Lesbók Morgunblaðsins - 14.10.2000, Qupperneq 14

LISTAVERKAGARÐAR
EÐA TRJ AGARÐAR
TRJÁGARÐAR eru yfírleitt til prýði og núna er
varla hægt að ímynda sér hve umhverfið íþéttbýl-
inu yrði dapurlegt ef allir trjágarðar væru horfnir.
Þar með er þó ekki sagt að sjálfsagt sé að fylla sér-
hverja smugu af trjám og nú er raunar farið að
grisja og fjarlægja tré sem upphaflega var plantað
út alltof nærri húsum og gluggum. Og til eru þeir
garðar þar sem helzt ættu engin tré að vera, eða í
mesta lagi lágvaxinn runnagróður.
Það eru þeir garðar þar sem listaverkum, oftast högg-
myndum, hefur verið komið fyrir með það fyrir augum að
hægt sé að virða verkin fyrir sér frá öllum hliðum. Það eru
listaverkagarðar, sem í sumum tilvikum að minnsta kosti eru
hluti af listasafni. Elztur þeirra er garðurinn við Listasafn
Einars Jónssonar.
Ekki er mér kunnugt um hvort Einar gerði ráð fyrir trjá-
gróðri í garðinum við Hnitbjörg, en hann var mjög nákvæmur
með hvaðeina sem laut að frágangi verka sinna. Mér þykir lík-
legt að honum hefði líkað stórilia hvernig komið er í garðin-
um þar sem trén hafa vaxið verkunum yfir höfuð. Trén eru
alltof nærri verkunum, skyggja á þau og koma jafnvel í veg
fyrir að sólarljósið nái að magna upp áhrifin, en það er eðli
höggmynda að birtan sem á þau fellur skiptir sköpum.
Slæmt er einnig að trén næst húsinu eru svo hávaxin að það
er hætt að njóta sín úr garðinum, en sú hlið hússins er afar
sérstæð og húsið í heild með því athyglisverðara í íslenzkri
byggingarlist áranna þegar steinsteypan var komin til skjal-
anna. Bót er í máli að ekkert þrengir að þeirri hlið safnsins
sem út að Eiríksgötu snýr.
Nokkuð öðru máli gegnir þegar einstakar höggmyndir eru
settar upp til að lífga uppá tijágarða eins og gert hefur verið í
Hljómskálagarðinum til dæmis. Æskilegast er að vfsu að
verkin njóti sín, en það gerist ekki alltaf. Útlagi Einars Jóns-
sonar, sem eitt sinn stóð á bersvæði við gamla kirkjugarðinn,
er búinn að missa máttinn í nágrenni við yfírþyrmandi skóg-
arlund. Umhverfið rímar ekki við myndina.
; Listaverkagarðar í höfuðstaðnum og nágrenni hans eru
ekki margir. Fyrir utan garðinn við Hnitbjörg eru garðurinn
við Listasafn Ásmundar við Sigtún og höggmyndagarður
Hallsteins Sigurðssonar skammt frá Gufunesi, sem fjallað var
um í Lesbók snemma á árinu. Þar njóta verkin sín eins og
framast er unnt; ekkert sem skyggir á þau og enginn gróður
er }>ar annar en grasið á flötinni.
I garðinum við Ásmundarsafn standa stórbrotin verk, ekki
sízt tröllskessan sem væri ennþá áhrifameiri í mun meiri
stækkun. Fyrir mörgum árum lékum við okkur með þá hug-
mynd að hún yrði reist ámóta stór og 3-4 hæða hús og reist
innan við Reykjavík þannig að vegurinn til borgarinnar lægi í
gegnum verkið.
I listaverkagarðinum við Ásmundarsafn er ennþá hægt að
komast að flestum verkunum til þess að taka af þeim ljós-
myndir. En það er aðeins timaspsursmál hvenær tijágróður
sem þar er í örum vexti kcmur í veg fyrir slíkt aðgengi.
Ljóst er að við verðum að gera upp við okkur hvort lista-
verkagarðar eigi að vera fyrir listina eða hvort tijágróðurinn
eigi bara að hafa sinn gang og kaffæra hana. Einkum og sér í
lagi þurfa þeir sem ráða ferðinni í Listasafni Einars Jónsson-
ar að taka málið til alvarlegrar athugunar.
GÍSLISIGURÐSSON

Morgunblaðið/Gísli Sig.
í garði Ásmundar við Sigtún. Verkið nýtur sín bezt frá þessari hlið, en trjágróðurinn er þegar farinn að skyggja á það og verði ekk-
ert að gert og honum haldið í skefjum, eða hann fjarlægður, verður alls ekki hægt að mynda verkið frá þessari hlið.
GÆTUM GOMLU
REYKHOLTSKIRKJU
EFTIR
ÞÓRMAGNÚSSON
IMBURKIRKJAN í Reykholti,
sem enn stendur þar, er nú um
113 ára gömul, vígð á jólum 1887.
Hún var sóknarkirkja allt til þess
er ný kirkja var vígð í Reykholti
28. júlí 1996.
Gamla kirkjan stendur í
kirkjugarðinum eins og alsiða
var fram eftir 19. öld. Fyrri kirkjur þar stóðu
nokkru sunnar í garðinum, sést enn til torf-
veggja síðustu kirkjunnar, og undir munu
væntanlega leifar enn eldri kirkna. Kirlqur
voru lengst af endurbyggðar á sama helgaða
blettinum. Er farið var að byggja stærri óg
vandaðri kirkjur á 19. öld, sem tóku út yfir
stæði gömlu kirknanna, reistu menn þær nýju
í mörgum tilvikum utan við garðinn til að forð-
ast að raska gröfum. Garðurinn var síðan oft
færður út og umhverfis kirkjuna á ný.
Reykholtskirkja gamla er nú elzta hús á
Reykholtsstað, eina 19. aldar húsið þar. Að-
eins Snorralaug og hluti jarðganganna að
henni eru eldri sýnileg mannvirki á staðnum
að jafnaði. Kirkjan stendur mjög reisulega og
var áberandi staðarprýði meðan hún sást vel
að, gaf staðnum sérstaka reisn ásamt gamla
skólahúsinu. En síðan nýja kirkjan var vígð
hefur hin gamla staðið heldur umkomulítil í
kirkjugarðinum og menn ekki séð fyrir örlög
hennar. Komið hefur til tals að flytja hana á
annan stað og fá henni áfram hlutverk kirkju,
en lausn hefur ekki fundizt.
Talsverðar umræður hafa þó verið um
kirkjuna og hefur þeim sem um vemd menn-
ingarminja hafa fjallað, þótt ófært að hún
verði rifin. Er kirkjan í reynd friðuð aldurs
vegna samkvæmt lögum, og þyrfti því laga-
breytingu til að rífa hana.
Þjóðminjasafnið hefur boðið að taka hana í
húsasafn sitt svonefnt, í sína umsjá, gera við
hana og varðveita sem menningarminjar á
sama hátt og önnur forn hús, þar á meðal
nokkrar kirkjur. Þau hús eru að jafnaði til
sýnis almenni'ngi, ferðamönnum og öðrum
sem skoða vilja.
Kirkjan hrörnar enda lítt um hana hugsað.
Er reyndar allsendis ófært að láta hana verða
Gamla kirkjan i Reykholti í Borgarfirói.
eyðingu að bráð og alls ekki í anda vorra tíma, dæmis íýrir ferðamenn, innlenda og erlenda.
þegar mjög er unnið að vemdun hvers kyns Þjóðin virðist munu lifa af ferðamennsku að
menningarminja og hlutverk þeirra aukið, til vemlegu leyti í framtíð.
1 4 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/USTIR 14. OKTÓBER 2000