Lesbók Morgunblaðsins - 06.03.1999, Blaðsíða 10

MINNISPUNKTAR FRA TAILANDI 3
ÞJÓÐARGERSEMAR
VIÐ MIKLAFUÓT
EFTIR GÍSLA SIGURÐSSON
Óvíða í veröldinni eru aðrar eins andstæður og í Bang-
kok, þessari 10 milljóna sundurleitu borg á bökkum
Miklafljóts sem hefur verið höfuðstaður landsi ns síðan
1782. Þá hófu konungar að reisa hin gullslegnu must-
eri og 1 hallir sem gnæfa þó lágt á móti skýjakljúfum nú-
tímans. Mammon hefur farið fram úr Búdda.
ATILTÖLULEGA skömm-
um tíma hefur Bangkok
tekið stakkaskiptum. Fyrir
útlit borgarinnar munar
mest um fjölda skýjakljúfa,
en þeir eru ekki samþjapp-
aðir á litlu svæði
„downtown“ eins og oft ger-
ist í bandarískum borgum, heldur eru þeir vítt
og breitt um borgina; sá hæsti þeirra er 126
hæðir. Flestir eru hins vegar 30-40 hæðir og
slíkur mengunarmökkur liggur yfír borginni,
að stundum grillir vegfarandinn óljóst í fjar-
læga turna og umhverfið tekur á sig óraun-
verulegan ævintýrablæ eins og landslag í þoku.
Bangkok er meðal þeirra borga í heiminum þar
sem loftmengun er hvað mest; hún er viðlíka
og í Aþenu og Mexíkó City.
Upphaf Bangkok má rekja tU þess að kon-
ungar völdu höllum sínum og musterum stað á
nesi þar sem Chao Praya, Miklafljót, rennur í
sveig. Þar var búinn til hólmi sem heitir Ratt-
anakosin og þar standa þjóðargersemar Taí-
lendinga, hin allra helgustu musteri, svo og
konungshallir. Hinn upprunalegi taílenzki
arkitektúr kemur mest og bezt í ljós í hinum
trúarlegu helgidómum og musterum sem
hvergi eru íburðarmeiri en einmitt á þessum
stað. En það er eins og löngum áður; ekkert
sprettur af sjálfu sér, engin list verður til án
leiðsagnar eða áhrifa frá einhverju sem er
eldra. Þannig hefur tailenzkur arkitektúr í ald-
anna rás tekið til sín áhrif frá Indlandi, Kam-
bódíu og Kína. Ur þessum áhrifum var þó svo
vel unnið að úr vai-ð sértaílenzkur stfll, loka-
skref í langri þróun; svipað og þegar rómansk-
ur stíll í Evrópu þróaðist í gotneskan.
Leiðsögumenn teyma stanzlausan straum
ferðamanna í þau musteri og á þá staði sem á
annað borð eru til sýnis. Getur það orðið full-
stór skammtur í einu. Þótt þetta séu verald-
arundur og fyrirbæri sem maður hefur aldrei
augum barið áður, eru því takmörk sett hvað
athyglin getur lengi haldizt vakandi.
Þeirri hefð er haldið að gesturinn dregur skó
af fótum sér áður en inn er stigið. Þar sem
hægt er að setjast niður og njóta kyrrðar smá-
stund í einhverjum helgidómnum, skyldi mað-
ur gæta þess að láta ekki fæturna skaga fram
fyrir sig.
Þessar þjóðargersemar á Rattanakosin bera
vitni um listfengi og stærðfræðilega nákvæmni
sem nútímamaðurinn virðist þurfa tölvur til að
reikna út fyrir sig. Þær eru dæmi um hvað
hægt var að gera í fátæku landi fyrir konung-
inn og Guðinn, hliðstæður við Akropolis í
Aþenu og pýramídana í Mexíkó og Egypta-
landi; allt handaverk ánauðugra manna.
15
Miðpunktur, eða hornsteinn borgarinnar er
Lak Muang, gullsúlan þar sem vemdarguð
borgarinnar býr og frá þeirri súlu eru fjar-
lægðir innanlands mældar. Konungshöllin
Grand Palace stendur á hálfs annars ferkfló-
metra svæði, elzti hlutinn frá 1782, en síðan
hafa kóngar hver af öðrum bætt við álmum hér
og þar. Nú eru þessi húsakynni aðeins notuð
fyrir móttökur og opin gestum.
Stórfenglegasta höllin er hins vegar Chakri
Maha Prasad, einnig aðsetur kónga, byggð
1868-1910 til að minnast 100 ára valdatíma
Chaki-i-konungsættarinnar. Til verksins var
fenginn brezkur arkitekt sem þótti fara frjáls-
lega með stíltegundir cg þótti konunghollum
Taflendingum að ýmis evrópísk einkenni sæust
þar um of.
Enginn fer um Rattanakosin án þess að líta
inn í Wat Po, musteri hins liggjandi Búdda.
Styttan er engin smásmíði, 46 m löng og 15 m
há, öll gullklædd; iljarnar einar sér 5 m á hæð,
innlagðar með perlumóður og gulli. Það hefur
sérstaka merkingu að Búdda liggur; styttan
sýnir hann deyjandi og um það bil að öðlast
nirvana, hinn eilífa frið og lausn frá endurfæð-
ingum.
Þessi stytta er þó ekki helgasti helgigripur
þjóðarinnar, heldur Emerald-Búdda í muster-
inu Wat Phra Keo. Sú stytta er úr grænum
steini og hún er klædd í þrjá búninga, hlaðna
eðalsteinum. Einn búningur er fyrir hverja
árstíð og skiptir kóngurinn um.
Þessa helgimynd sjá þeir gestir sem leiddir
eru um helg hús á Rattanakosin og þá ekki síð-
ur Gull-Búdda í musterinu Wat Tramit, 3 m
háa styttu, sem á að vega um 5 tonn og er sögð
vera úr skíragulli. Áherzla er lögð á að átrún-
aður sé í sjálfu sér ekki á stytturnar, heldur
gegni þær því hlutverki að minna á líf og kenn-
ingar Búdda. Ekki er heldur litið á þær sem
listaverk.
16
Fljótið mikla, Chao Praya, rennur langa leið
úr norðri en á sléttlendinu við Bangkok hefur
áin myndað ótal smákvíslar og hólma. Fram á
þessa öld var naumast hægt að tala um gatna-
kerfi í borginni, samgöngur voru á fljótinu,
kvíslum þess og tilbúnum skurðum. Af þeirri
ástæðu hefur Bangkok verið nefnd Feneyjar
austursins og á það sammerkt með borginni
við Adríahafið að báðar eru hægt og sígandi að
sökkva.
Enn er mikil umferð alls konar báta um
fljótið og sigling leiðir í ljós að stórir hólmar og
svæði hafa ekki önnur samgöngutæki en báta.
Lágreist timburhús standa á bökkunum og
raunar út í kolgráan straum fljótsins; þvottur-
inn á snúrum og hann er mjallhvítur þótt þveg-
ið sé úr árvatninu. Yfir þessa einföldu röð húsa
á bökkunum slútir skógur sem virðist vaxa upp
úr vatni eða foraðsbleytu. Ugglaust er auðvelt
að veiða sér í matinn frá húsunum; þegar betur
er að gáð sést að fljótið er krökkt af fiski sem
syndir skammt undir yfirborðinu og virðist
vera vanur því að hann sé fóðraður á brauð-
molum.
Á þessari öld hafa þó heldur betur verið
sköpuð skilyrði fyrir umferð á hjólum með
gatnakerfí á uppfyllingum. Umferðarþunginn
er gífurlegur og verst er ástandið um regntím-
ann. Þarna ægir saman þriggja hjóla tug-tug-
bílum, sem eru í leiguakstri, bat-bflum eða
pallbflum í fólksflutningum, svo og einkabflum.
Skólabflar leggja af stað kl. 5 að morgni og
þegar verst gegnir á álagstímum fer meðal-
hraðinn niður í 2 km á klst., eða minna en hálf-
an gönguhraða. í borginni er hálf þriðja millj-
ón bfla og bætast 500 við á ári hverju. Reynt er
að bæta ástandið með því að vörubflar verða að
sæta því að bíða með að aka inn í borgina til kl.
6 síðdegis; um það leyti storma vörubílalestir
þangað og bætast við það sem fyrir er.
KONUNGSHALLIRNAR hafa byggst á löngum tíma og eru ólíkar vestrænum höllum í því að þær
gnæfa hvergi hátt.
17
Sagt er að lúxushótel í veröldinni gerist ekki
betri en þau fínustu í Bangkok. Frægast þeirra
er The Oriental Hotel sem stendur við fljótið og
notar það enn til samgangna. Siglt er með gesti
hótelsins á hraðskreiðum báti til flugvallarins á
margfalt skemmri tíma en akstur tæki. Oriental
hefur stundum verið talið bezta hótel heimsins;
það styðst við hefðir og sögu af nafntoguðum
gestum sem voru þar langdvölum, mönnum eins
og Joseph Conrad og Somerset Maugham. í
10 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 6. MARZ 1999