í
íslenskri myndlist, og vísar þar til sérstöðu
þeirra sem listamanna margbreytileika þeirra
innbyrðis," segir Hannes.
Samsýning sexmenninganna undirstrikar
þessi orð, litagleði og bernsk sýn, endurminn-
ingar frá æskuslóðum, þjóðsögur og ævintýr
eru meðal þeirra myndefna sem blasa við;
smíðisgripir Hjartar Guðmundssonar úr hval-
tönnum, kuðungum, tré og plasti eru heillandi,
fágaðir og persónulegir í senn. Hjörtur segist
alltaf hafa verið að fást við eitthvað í höndun-
um alveg frá því hann man fyrst eftir sér. „Eg
gerði við fyrsta útvarpið þegai' ég var tíu ára
og þær skipta hundruðum klukkurnar sem ég
hef gert við. Þetta hlýtur að vera meðfætt því
ég hef aldrei lært neitt í þessu.“ Smíðisgripir
Hjartar hafa farið víða, t.a.m. á sýningu í
Astralíu þar sem furðuskepna úr hvaltönn
vann til verðlauna. „Ég sagði þeim bara að
eiga verðlaunaféð, ég hef aldrei haft neitt vit á
peningum," segir Hjörtur.
Aldursforsetinn, Svava Skúladóttir, hóf ekki
listsköpun fyrr en hún var komin á sjötugsald-
ur. Hún mótar gripi í leir og málar og hafa
verk hennar vakið athygli. Hannes Sigurðsson
bendir á sérkennilega vasa eftir Svövu og seg-
ir að handbragðið sé svo fíngert og vandað að
vel mætti halda að væri gert af heimsþekktum
hönnuði. Verk Svövu hafa farið viða og vakið
athygli bæði hér heima og erlendis.
Sigurlaug Jónasdóttir (f. 1913) málar minn-
ingar af æskuslóðum í Öxney á Breiðafirði. „A
þessari mynd sérðu fólkið vera að þvo ullina
Morgunblaðið/Ásdís
ÞAU sýna saman í Gerðubergi. Frá vinstri: Þórður Valdimarsson, Sigurlaug Jónasdóttir, Sig-
urður Einarsson, Svava Skúladóttir og Hjörtur Guðmundsson. Á myndina vantar Guðrúnu
Jónasdóttur.
og þurrka hana. Og hérna eru tveir hestar að
kljást. Hún minnir kannski svolítið á myndina
hans Hrafns Gunnlaugssonar, finnst þér ekki?
Hérna er mynd af konum að þvo saltfisk. Þær
máttu aldrei rétta úr sér, þá lét verkstjórinn í
sér heyra. Það var mikill þrældómur."
Eftir Guðrúnu Jónasdóttur veflistakonu eru
á sýningunni veggteppi við Ijóð Sigurðar
Breiðfjörð og annað sem sýnir Hallands-
Möngu. Vefnaður Guðrúnar hefur vakið verð-
skuldaða athygli á undanförnum árum.
Sigurður Einarsson (f. 1918) málar stórar
myndir, innblásinn af þjóðsögum og landslagi.
„Eg hef aldrei lært eitt né neitt,“ segir hann.
„Ég hef verið verkamaður alla ævi. Ég kann
best við að vera kallaður alþýðulistamaður.
Byrjaði að mála þegar ég var orðinn harðfull-
orðinn. Mín list byggist á endurminningum frá
liðinni ævi, ég mála tröllin og andatrúna sem
birtist í landslaginu. Svo er ég að eltast við
fegurðina, fegurð litanna.“
Þórður Valdimarsson (f. 1922) hefur
ákveðnar skoðanir á myndlistinni. „Það eru til
tvær tegundir af list. Það sem maður málar af
því sem séð verður með augunum og hitt það
sem séð verður með augum andans og kemur
innanfrá og er sprottið af tilfinningum og þess
háttar. Þetta er ekkert nýtt,“ segir Þórður.
„Ég hef fengist við myndlist, mér til ánægju
frá því ég man eftir mér. Ég mála fyrst og
fremst fyrir sjálfan mig.“ Þórður hefur haldið
nokkrar sýningar frá því myndir hans komu
fyrst fyrh- almenningssjónir á sýningu í List-
munahúsinu 1983. Aðalsteinn Ingólfsson segir
um myndir Þórðar: „Fiskaríkið er í sérstöku
uppáhaldi hjá Þórði, sér í lagi ríki hvalfiska.
Stökkvandi laxar, vaðandi síldartorfur og
blásandi búrhveli koma oft fyrir í verkum hans
og það er varla að pappírsarkirnar rúmi boða-
föllin og ölduganginn sem þessum fiskum
fylgja.“
FJORIR sonu UM
STÖÐU ÓPERUSTJÓRA
FJÓRAR, umsóknh' bárust um stöðu óperu-
stjóra hjá Islensku óperunni, sem auglýst var
nýlega. Umsækjendur eru Gerrit Schuil, Guð-
bjöm Guðbjömsson, Halldór E. Laxness og Jó-
hann Smári Sævarsson.
Að sögn Guðrúnar Pétursdóttur, formanns
stjómar Islensku óperunnar, mun stjómin á
næstunni meta umsóknimar með'tilliti til þeirra
þátta sem tilgreindir voru í auglýsingunni.
Stefnt er að því að ráða í starfið frá 1. maí nk.
MENNING/
LISTIR
NÆSTU VIKU
MYNDLIST
Ásmundarsafn - Sigtúni Yfirlitss. á verkum
Ásmundar Sveinssonar.
Gallerí Fold, Kinglunni Hrafnhildur Bern-
harðsdóttir. Til 6. mars.
Gallerí Fold, Rauðarárstíg Omar Stefánsson.
Til 14. mars.
Gallerí Horn Sesselja Björnsdóttir. Til 24.
mars
Gallerí Stöðlakot Gunilla Möller. Til 7. mars.
Gerðarsafn Svala Þóiisdóttir Salman. Til 7.
mars.
Menningarmiðstöðin Gerðuberg Samsýning
sex einfara: Svava Skúladóttir, Sigurður Ein-
arsson, Hjörtur Guðmundsson, Þórður Valdi-
marsson, Sigurlaug og Guðrún Jónasdætur.
Til 9. maí.
Hallgrímskirkja Kiistján Davíðsson. 15. apr-
íl.
Hafnarborg Norræn samsýning. Til 22. mars.
Ingólfsstræti 8 ívar Valgarðsson. Til 21.
mars
Kjarvalsslaðir Austursalur: Jóhannes S.
Kjarval. Til 24. maí. Vestursalur: Britt Smel-
vær. Til 7. mars. Miðrými: Einar Gai'ibaldi
Einarsson. Til 14. mars.
Listasafn ASÍ Ásmundarsalur og svalir:
Brynhildur Þorgeirsdóttir. Gryfja: Steinunn
Helgadóttir, myndverk og hljóðverk Sveins
Lúðvíks Bjömssonar. Til 7. mars. Arinstofa:
Ný aðföng.
Listasafn Einars Jónssonar, Skólavörðuholti
Opið laugardaga og sunnudag 14-17.
Höggmyndagarðurinn opinn alla daga.
Listasafn íslands Salur 1: Fjórir fmmherjar;
Þórarinn B. Þorláksson, Ásgrímur Jónsson,
Jón Stefánsson og Jóhannes S. Kjatvai. Til
11. apríl. Saiur 3: Sigmar Polke. Til 28. mars.
Salur 4: Gunnlaugur Scheving, Jóhann
Briem, Jón Engilberts, Nína Tryggvadóttir,
Þorvaldur Skúlason og Snorri Arinbjarnar.
Til 18. apríl. Ljósmyndir Inez van Lamsweer-
de. Til 14. mars.
Listasafn Sigurjóns Ólafssonar Yfirlitssýn-
ing á verkum Sigurjóns.
Listhús Ófeigs, Skólavörðustíg 5 Sigurður
Magnússon. Til 6. mars.
Norræna húsið Aðalsaiur: Lív og iist H.C.
Andersen. Til 14. mars. Anddyri: Ljósmynda-
sýning af rithöfundum eftir Ulla Montan. Tii
21. mars.
Nýlistasafnið Rósa Gísladóttir, Ragnheiður
Ragnarsdóttir og ívar Brynjólfsson. Til 28.
mars.
Stofnun Árna Magnússonar, Árnagarði v.
Suðurgötu Handritasýning. Þriðj., mið., fim.
14-16. Til 14. maí.
Ráðhús Reykjavíkur Acryl og vatnslitamynd-
ir þroskaheftra. Til 7. mars.
SPRON, Álfabakka Sigurður Örlygsson. Til
9. júlí.
TÓNLIST
Laugardagur Laugardalshöll: Turandot. Kl.
16.
íslenska Óperan: Lúðrasveit Seltjarnarness.
Kl. 14.
Sunnudagur Salurinn: Raddir Norðursins.
Stjómandi Jóhann Klark. Kl. 16.
Þriðjudagur íslenska óperan: Elsa Waage,
Sólrún Bragadóttir og Gerrit Schuil. Kl.
20.30.
Salurinn: Píanótónleikar Þorsteins Gauta
Sigurðssonar. Kl. 20.30.
LEIKLIST
Þjóðleikhúsið Brúðuheimili, sun. 7. mars.
Tveir tvöfaidir, lau. 6. mars. Bróðir minn
ijónshjarta, sun. 7. mars. Abel Snorko býr
einn, lau.’6. mars.
Maður í mislitum sokkum, lau. 6., sun. 7., fim.
11., fós. 12. mars.
Borgarleikhúsið Fegurðardrottningin frá
Línakri, frums. fim. 11. mars.
Pétur Pan, lau. 6., sun. 7. mars. Horft frá
brúnni, lau. 7. mars. Sex í sveit, lau. 6., fös. 12.
mars.
Islenski dansflokkurinn Diving, Flat Space
Moving og Kæra Lóló, sun. 7. mars.
íslenska Óperan Ávaxtákarfan, sun. 7. mars.
Hellisbúinn, lau. 6., sun. 7., fim. 11. mars.
Hinn fullkomni jafningi, lau. 6. mars.
Iðnó Frú Klein, lau. 6., fos. 12. mars.
Leitum að ungri stúlku, mið. 10., fim. 11., fós.
12. mars. Ketilssaga Flatnefs, sun. 7., fös. 12.
mars.
Skennntihúsið, Laufásvegi 22 Bertold
Brecht, sun. 7. mars.
Kaffileikhúsið Hótel Hekia, lau. 6. mars.
Hugleikur Nóbelsdraumur, lau. 6., fös. 12.
mars.
Tjarnarbíó Svartklædda konan, lau. 6. mars.
Möguleikhúsið v. Hlcmin Snuðra og Tuðra,
sun. 7. mars
Snúður og snælda f Möguleikhúsinu Maðkar
í mysunni og Ábrystir með kanel, frums. lau.
6., sun. 7., mið 10. mars.
Bing Dao-Renniverkslæðið á Akureyri
Rommí, lau. 6., sun. 7. mars.
Upplýsingar um listviðburði sem óskað er eft-
ir að birtar verði í þessum dálki verða að hafa
borist bréflega eða á netfangi fyrir kl. 16 á
miðvikudögujn merktar: Morgunblaðið,
Menning/listir, Kringlunni 1,103 Rvík. Mynd-
sendir: 5691222. Netfang: menning@mbl.is.
2 LESBÓK MORGUNBIAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 6. MARZ 1999