Lesbók Morgunblaðsins - 27.05.2000, Qupperneq 16

SKJOL FYRIR
VEÐRINU EÐA
NÚTÍMANUM
Garðhúsabærinn, eða Kolonihaven, er heitið á sýn-
* ingu á byggingarlist sem verður opnuð á Kjarvals-
stöðum í dag. Sýningin er liður í Reykjavík - menn-
ingarborg Evrópu árið 2000 og sameiginlegt framlag
Arkitektafélags Islands og Listasafns Reykjavíkur til
Listahátíðar. Sýningarstjórinn, Kirsten Kiser, segir
SÚSÖNNU SVAVARSDÓTTUR frá þessari einstaklega
skemmtilegu hugmynd og hvaða tilgangi garðhúsin
hafa þjónað, hér og erlendis í tímans rás.
HÚS mitt er staður til að vera einn með
sjálfum sér. Til að lesa, skrifa og
hugsa,“ segir japanski arkitektinn Ar-
ata Isozaki um agnarsmáa garðhúsið
sem hann hannaði fyrir Kolonihaven - eða garð-
húsabæinn - alþjóðlegt verkefni á sviði bygg-
ingarlistar en sýning á garðhúsabænum verður
opnuð á Kjarvalsstöðum í dag. Sýningin er sam-
eiginlegt framlag Arkitektafélags Islands og
Listasafns Reykjavíkur til verkefnisins Reykja-
vík - menningarborg árið 2000 og er á dagskrá
Listahátíðar í
, Reykjavík.
Hugmyndin
að baki sýning-
unni er sótt í
danska garð-
lenduhefð sem
jafnframt á sér samsvörun í sögu Reykjavíkur,
þar sem ræktunarlönd í útjaðri bæjarins voru
mikilvægur þáttur í lífi margra um miðbik 20.
aldar. Par sem nú er Kringlan voru á þeim tíma
garðblettir og skýli í löngum röðum og á sumrin
varð þar til lítið samfélag, eins konar „garð-
húsabær", einn margra innan bæjarmarkanna.
Ræktunin var kærkomin búbót á mörgum
heimilum auk þess sem hún hélt við mikilvæg-
um tengslum bæjarbúans við náttúruna á þeim
árum sem flestir Reykvíkingar voru nýfluttir úr
sveitinni.
Garðhúsabærinn er farandsýning sem var
fyrst sett upp í Kaupmannahöfn þegar borgin
var menningarborg Evrópu árið 1996 og aftur í
Stokkhólmi árið 1998. Hugmyndina að sýning-
unni átti Kirsten Kiser (sem jafnframt er sýn-
ingarstjóri), danskur arkitekt sem lengi hafði
starfað í Los Angeles þar sem hún rak arki-
tekta-gallerí og fyrirmyndin var „Vennelyst“,
lítið garðhúsaþorp sem í lok 19. aldar byrjaði að
rísa í Kaupmannahöfn, steinsnar frá miðborg-
inni, eða í „tíu mínútna hjólreiðafjarlægð", eins
og Kirsten segir. Hugmyndin var liður í umbót-
um á aðbúnaði
iðnverkafólks en
lífsskilyrði al-
mennings í
mörgum borg-
um vor óbærileg
sökum þrengsla
og verkafólk krafðist bættar aðstöðu, jafnt á
vinnustað sem heima fyrir.
Frá garðskika að sælureit
Til að gefa almenningi kost á afdrepi frá
skarkala borganna hófu yfirvöld að úthluta
garðsvæðum til útleigu utan við þéttbýlismörk-
in.
Landsvæðið var girt af og því deilt upp í 100-
200 fm lóðir, svo til varð lítill bær eða samfélag.
í garðlandabæjunum gafst verkamönnum færi
á að eiga stund með fjölskyldu sinni að loknum
vinnudegi, anda að sér hreinu lofti, stunda
ræktun og gleyma amstri hversdagsins um
stund. Fljótlega fóru garðeigendur að reisa
frumstæð skýli til að geyma verkfæri sín og
leita skjóls í. Smám saman urðu húsin vandaðri
og skrautlegri eftir því sem nostrað var meira
við þau. Við bættust tumar, spírur, þaksvalir og
súlnagöng, verandir, gluggaútskot og garð-
veggir í öllum stílbrigðum.
Imyndunaraflið eitt fékk að ráða ferðinni og
smám saman runnu garður og hús saman í eina
litríka heild. Hver ábúandi leigði garðinn sinn
og gekk leigusamningurinn í erfðir. I dag eru
þeir svo eftirsóttir að biðlistinn er um 25 ár.
Þegar Kirsten er spurð hvers vegna hún
ákvað að setja upp farandsýningu á þessum
smáhýsum, segir hún hugmyndina eiga sér
langan aðdraganda. „Ég bjó lengi og starfaði í
Los Angeles í Kalifomíu,“ segir hún, „og rak
þar arkitekta-gallerí, þai- sem ég sýndi verk
stærstu artótekta samtímans, bæði einkasýn-
ingar og samsýningar. Á sumrin var ég með
samsýningar og ein þeirra hét „Califomia Life
Guard Towers", eða Strandvarðatumar Kali-
forníu.
Sú sýning tókst mjög vel og var mjög
skemmtileg og opnaði augu mín fyrir því að
þetta smáa form ætti greiðan aðgang að al-
menningi.“
Hvað áttu við?
„Yíirleitt virka teikningar artótekta mjög
fráhrindandi á fólk sem er ektó í faginu, eða
greinum tengdum því. Þær virka flóknar og
GRIÐASTAÐUR FYRIR TVO
Hjördís Sigurgísladóttir og Dennis Jóhannesson unnu
samkeppni um garðhús sem Arkitektafélag Islands
efndi til í sambandi við sýninguna ó Kjarvalsstöðum.
s
TENGSLUM við sýninguna á garðhús-
unum efndi Arkitektafélag íslands til
samkeppni meðal félagsmanna sinna á
haustdögum 1999 til að gera uppdrátt af
garðhúsi. I þeirri samkeppni sigruðu þau
Hjördís Sigurgísladóttir og Dennis Jóhann-
esson með teikningu sem þau segja að sé
„garðskáli sem felur í sér andstæðurnar í ís-
lenskri náttúru og íslenskri þjóð“. Húsið
þeirra hlaut heitið „Hús árstíðanna", og er
að rísa innan veggja Kjarvalsstaða þegar
blaðamaður hittir þau að máli til að spyrja
hvort svona agnarpínulítið hús sé hluti af
okkar hefðum og hvernig við getum tengt
okkur hugmyndinni. Áður en þau Hjördís og
... Dennis svara því segjast þau vera mjög
ánægð með að sýning á byggingarlist skuli
hljóta svo veglegan sess á Listahátíð í ár.
„Byggingarlist hefur ekki verið áberandi á
Listahátíð í Reykjavík fram að þessu,“ segja
þau, „en nú er hins vegar eins og orðið hafi
bylting. Það er allt í einu farið að fjalla um
borgina og borgarbyggðina - en hingað til
hefur aðallega verið fjallað um landsbyggð-
ina og náttúruna í listum.
Þetta er auðvitað mikið gleðiefni fyrir okk-
ur arkitekta, einkum vegna þess að það hefur
átt sér stað heilmikil umræða innan félagsins
um það hvernig hægt sé að ná til fólksins;
hvað sé hægt að gera til að tengja fagið og al-
menning, vekja áhuga hans á byggingarlist."
Þau Hjördís og Dennis segja að allt fram á
síðustu ár hafi bilið verið of breitt á milli
arkitekta og almennings, aðallega vegna
þess að lengi vel hafi arkitektúr verið í hönd-
um opinberra aðila. „í dag er það ekki lengur
raunin,“ segir Dennis, „embætti húsameist-
ara er ekki einu sinni lengur til. Við arki-
tektar erum með okkar eigin stofur, vinnum
fyrir almenning og þurfum að ná til fólksins.
Þess vegna er mjög mikilvægt fyrir okkur
að fá svona sýningu.“
Morgunblaðið/Krisfinn
Dennis Jóhannesson og Hjördís Sigurgisladóttir.
1 6 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/USTIR 27. MAÍ 2000