Lesbók Morgunblaðsins - 25.11.2000, Blaðsíða 12

UOÐAHATIÐ A
SUÐURENGJUM
EFTIR JAKOB S. JÓNSSON
Sú margraddaða Ijóðasinfónía sem ómaði fró Suður-
engjum þessa hótíðardaga var fögur hljómlist í öllum
sínum fjölbreytileik. Hótíðin einkenndist af alúð og óst
ó Ijóðlistinni og var öllum aðstandendum til sóma.
Þar er til að mynda eitt af lykilverkum Tizians,
„Venus með orgelspilara" frá 1550, „Píslar-
dauði heilagrar Agöthu" eftir Tiepolo, ein af
öessum makalausu sviðsetningum með niður-
enzku mannlífi eftir Pieter Brueghel eldri frá
. 1549 og „Vínglasið“, ein af perlunum eftir Ver-
meer frá Delft, ársett 1661. Síðast en ekki sízt
er ástæða til að staldra við „Súsönnu og gömlu
mennina" eftir Rembrandt; myndefnið úr einni
af hinum apókrýfu bókum Biblíunnar.
Sterkir 15. aldar Þjóðverjar
Þegar litið er til þess elzta; verka frá 15. öld,
er framlag Þjóðverja ekki sízt merkilegt; Dúr-
er til dæmis og Grúnewald, svo og magnaðar
altaristöflur og trúarleg myndlist. Meðal hinna
lítt kunnu höfunda eru Limburg-bræður og
Martin Schongauer. Þessi verk eru með ein-
hverjum hætti nær nútímalist en margt frá síð-
ari öldum. Líklega kannast íslendingar ekki
almennt við Altdorfer, þýzkan 16. aldar mál-
ara, sem var ótrúlegur galdrameistari í sinni
kúnst; þekktastur fyrir skilirí sitt af dómsdegi.
Löngu seinna, á rómantíska skeiðinu á 19.
öldinni, eignuðust Þjóðverjar Caspar David
Friedriech, sem varð einn stórfenglegasti mál-
ari þeirrar aldar í Evrópu, þó undarlega lítt
kunnur hér á landi. Af einhverjum ástæðum er
eins og listasagan hafi gert frönskum mynd-
listarmönnum hærra undir höfði en þýzkum,
að ekki sé nú talað um þá norrænu.
Allt frá því þýzkir framúrstefnumenn urðu
fyrir áhrifum frá Edvard Munch eftir aldamót-
in 1900 hefur verið talið að hin kraftmikla áferð
expressjónismans stæði Þjóðverjum hjarta
nærri. Sumir brautryðjendanna urðu því mið-
ur fallbyssufóður í fyrri heimsstyrjöldinni, en
list þeirra lifði og hafði til að mynda áhrif á
Finn Jónsson þegar hann dvaldi í Þýzkalandi á
v árunum eftir 1920.
Merkið var aftur tekið upp af krafti eftir
1980, þegar „Nýja málverkið“ komst í tízku og
Þjóðverjar eignuðust aftur stjörnur í myndlist:
Immendorf, Baselitz, Polke og Kiefer eru þar á
meðal.
í hliðarsölum Hamburger Bahnhof mátti sjá
hverjir eru þar á bæ taldir þungaviktarmenn í
myndlist frá síðari helmingi 20 aldar. Ekki
kom á óvart að Anselm Kiefer var gert einna
hæst undir höfði ásamt með konseptlistamann-
inum Joseph Beuys, svo og bandarísku poppl-
istamönnunum Andy Warhol og Robert Rau-
■ schenberg. Myndir Kiefers eru risastórar,
unnar með blandaðri tækni. Oft er það áferð
sem minnir á steinsteypu; einnig sjást þar
blýþynnur og jafnvel hálmur. Þetta eru áleitn-
ar myndir og Kiefer er engum líkur.
Niðurlag í næstu Lesbók.
Gallerí, leik-
hús og óperur
I BERLIN er meira að sjá og heyra á
sviði lista en nokkur gæti komizt yfir.
Nokkur söfn hef ég áður minnst á, en
þar eru alltaf merkilegar farandsýningar
og þeir sem verða á ferðinni fyrir 10.
desember geta séð Picassosýningu í
Neue Nationalgallerie í Potsdamer
Strasse 50. Ugglaust er Picasso mynd-
listarmaður aldarinnar, en ekkert frá
hans hendi getur lengur komið á óvart;
hann er yfirsýndur og yfirútgefinn.
I Berlín eru um 200 gallerí og eru 50
nefnd í lista yfir þau helztu. Af þeim
virðist Gallerie Michael Haas vera með
álitlegasta hópinn á sínum snærum:
Braque, Baselitz, Dix, Fautrier, Hodler,
Kiefer, Nolde og Picasso. Sem sagt:
Pottþétt nöfn sem óhætt er að fjárfesta
I Deutsche Oper í Bismarckstrasse
var þessa dagana sýnd Töfraflauta
Mozarts, Hollendingurinn fljúgandi eftir
Wagner og ballettinn Rosalinda og Rig-
oletto eftir Verdi. í Staatsoper við Unter
den linden var hægt að sjá Brottnámið
úr kvennabúrinu eftir Mozart, Pétur og
úlfinn og Rósariddarann eftir Strauss.
Til tals hafði komið að sameina þessar
tvær óperur, en það mætti mikilU mót-
stöðu.
í Komische Oper í Behrenstrasse var
La Boheme eftir Puccini á fjölunum,
einnig Töfraflautan, Káta ekkjan eftir
Lehar, Adriane frá Naxos eftir Strauss
og Fidelio Beethovens. í Deutsches
Theater í Schumanstrasse gekk Sú
gamla kemur í heimsókn eftir Dúrren-
, matt og í Berliner Ensemble, fyrrum
leikhúsi Bertolts Brechts, var Hamlet á
fjölum; einnig Tartuffe eftir Ascher,
Ríkarður 3. eftir Shakespeare og þar var
hátíðardagskrá í tilefni af 100 ára afmæli
Kurts Weil. Ofan á allt annað eru svo
musteri tónlistarinnar: Berlínarfflharm-
onian og Chamber Music hall.
AÐ ER árlegur siður að ljóð-
skáld frá Norðurlöndum og víð-
ar að safnist saman til ljóðahá-
tíðar síðustu helgi í
ágústmánuði að Lýðháskólan-
um að Sörangen. Skólinn kennir
sig við Sörangen sem þýðir í
raun „að Suðurengjum", og það
þykir bera með sér sumarlegan og frísklegan
blæ. Skólinn stendur í útjaðri Nássjö, sem er
lítil borg fyrir austan Jönköping í Mið-Sví-
þjóð. Nássjö er jámbrautarmiðstöð í þeim
landshluta og því hægt um vik að koma þar
saman. Ljóðahátíðin að Suðurengjum vekur
jafnan mikla athygli; á þeim nær fimmtán ár-
um sem efnt hefur verið til hátíðarinnar hafa
þangað komið ung skáld og gömul frá nær öll-
um heimsálfum og slíkar gestakomur myndu
vissulega þykja tíðindi víðar en að Suðurengj-
um.
Aherslan á þessari ljóðahátíð var þríþætt.
Ljóð ungra skálda á Norðurlöndum, ljóðlist
frá Bandaríkjunum og suður-amerísk ljóðlist
voru að þessu sinni í öndvegi. Alls voru upp-
lestrardagskrár hátíðarinnar þrjár talsins, en
auk þeirra voru fimm málþing eða skáldþing
þar sem fjallað var um sérstök þemu eða ein-
stök skáld, þrjár samkomur á síðkvöldum og
loks sérstök dagskrá helguð sænska skáldinu
og ritstjóranum Olof Lagercrantz, en flytjandi
var dóttir skáldsins, Marika Lagercrantz.
I heild var hátíðin vegleg og þaulhugsuð. Þó
að suður-amerísk skáldsagnalist sé vel þekkt
á Norðurlöndum öllum, hefur minna borið á
Ijóðlist úr þeim heimshluta hin síðustu ár. Og
segja má að bandarísk ljóðlist síðustu ára sé
nær óþekkt meðal almennings, a.m.k. í Sví-
þjóð, og þess vegna athyglivert að mega sjá og
heyra skáldin Kenneth Koch og Susan Howe
flytja ljóð sín.
Sú venja hefur mótast að helga Norður-
landaskáldum að minnsta kosti eina dagski-á á
hátíðinni. Islensk skáld hafa lesið ljóð að Suð-
urengjum á flestum fyrri hátíðum og má nefna
Vigdísi Grímsdóttur, Sjón og Ingibjörgu
Haraldsdóttur sem öll hafa vakið verðskuld-
aða athygli meðal hátíðargesta. Að þessu sinni
var Gerður Kristný þátttakandi fyi'ir íslands
hönd. Átti hún hlut að dagskrá sem nefndist
„Handan ála“ og vík ég að þeirri dagskrá síð-
ar.
Valinn var sá kostur að tefla fram yngstu
kynslóð skálda frá hverju Norðurlandanna
með einni undantekningu þó: finnska skáldið
Lars Huldén er kominn á efri ár, en síungur
og sómdi sér vel með skáldbræðrum og -systr-
LARS HULDÉN
LÍF MITT SEM RJÚKANDI HVER
MEÐ SJÓÐHEITU VATNI (GEYSIR)
JAKOB S. JÓNSSON ÞÝDDI
Mér hefur verið gefíð nafn
sem hefur enga þýðingu fyrir mig.
Mikilvægast er
að égfæ aldrei ró.
Dagur ognótt til skiptis hjá mér
uppsöfnun
meðfímmtíu metra háum
vatnshrópum.
Að loknu hverju hrópi sekk ég
örmagna til botns í sjálfum mér.
En aðeins nokkrum sekúndum síðar
er vöxturinn hafínn á ný.
Ég veit ekki hver eða hvað
knýrmig.
Ég bara verð.
Fólk kemur og fer.
Það hendir sápumolum í mig
til að örva mig
til hærra og örara hróps.
Yfírborðsspennan minnkar
og vatnssúlan rís hærra og hraðar mót
himni.
Upp, upp, upp.
Stundum hugsa ég aðþað væri gaman
að beina bununni að öllu þessu sápufólki,
sjá það flýja, heyra það æpa
þegar það fengi yfír sig
125 gráða heitt vatnið úr mér.
Þá myndi fólkið minnast mín,
þá myndi það vita erindi mitt
sem ég sjálfur kann ekki skil á.
Sjá? Sjást? Hver er munurinn?
Það hefur komið fyrir að fólk hafí. stigið ofaní mig,
látið sjóða sig fyrirvaralaust.
Leifunum afþeim sem niðurstigu
hendi égíloft upp með tímanum.
Vatnið í mér er þykkt af kísli.
Þess vegna get ég búið til steingervinga.
A þremur vikum get ég búið til steingerving
úr sígarettustubb eða öðrum verðmætum.
Ég á mér nágranna, dauða sem lifandi.
Stærstir eru hinir dauðu.
Mig dreymir oft um að mega heyra íþeim.
En þá myndu þeir verða fyrir vonbrigðum
sem koma með sápuna sína
til að sjá hróp mín.
Þú sérð auga mitt.
Það er blint þrátt fyrir allt
sem hefur verið sópað í það
eða öllu heldur einmitt þess vegna.
Ég fæ ekkert séð og engu spáð.
Allt sem ég á er óróinn, hitinn, vöxturinn.
I einskis, einskis nafni.
Höfundurinn er finnskt skóld. Ljóðið er úr Ijóðabók hans, „Vegas fard" (1997).
1 2 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS - MENNING/USTIR 25. NÓVEMBER 2000