Lesbók Morgunblaðsins - 27.05.2000, Side 5

merkir í máli okkar „maður sem ferðast tii heil-
agra staða“, en ferðamerkingin er þó eldri en
hin trúarlega. Rómverjar kölluðu aðkomumann
peregrinus (af latneska ao. peregre, erlendis)
og gat ferðalag heitið peregrinatio. Þaðan er
kominn okkar pílagn'mur (ít. pellegrino). Vitað
er um farabók sem Gissur Hallson suðurfari
setti saman eftir miðja 12. öld og hét Flos per-
egrinationis, eða Ferðablómstur.
„... og jafnvel betlarar Róms og
laðrónar eru fyrirmannlegir hjá þeim.“
Svo segir í Landnámabók að þá er landið
byggðist frá Noregi „var Adríánús [II.] páfí í
Róma ok Jóhannes [VIII.] eftir hann, ..., en
Hlöðver Hlöðvesson keisari fyrir norðan
fjall,...“ Rétt eins og forfeður okkar víluðu ekki
fyrir sér að sigla hvert á land sem var, þá settu
synir þeirra og dætur það ekki fyrir sig að
ganga suður. „Rómaborg er yfír öllum borgum,
og hjá henni eru allar borgir að virða sem þorp,
því að jörð og steinar og stræti öll eru roðin í
blóði heilagra manna,“ segir Nikulás ábóti á
Munkaþverá sem gekk suður um miðja 12. öld.
En hann var ekki einn um að ganga þá leið og
vissulega hefur hún verið troðin slóðin niður
Alpafjöllin og áfram skagann til Rómar. Ör-
snöggt skulum við bregða okkur inn á stofu til
Snæfríðar og biskupsfrúar einn sólríkan haust-
dag þar sem Amas Amæus situr hjá þeim, býð-
ur þeim snuff og lýsir þeim hughrifum sem Róm
vakti honum:
Þá lýsti hann fyrir þeim lágri konu roskinni,
heldur rýrri, í hópi þýðverskra pílagríma í Róm,
óauðkendum einstaldíngi í þeim grámannahópi
sem virðist enn grárri en ella í samanburði við
heimamenn borgarinnar, enda ekki reiknaðir
meira en fuglasveimur af innbyggjurunum, og
jafnvel betlarar Róms og laðrónar em fyrir-
mannlegir hjá þeim. Og ein ... er... þessi hvers-
dagslega óásjálega kona ..., berfætt eins og öll
Evrópa í upphafi elleftu aldar,... En í littlu knýti
... geymdi hún þó nýa skó, sem hún hafði haft
með sér lengi[.]... til að gefa páfanum fyrir þær
syndir sem hún hafði drýgt í landinu sem hún
hafði feingið þá, Vínlandi góða.
Hér er að sjálfsögðu lýst göngukonunni Guð-
ríði Þorbjamardóttur „frá Glaumbæ í skaga-
firði á Islandi, sem átt hafði bú í Vínlandi hinu
góða um ára skeið og fætt þar son sem ættir ís-
lendinga eru frá komnar, Snorra son Þorfinns
karlsefnis."
- Júbileum hið fyrsta var haldið í Róm árið
1300, eins og áður segir, en fyrr um öldina sem
þá var að kveðja hafði þriðji suðurfarinn sem
hér verður nefndur, Sturla Sighvatsson, gengið
til Rómar og látið hýða sig framrni fyrir höfuð-
kirkjunum sér til sáluhjálpar.
Undirbúningur júbilársins
Hvert júbilár á sér langan aðdraganda í und-
irbúningi, en þremur árum fyrir hátíðarárið
hefjast framkvæmdir og nánari skipulagning
fyrir alvöru. Þessi þrjú aðfaraár eru einnig
haldnar hátíðir og ráðstefnur er tengjast undir-
búningnum. Júbileum er að sjálfsögðu trúarhá-
tíð kaþólsku kirkjunnar, haldin á höfuðsetri
hennar í Róm, en það segir sig sjálft að þrátt
fyrir umtalað ríkidæmi páfagarðs (sem er víst
eitthvað blankari þesssa dagana) þá getur Vat-
ikanið eitt ekki staðið undir þeim gríðarkostn-
aði sem hátíðarhaldinu fylgir. Rómaborg hefur
að sjálfsögðu tekið sinn þátt í skipulagningu há-
tíðarinnar og hennar hlutverk ekki lítið. Fékk
borgin Latíumhérað og nágrannaborgimar
Napólí og Flórensborg til liðs við sig - svo sem
hefð er fyrir í Róm þegar mikið liggur við - um
rekstur skipulagsskrifstofu vegna undirbún-
ings júbilársins. Hefur hlutverk hennar einnig
verið að upplýsa borgarana um hversu undir-
búningnum hefur miðað, hvers þeir mega
vænta varðandi samgönguröskun - fyrst vegna
viðgerða, svo vegna umferðar - o.s.frv. Virtist
þeim er hér skrifar að skrifstofunni hafi tekist
ágætlega við upplýsingaveituna, því snemma
þarsíðasta haust, rúmu ári fyrir júbilárið, feng-
um við Rómarbúar í póstkassana okkar grein-
argóða upplýsingarbæklinga um allt það helsta
er varðaði undirbúninginn og barst meira af
þvílíku efni er leið á árið.
Borgin tekurtil hjá sér
Það stendur mikið til í Róm. Borginni var í
senn nauðsyn á andlitslyftingu og ljúft að nýta
sér kærkomið tækifæri til að taka sig á í verslun
og þjónustu. Var til dæmis gefið út gæðavottorð
til handa þeim sem uppfylla settar (og sjálfsagð-
ar) reglur um verslun og þjónustu. Þá er bara
að líta eftir gæðamerkinu í glugga kaffibarsins,
gistihússins, veitingahússins áður en gengið er
inn. Mannvirki af öllum stærðum og gerðum frá
helstu tímabilum sögunnai- - keisaraöld, endur-
reisn, barokki, til nýklassíkur og arkitektúrs
fasismans - voru þvegin og lagfærð: Hús og
hallir, kirkjur og borgarmúrar, gosbrunnar og
höggmyndir, sigurbogar og hringleikhús, torg
og lestarstöðvar. Því er ekki að furða að mið-
bærinn hafi hreinlega verið að hverfa bakvið
dúka og vinnupalla, en götur margar sundur-
grafnar við endurnýjun gamalla lagna. Þykir
mörgum nóg um í borg sem er víða eins og flak-
andi sár þar sem búið er að spretta sundur jörð-
inni til að sýna okkur aftur í fortíðina. Opnar
JÓHANNA BRYNJÓLFSDÓTTIR WATHNE
SVANASÖNGUR
í dag komu svanirnir sunnan með sólskin í auga,
syngjandi flugu þeir yfir hafflötinn víða,
var ekki svalt yfir seltu og marbláum álum,
ég veit aðþiðkomuð aðhugga, hugga oggleðja.
Velkomnir syngjandi vinir með sólina og vorið
þið brutust um beljandi brimreistar rastir
hingað til Islands brimsöltu stranda
á sólhvítu vængjunum björtu.
Upp til fjallvatna fagra, þiðþreytið nú flugið,
mjallhvítu brjóstin nú óma af ástþrá oggleði,
nú sumarnæturnar björtu óma af unaði ogelsku
er svanaómarnir óma á fjallavötnunum bláu.
Á meðan sól skín á fjöllum, á björtum sumarnóttum
munum viðþakka ogfagna ástkæru svananna söngva
á fjallanna blátæru vötnum.
Höfundurinn er rithöfundur og þýðandi.
RÚNAR KRISTJÁNSSON
HALLGERÐUR
í LAUGARNESI
Ég dvelst hér gömul, dagar mínir líða
og dauðans finnst mér þreytandi að bíða.
Því ekki er hlýtt ísundablænum svölum
ogsál mín þráirlausn frá tregans kvölum.
Eg vildi ég ætti ennþá heima í Dölum!
Égman það allt sem ungan hugann fyllti,
það allt sem stoltið jók og tældi og villti.
Það allt sem Langbrók Laxdælinga gerði
í lífi þar sem oft var brugðið sverði.
Mér láðist býsna oft að vera á verði!
Ég Þjóstólf man þó margt sé falið húmi,
hann misgerði íþví að bana Glúmi.
Það gjalda flestir fyrir sakir unnar
ogfrekast verða ódáðirnar kunnar.
Eg lengi hef þurft að líða fyrir Gunnar!
Ég brást honum og bogastreng ei léði,
þá brann svo mikil heift í stóru geði.
Og síðan hef ég fundið fyrir kvölum
ogflesta daga strítt í vindum svölum.
Eg vildi ég ætti ennþá heima í Dölum!
Höfundurinn býr ó Skagaströnd.
grafir - upp úr grafarbotninum hvítar marm-
arasúlur og þverbitar, bein úr burðargrind
borgarlíkamans foma.
Samgöngubætur og skipulagning
Brýn þörf var og fyrir bættar samgöngur og í
þeim efnum var ekki niðurskurður heldur upp-
skurður. Nýir vegir lagðir og brýr byggðar,
lestarjarðgöng boruð vestur fyrir Páfagarð.
Umferðarteppa á meðan. Nýir spor- og stræt-
isvagnar hafa verið teknir í gagnið á nýjum leið-
um. En götusteinar Rómar, sem Nikulás ábóti
sagði alla roðna blóði heilagra manna, eru nú
hver af öðrum að hverfa undir malbik gleymsku
og fyrirgefningar sem á að vera heldur þýðara
yfirferðar.
Á Ítalíu og einkum í Róm fylgdust fjölmiðlar
að sjálfsögðu vel með undirbúningi júbilársins.
Áhyggjm- fjölmiðla stigmögnuðust er leið á síð-
asta ár og var augljóst að ekki var borið mikið
traust til skipuleggjenda. Rómarblaðið II Mess-
aggero greindi daglega frá áhyggjum manna
yfir því að ekki næðist að útvega gistingu öllum
þeim ferðamönnum innlendum og erlendum
sem von var á til borgarinnar, að framkvæmd-
um myndi ekki ljúka á settum tíma o.s.frv. Hins
vegar má ætla embættismönnum á Vatikan- og
Kapítólhæð að þeir geri sér fulla grein fyrir því
að grannt verði fylgst með skipulagningu ferða-
mála og hátíðarhalda í borginni á júbilárinu.
Búist var við um 30 milljónum pílagríma yfir ár-
ið. Rómveijar eru hins vegar um 3 milljónir
talsins og munu margir þeirra vart þurfa hvatn-
ingu borgaryfirvalda um að yfirgefa borgina
þegar hátíðin stendur sem hæst.
Með kennitölu í Himnaríki
Nú bendir hins vegar margt til þess að píla-
grímar verði færri en ráð var fyrir gert og er
þar án efa um að kenna hreinni bölsýni skipu-
leggjenda og fjölmiðla sem virðast hafa fælt þá
frá með yfirdrifnum viðvörunum og varúðar-
ráðstöfunum. Annan maí sl. kom forsmekkur-
inn að þessu er júbilhaldarar fengu mikilvæga
æfingu fyrir stórhátíðina sem þá var að skella á.
Þá var faðir Píus frá Pietrelcina, hettumunkur
nokkur af reglu heilags Frans, lýstur sæll í sam-
félagi blessaðra (áfangi á leið til dýrlings).
Padre Pio, eins og hann er kallaður heima hjá
sér, varð frægur fyrir að fá sáramerki Krists og
sinna kraftaverkum. Hefur mikil Píusarbylgja
gengið fram og aftur Italíuskagann og náð fleiri
löndum. Búist var við um einni milljón fylgenda
hans til borgarinnar og til að sem flestir gætu
verið viðstaddir athöfn páfa fór athöfnin fram á
Péturstorginu annars vegar og á Laterantorgi
hins vegar, framan við Jóhannesarkirkju, dóm-
kirkju Rómar. Borgaryfirvöld, skipuleggjendur
og fjölmiðlar gerðu mÚdð úr þessu tilstandi - of
mikið, því um helmingur þeirra sem voru búnir
að boða komu sína sátu heima til að losna við
öngþveiti það og troðning sem búið var að vara
við. Þetta virðist ætla að endurtaka sig með
júbilárið - nóg af pílagrímum samt.
Dagskrá júbilársins
Júbileum er ekki aðeins trúarhátíð heldur
allsherjar menningarveisla sem Páfagarður og
Rómaborg standa að. Því er og verður af nógu
að taka í andans efnum. Júbilárið allt eru haldin
eins konar litlu-júbileum sem tileinkuð eru hin-
um ýmsu starfsstéttum og þjóðfélagshópum,
s.s. launþegajúbileum, fjölskyldujúbileum,
sjúklingajúbileum, o.s.frv., en hámarki, hvað
mannfjölda varðar a.m.k., mun trúarhátíðin ná
um miðjan ágúst (einmitt á þeim tíma er Róm-
verjar sem aðrir ítalir streyma til fjalla eða
fjöru) þegar haldið verður júbileum imgs fólks.
Hver listviðburðurinn rekur svo annan og er
ekki veigalítið atriði þar endm’opnun stærri
sem smærri bygginga sem hafa verið í viðgerð.
Undirritaður var t.d. viðstaddur er framhlið
Farnesehallar við samnefnt torg í miðbænum
var afhjúpuð eftir ársviðgerð, en höllin sú þykii-
eitthvert hið ágætasta dæmi um byggingarlist
endurreisnarinnar. Nú hefur grátt steinandlit
páfahallai-innar gömlu fengið sinn upprunalega
farða og er glæsileg á að líta. Góðvinur Islend-
inga, Richard Serra, hefur nú nýlokið sýningu í
nýjum en þó gömlum sýningarsal miðsvæðis -
Trajanusarmörkuðunum frá 2. öld sem nú hýsa
miðstöð nýs safns keisaratorganna.
Róm að júbilári liðnu
Júbilárið hefur og á eftir að gera borginni
gott í alla staði. Það er að minnsta kosti auðvelt
að ímynda sér að enn betra og skemmtilegra
verði að gista borgina næstu árin eftir Júbileum
vegna þess að þá er þegar búið að gera við
helstu byggingar, bæta samgöngur, gistiað-
stöðu, upplýsingamiðlun og þjónustu almennt.
Róm er ekki stórborg eins og París og Lundún-
ir, en hún virðist þola gesti sína alveg ágætlega.
Og úr því að pílagrímar koma ekki til með að
taka upp allt bæjarplássið - eins og leit út fyrir
- þá er ekkert því til fyrirstöðu að menn og kon-
ur taki sér göngustafinn í hönd og arki til Róms
- en eflaust á öllu þægilegri hátt en forfeður
okkar og -mæður.
Höfundurinn nam kvikmyndagerð í Róm og er
óhugamaöur um sögu og menningu borgarinnar.
RAGNAR ÞORBERGSSON
LÓUKVÆÐI
Hvað er þetta litla lóa,
þú leikur alls kyns skrípalæti,
ljóðar títt en gestum gefur
gætur en jafnan létt á fæti,
þér er vinan vængur gefínn,
vors þinn söngurþykir bestur,
ungumjafnt sem öldnum ertu
Islands þráði sumargestur.
Lóukvak að liðnum vetri
litríkt stef á landi ísa,
burtu er vetur bóndi segh',
barnsins augu atburð lýsa,
þá ungur heyrði ég kvakið kunna
knúinn var égþökk oghlýju
en alltaf muntu aftur koma
elsku litla lóa að nýju.
Höfundurinn er eftirlaunamaður á Seltjarnarnesi, en vann áður við fiskeftirlit á vegum
Sjávarafurðadeildar SÍS.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/LISTIR 27. MAÍ 2000 5