Lesbók Morgunblaðsins - 14.10.2000, Qupperneq 6

HONNUN ERMENNING
HÖNNUNARSYNING sem
ber yfirskriftina MÓT hef-
ur verið opnuð á Kjarvals-
stöðum. Á sýningunni, sem
er á vegum FORM ÍS-
LAND og Kjarvalsstaða í
samvinnu við Reykjavík -
menningarborg árið 2000,
er skyggnst inn í hönnun 21. aldarinnar, auk
þess sem íslensk hönnun á síðustu öld verður
skoðuð.
Fjöldi hönnuða sýnir verk sín og hugmyndir
en hönnun er einn af vaxtarbroddunum í ís-
lensku atvinnulífi og mörgum á eflaust eftir að
koma á óvart hvað hönnun snertir mikið okkar
daglega líf og hvað möguleikarnir eru óendan-
legir. Til þess að gefa einhverja innsýn í fjöl-
breytnina fékk Morgunblaðið þau Katrínu Pét-
ursdóttur sýningarstjóra, Guðjón Erlendsson
arkitekt, Torfa Frans tölvuleikjahönnuð og
Tinnu Gunnarsdóttur iðnhönnuð til að segja
frá þeim verkum sem þau og þeirra samstarfs-
menn eru með á sýningunni. Sýningin er byggð
á þremur meginatriðum, hönnuðinum sem ein-
staklingi, iðnaðarframleiðandanum og sögu-
legum arfi íslenskrar hönnunar. Þegar sýning-
arstjórinn, Katrín Pétursdóttir, er spurð hvort
til sé eitthvað sem skilgreina má sem söguleg-
an arf íslenskrar hönnunar svarar hún því til að
einn tilgangur sýningarinnar sé að reyna að
komast að því.
Saga hönnunar lítið verið könnuð
„Það leit ekki vel út byrjun," segir hún.
„Þegar farið var af stað með sýninguna átti að
gera sögulega sýningu en það kom í ljós að
saga hönnunar á Islandi hefur sáralítið verið
rannsökuð. Það liggur því hvergi fyrir nein
saga heldur er leitað til þessa og hins og spurt.
Þetta er alger eltingaleikur, þannig að í raun-
inni er sýn- ingin ekki línuleg sögusýning,
heldur voru teknir hlutir frá
síðustu öld úr öllum þess-
um hönnunargeirum,
sem skipta miklu máli.
Sýningin gengur ekki
út á að sýna hvað var
notað á íslenskum
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Guðjón Erlendsson, arkitekt, Katrín Pétursdóttir, sýningarstjóri, Tinna Gunnarsdóttir, iðnhönnuður og Torfi Frans, tölvuleikjahönnuður.
heimilum heldur eru þetta hlutir sem standa
upp úr einhverra hluta vegna. Forsendurnar
geta ýmist verið hugmyndafræðilegar eða efn-
islegar." Hvað áttu við með því? „Eitt dæmi
sem ég get nefnt er þegar farið var að nota
bárujám héma. Við höfum verið að leita svolít-
ið að hönnuðum sem hafa verið á undan sinni
samtíð. Það sem hefur komið í ljós er að við eig-
um vissan arf hérna sem er mjög skemmtileg-
ur og alveg þess virði að draga fram í dagsljós-
ið og hann kemur fram í þessari sýningu. Hér
vom vissir menn, toppmenn eins og Dieter
Roth sem setti mikið mark á hönnun og myndl-
ist hér á landi. Hann var að gera alls kyns hluti
hér í hönnun í kringum 1960, hluti sem era al-
veg með ólíkindum. Síðan get ég nefnt Man-
freð Vilhjálmsson sem vann mikið með Dieter.
Þetta era menn sem hefur ekkert mikið verið
hampað.“ Að hvaða leyti vora þeir framkvöðl-
ar? „Manfreð hannaði til dæmis bensínstöð
1955-57, Nesti, sem var á undan sinni samtíð,
hvað varðar form og efnisnotkun. Þeir era
einnig framkvöðlar að því leyti að það er svo
mikil rannsókna- og tilraunastarfsemi í kring-
um þá sem er ekki nóg af hér heima í dag vegna
þess að allt er að drakkna í kaupsýslu og lítill
grandvöllur er fyrir einhverri rannsóknar-
starfsemi hér. Fólk gefur sér ekki tíma.“ „Það
er ekki heldur metið,“ skýtur Guðjón inn í. „Við
eram miklu klárari í að apa eftir nágrönnunum
það sem er búið að gera.“ Hvað efni vora ný hjá
þeim Dieter og Manfreð? „Eitt gott dæmi er
baujustóll sem þeir hönnuðu saman fyrir Tóna-
bæ og er gerður úr bauju. Baujan var sett í
grind og unglingarnir gátu sest í þennan stól.
Þetta snerist um að nýta hluti sem vora þegar
til í stað þess að búa til eitthvað al- veg
Ljós, Flora, eftir Karólínu Einarsdóttur.
Munurinn á handverki og hönnun
En hvað er hönnun? „í umræðunni er oft ólj-
óst hvað fólk á við með orðinu „hönnun". Skilin
milli tæknimenntaðs fólks og handverksfólks
era augljós en samt ræða báðir hóparnir um
hönnun sína og kalla sig jafnvel hönnuði.
Handverk er hluti af menningarsögu flestra
þjóða. í mörgum tilfellum hefur handverk
þróast í hönnun með tæknivæðingu og mark-
aðssetningu. Það mennta sig margir sérstak-
lega í handverki eða listiðnaði og hafa atvinnu
af því að búa til og selja eigin framleiðslu. í
handverki fara saman hugur og hönd og sá sem
kaupir handverk sækist eftir fágæti hlutarins
og listgáfu höfundarins.
Hönnun er hins vegar öllu flóknara ferli.
Hún gengur út á að finna viðeigandi lausnir á
gefnum vandamálum eða viðfangsefnum.
Notkun er nær alltaf endapunkturinn í hvers
kyns mynd sem það er. Hugmynd, hönnun,
framleiðsla, markaðssetning og dreifing er það
ferli sem hlutur fer í gegnum á leið sinni til not-
anda og það eru yfirleitt margir sem koma að
þessu ferli. Hannaður hlutur höfðar til okkar af
ýmsum ástæðum, svo sem vegna notagildis,
hagstæðs verðs eða lífsstíls."
Bygging og landslag renna saman
Á sýningunni er verk sem Guðjón Erlends-
son arkitekt vann í London. Þetta er rann-
sóknaverkefni í skipulagsaðferðarfræði og er
Reykjavík tekin sem tilraunasvæði fyrir verk-
efnið. Á sýningunni er mynd af hugsanlegu
skipulagi sem var útkoman úr verkefninu og
hönnun á byggingu á því svæði. En hverjar era
helstu hugmyndimar í verkefninu? „Við geng-
um einkanlega út frá því að tengja flæðanleg
kerfi í borginni við þetta nýja svæði sem er
Reykjavíkurflugvöllur. Hugmyndin var að búa
til mjög þétt miðbæjarsvæði sem er sambland
af byggð og landslagi.
Flugvöllurinn er fjarlægður og við gerðum
lestarstöð á miðju svæði sem er tengd við
Keflavíkurflugvöll. Þessi lestarstöð er innspýt-
ing fyrir svæðið og verður byrjunarpunktur
fyrir skipulag á því. Tengt þessari lestarstöð er
alþjóðlegt fríverslunarsvæði, sem síðan tengist
borginni og alþjóðlegum viðskiptanetum í
gegnum Keflavíkurflugvöll.“ Bryddið þið upp á
einhverjum nýjungum í formi, efni eða litum?
Þetta er aðallega spurning um aðferðarfræð-
ina sem við notum, en til þess að gera eitthvað
úr henni lítum við aðallega á dreifmgu á byggð-
inni, bæði út frá veðurfræðilegum þáttum og
landslagsþáttum. I byggingunni sjólfri er síðan
reynt að blanda mikið saman landslagi og
byggingu þannig að þú getur í rauninni ekki
séð hvar byggingin endar og landslagið byrj-
ar.“
Reykjavíkurborg ein verst
skipulagða borg í heimi
Guðjón lauk námi í arkitektúr í London og
vann síðan í rannsóknahóp sem rannsakaði
þessa aðferðarfræði í skipulagi en hvers vegna
var Reykjavík valin sem rannsóknaverkefni?
,Ástæðan fyrir því að við tókum Reykjavík
sem rannsóknardæmi er sú að borgin er eitt af
því versta skipulagi sem þekkist í heiminum.
MÓT, stærsta hönnunar-
sýning sem hefurverið
haldin hérá landi, stend-
ur nú yfir á Kjarvalsstöð-
um. SÚSANNA
SVAVARSDQTTIR leit á
sýninguna og spjallaði
við nokkra aðstandendur
hennar.
6 LESBÓK MORGUNBIAÐSINS - MENNING/USTIR 14. OKTÓBER 2000