Lesbók Morgunblaðsins

Ulloq
Ataaseq assigiiaat ilaat
Saqqummersitaq pingaarneq:

Lesbók Morgunblaðsins - 29.05.1999, Qupperneq 20

Lesbók Morgunblaðsins - 29.05.1999, Qupperneq 20
AÐSKOTAHLUTIR í nýju hlutverki, Himneskur hringur 1996. LEIKFÖNG AF LOFTINU Á Kjarvalsstöðum stendur yfir í sumar sýning á verkum hins kunna hollenska listamanns Karels Appels. Hann var yngsti meðlimur Cobra-hópsins og hefur í seinni tíð, ásamt Asger Jorn, verið talinn til mikilvægustu fulltrúa hópsins. ANNA SIGRÍÐUR EINARSDÓITIR fræddist um listamanninn og verk hans hjá Eiríki Þorlákssyni, for- stöðumanni Kjarvalsstaða. Morgunblaðið/Jón Svavarsson DRAUMKENND veröld sem keppir við hlutveruleikann, Bálköstur dýranna 1994. fpy m EGAR blaðamaður mætti á Kjarvalsstaði var vinna við sýn- inguna í fullum gangi, en hún verður opnuð í dag. Stórir við- arkassar tóku yfir umtalsverð- an hluta sýningarrýmsins og að sögn Olafar K. Sigurðardóttur, deildarstjóra fræðsludeildar safnsins, er sýningin með fyrirferðarmeiri sýningum sem safnið hefur hýst. „Verkin koma í þremur stórum gámum, þau er ekki mjög þung en fyrirferðarmikil," segir Ólöf. > ITvert verk er skrúfað saman úr mörgum ólíkum einingum og kom aðstoðarmaður Appels til landsins sérstaklega í því skyni að hafa yfirumsjón með uppsetningu verkanna. Samvinnuverkefni norrænna listasafna Sýningin ber heitið Leikföng af loftinu eft- ir einu verka Appels og er samvinnuverkefni Listasafns Bergen, Listasafns Reykjavíkur og Listasafns Þórshafnar í Færeyjum. Lista- maðurinn kemur til Islands, að sögn Eiríks Þorlákssonar, til að vera viðstaddur opnun sýningarinnar og er hann þá að sjá hana í fyrsta skipti. En hann gat, segir Eiríkur, ekki verið við opnunina í Bergen. Sýningunni lýkur á Islandi 29. ágúst og verður þá flutt til Færeyja. ð? Leikfóng af loftinu er yfirlitssýning á verkum Appels á þessum áratug og sýnir hann bæði olíuverk og skúlptúra. Olíuverldn eru sum hver blönduð öðrum hlutum og ýja stöku sinnum að afrískri list, en skúlptúram- ir eru samansettir aðskotahlutir sem hafa fengið nýtt hlutverk. Karel Appel var yngsti meðlimur Cobra- hópsins, en hópurinn hóf starf sitt upp úr lokum seinni heimsstyrjaldar. Cobra-hópur- inn var eins konar samvinnuverkefni danskra, belgískra og hollenskra málara sem voru sammála um það eitt að ekki væri nauð- synlegt að vera sammála um nokkurn hlut. ; ílHópurinn átti það þó sameiginlegt að leita fanga í óhefðbundinni list, þ.e. list sem ekki hafði verið innlimuð í menningar- og fagur- fræðiumræðu þess tíma, s.s. í dægurlist, fmmstæðri list og listsköpun bama og sál- sjúkra. En með þessu sjónarmiði leitaðist Cobra-hópurinn við að móta nýja listastefnu sem byggðist á óheftum samruna þess ómeð- vitaða og sjálfsprottna. Annars konar menning Appel hefur unnið að list sinni í meira en 50 ár og hefur þar af skipt tíma sínum milli New York, Evrópu og ferðalaga til fjarlægra landa Asíu og Afríku síðastliðin 45 ár. Hann telst til upphafsmanna einnar mestu um- breytingar listasögunnar. Umbrota sem höfðu í fór með sér að hefð og sögu var hafn- að í fyrsta skipti og þess í stað leitast við að skapa eða uppgötva frummikilvægi listarinn- ar með tilstyrk undirmeðvitundarinnar og að kanna með því „annars konar menningu“. ,Appel“, segir Eiríkur, „hefur haft gífur- leg áhrif á það sem kallað hefur verið nýja málverkið eða ný-expressionismi. En stílein- kenni hans koma fram að ýmsu leyti í verk- um margra þýskra listamanna eins og t.d. Kiefers. Það má segja að hann hafi haft áhrif á sambærilega þróun hér, þó að það sé erfitt að rekja bein tengsl," bætir hann við. Að sögn Eiríks átti Appel mikilvægan þátt í því að víkka hlutverk lista, sem hann útskýrir sem þá þróun að myndlistarmenn færi verk sín úr gyllta rammanum og af hvíta stöplin- um og taki þess í stað aðskotahluti upp á arma sína líkt og Appel gerir. Eiríkur bendir í því sambandi á að enginn af skúlptúrum sýningarinnar sé sérsmíðað- ur, heldur leiti listamaðurinn fanga á skran- sölum og setji verk sín saman úr brotnum handriðum, gömlum rugguhestum og öðrum aðskotahlutum. Appel velur hluti og efni sem áður hafa þjónað öðrum tilgangi, en með því að taka þá úr sínu upprunalega samhengi gefur hann þeim nýtt líf í nýju samhengi. Hann breytir líka oft táknmynd hlutanna með litum og áferð og hefur þannig skapað sér sitt eigið myndmál. Appel leitar eftir að koma á óvgrt til að fá áhorfendur til að sjá á hlutina í nýju ljósi. Listaverkið er þannig meira heldur en það sem fyrir augu ber,“ segir Eiríkur og bætir svo við „segja má að það sé í raun aðal allra góðra listamanna". Tjóning án með- vitaðrar hwgswnar „Það er erfitt að benda á eitthvað og segja að það sé dæmigerður Appel,“ segir Eiríkur, „en engu að síður eru samhangandi stílein- kenni í verkum hans“. Hann hafði þegar til- einkað sér stílbrigði bama og naívista og unnið að því að ná tökum á „tjáningu án meðvitaðrar hugsunar" þegar hann hóf að vinna með Cobra-hópnum. Appel hefur nú í meira en hálfa öld skapað og þróað mismun- andi myndgerðir sem eru ýmist sjálfsprottn- ar eða bundnar, fígúratífar eða abstrakt, efn- ismiklar og hlaðnar eða gegnsæjar og stefnufastar, hvort sem er í málverki eða höggmynd. Engu að síður má greina sam- felld stíleinkenni í verkum hans allan hans listferil, sem er, að því er segir í sýningar- skrá, einna helst stöðug löngun til að brjóta niður stofnanalist og opna með því mögu- leika fyrir óheftri og stöðugri myndbreyt- ingu lifsins sjálfs. Þegar olíuverk Appels eru skoðuð má sjá hvemig óendanlegar fígúmr verða til úr efni og litum. Hvemig fígúmmar vaxa út úr striganum og verða að hlutum sem blanda saman tvísýni fígúra og mynda. A líkan máta vekja höggmyndir hans með áhorfandanum tilfinningu um að einingar verksins séu vald- ar af handahófi og raðað saman á tilviljana- kenndan hátt, sem skapi draumkennda ver- öld sem keppi við hlutvemleikann. I dag má finna verk Karels Appels á nær öllum stóm nútímalistasöfnunum, en að sögn Eiríks er ólíklegt að Listasafni Reykjavíkur reynist fjárhagslega mögulegt að eignast verk listamannsins. Áhrif Appels á breytt viðhorf til menningar virðist hins vegar vera ótvíræð. „Það var nýlega haldin lágmenning- arhátíð í Reykjavík," segir Eiríkur. „Hug- tökin hámenning og lágmenning eru að vísu umdeild, en það eitt að þau teljist hluti menningarheimsins er afleiðing þess að menn eins og Appel fóm að benda á að til væri „annars konar list“.“ <, r 20 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS ~ MENNING/LISTIR 29. MAÍ1999

x

Lesbók Morgunblaðsins

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.