Lesbók Morgunblaðsins - 24.06.2000, Page 7

sem hver hefur sitt heiti. Langflestir þess-
ara Maríu-íkona tilheyra tveimur flokkum.
Annars vegar er Hodegetria (sú sem bendir
eða vísar veginn), þar sem María situr með
og bendir á Jesúbarnið sem gerir blessunar-
merki með fingrum. Hins vegar er Eleusa
(mildi) en þar heldur María á Jesúbarninu
með báðum höndum og hallar því að vanga
sínum. Aðrar kunnar íkonagerðir sýna erki-
engla, spámenn, dýrlinga og Pantokrator,
þ.e. Krist almáttugan."
Keisarinn í Konstantínópel gaf út tilskip-
un árið 754 um bann við öllum íkonum í
kirkjum og líkti tignun þeirra við hjá-
guðadýrkun. Fyrirmælum hans var fylgt
harkalega eftir og leiddu þau til blóðsúthell-
inga. Því helgimyndabanni linnti eftir að ír-
ena keisaraynja aflétti því á kirkjuþingi árið
787. Þótt helgimyndabanninu væri aflétt
stóð baráttan gegn helgimyndum fram á 9.
öld. Sagan endurtók sig að nokkru leyti í
breyttri mynd við siðaskiptin á 16. öld því
Lúther fordæmdi og bannaði dýrkun á
dauðum hlutum og lét fjarlægja helgimynd-
ir, líkneski og róðukrossa úr kirkjum.
Kirkjuleg blessun
áskilin
Við valið á íkonunum sem þær Sigurbjörg
og Birna tóku með á sýninguna segir sú síð-
arnefnda að þær hafi reynt að taka íkona
sem voru sérstakir og óvenjulegir í lögun
fremur en hina „venjulegu" íkona sem alls
staðar er hægt að fá og bera keim af fjölda-
framleiðslu. Hún segir að flestir íkonanna á
sýningunni hafi fengið blessun í kirkjum, en
innan austurkirknanna má raunar aðeins
selja íkon og kaupa fyrir blessun og reyndar
fær verkið ekki nafnið íkon fyrr en eig-
andinn hefur farið með það í kirkju og feng-
ið lesna yfir því sérstaka blessunarbæn.
Eftir hana hefur íkoninn náð samsvörun
myndefnis og myndar og öðlast gildi sitt
sem boðberi hins heilaga. „Þessum íkonum
fylgir mikil andleg orka og blessun. Mikil
orka fylgir þessum gömlu íkonum þar sem
þeir hafa verið tilbeðnir í gegnum aldirnar,"
segir Birna. Sjálf kveðst hún trúa því að
hún gleymi síður tengingu sinni við Guð í
návist við íkona. „Flestum líður vel nálægt
íkonum og ég held að við söknum þeirra úr
kirkjunni. Mesta sorgin við siðaskiptin
finnst mér vera sú að við misstum helgi-
myndirnar úr kirkjunum,“ segir hún.
Vel til fundið að hafa
sýninguna í Viðey
Hér á landi mun séra Ragnar Fjalar Lár-
usson vera manna fróðastur um íkona og á
sjálfur stórt safn. Hann fagnar framtaki
þeirra Birnu og Sigurbjargar og segir það
sérstaklega vel til fundið að hafa sýninguna
í Viðey. Þá sé verðið á íkonunum á sýning-
unni mun hagstæðara en víða erlendis.
Morgunblaðið/Jón Svavarsson
Kross frá fyrri hluta 18. aldar.
„Það stendur vist einhvers staðar að
menn eigi ekki að safna íkonum, heldur sé
nóg að eiga einn íkon sem helgigrip," segir
séra Ragnar Fjalar, sem hefur engu síður
safnað íkonum um árabil og á orðið allstórt
safn. Því liggur beint við að spyrja hvaða
þýðingu íkonarnir hafi fyrir hann og hvers
vegna hann hafi farið að safna þeim. Hann
rekur það í fyrsta lagi til starfs síns. „Þó að
kirkjudeildirnar séu ólíkar, sú evangelíska,
rómverska og orþódoxa, þá hef ég mikinn
áhuga fyrir að kynnast helgidómum og
helgigripum þeirra kirkna líka, því allt eru
þetta greinar á sama meiðinum. í öðru lagi
hef ég alltaf haft mjög gaman af antikmun-
um og hef safnað gömlum bókum og bibl-
íum. Síðast en ekki síst eru íkonarnir svo
listaverk sem hafa varðveist, jafnvel þó að
íkoninn sé gerður á 18. eða 19. öld þá eru
mótívin lítið breytt í þúsund ár.“
Morgunblaðið/Jim Smart
Anna Guðný Guðmundsdóftir og Sigurbjörn Bernharðsson halda tón-
leika í Listasafni Sigurjóns Ölafssonar ó þriðjudaginn.
KVÖLDSTUND
í SIGUR-
JÓNSSAFNI
UPPHAFSTONLEIKAR í sumartónleik-
aröð Listasafns Sigurjóns Ólafssonar
verða þriðjudagskvöldið 27. júní kl. 20.30.
Anna Guðný Guðmundsdóttir píanóleikari
og fiðluleikarinn Sigurbjörn Bernharðs-
son eru flytjendur á þessum fyrstu tón-
leikum í röðinni, en alls verða haldnir
átta tónleikar á vegum safnsins í sumar.
Á efnisskrá tónleikanna eru sónata í
e-moll eftir W.A. Mozart,
Duo Concertant eftir Igor
Stravinsky og frumflutning-
ur á verkinu Expromptu eftir
Pál Pampichler Pálsson.
Vel þekktir flytjendur
„Við lékum fyrst saman ár-
ið 1997 og höfum komið
nokkrum sinnum saman áð-
ur,“ segja þau Anna Guðný
og Sigurbjörn í viðtali við
Morgunblaðið. „Við lékum á
tónleikum til kynningar á
Salnum á sínum tíma og á
tónleikum Tíbrár í tilefni af
sextugsafmæli Þorkels Sig-
urbjörnssonar, og svo aftur í
fyrra, svo þessir tónleikar
eru bara áframhaldandi sam-
vinna sem er mjög skemmtileg." Bæði
hafa þau komið fram áður á sumartón-
leikum listasafnsins en þó aldrei saman.
„Ég hef spilað nokkrum sinnum hér áður.
Ég lék meðal annars hérna fyrir tíu árum
með Hildigunni Halldórsdóttur fiðluleik-
ara og þá spiluðum við meira að segja ná-
kvæmlega sama verk eftir Stravinsky,“
segir Anna Guðný. „Og ég spilaði hérna
fyrir sex árum,“ segir Sigurbjörn. „Svo
við erum orðin vel kunnug safninu."
Anna Guðný og Sigurbjörn eru íslensk-
um tónlistarunnendum vel kunn, þar sem
bæði hafa margoft komið fram á íslandi,
en Sigurbjörn er búsettur í Bandaríkjun-
um. „Ég er nýgenginn til liðs við Pacifica
strengjakvartettinn og er hæstánægður
mað það. Ég kenni líka við University of
Chicago, en kem reglulega til íslands,"
segir Sigurbjörn. Anna Guðný segist vera
að ljúka langri törn með þessum tónleik-
um, en meðal nýafstaðinna verkefna
hennar eru meðal annars einleikur í
píanókonsert eftir Atla Heimi Sveinsson
Póll Pampichler
Pólsson
með Kammersveit Reykjavíkur á Lista-
hátíð. „I kjölfarið á því fylgdu miklar
upptökur, sem er bara rétt að ljúka."
Eftirlætis efnisskróin
Á efnisskrá tónleikanna eru þrjú ólík
verk, eftir Mozart, Stravinsky og Pál P.
Pálsson. En með hvaða tilliti voru þessu
verk valin? „Einu takmarkanirnar sem
við fengum voru að tónleik-
arnir ættu að vera klukku-
tími, án hlés. Þegar maður
fær svona frjálsar hendur,
spilar maður bara það sem
manni finnst skemmtilegast,"
segir Anna Guðný. Tónleik-
arnir hefjast á sónötu í
e-moll eftir Mozart fyrir pía-
nó og fiðlu. „Mozart-sónatan
er alveg ótrúleg, svo tjáning-
arrík,“ segir Sigurbjörn.
„Mozart er alltaf fullur af
karakter en þessi er alveg
sérstök, hún minnir mig eig-
inlega á Schubert-ljóð. Við
hefjum tónleikana á henni.“
Annað verkið á efnisskránni
er Expromptu eftir Pál P.
Pálsson. „Þetta er frumflutn-
ingur á Islandi. Páll samdi verkið fyrir
þremur árum og þá var það frumflutt í
Austurríki. Stuttu seinna lét Páll mig
hafa það og mig hefur lengi langað til að
spila það,“ segir Anna Guðný. Tónleikar-
nir enda á flutningi Duo Concertante eft-
ir Stravinsky. „Heiti verksins felur í sér
að þetta sé konsert fyrir tvö hljóðfæri,"
segir Sigurbjörn. En hvernig tónlist er
þetta sem þau spila? „Engin af þessari
tónlist er hörð i eyra,“ segir Anna Guðný.
„Enda eru tónleikarnir ekki hugsaðir
þannig. Þetta á að vera þægileg kvöld-
stund, falleg tónlist í klukkutíma og svo
fær fólk sér kaffi á eftir.“ Sigurbjörn tek-
ur undir að verkin séu öll þægileg
áheyrnar. „Að ekki sé minnst á Mozart
meira að segja er verkið hans Páls frem-
ur ómblítt og Stravinsky samdi sitt verk
árið 1930, þannig að það er nú bara orðið
nokkuð klassískt."
Anna Guðný og Sigurbjörn halda tón-
leika með sömu efnisskrá næstkomandi
fimmtudag í Stykkishólmskirkju.
LéSBÖK ^ÓRÖlllxÍB'LÁÐSINS - MENN'lNG/'Ö^Tlk ^4. )ÚNl2ÖÓO' 7’