Alþýðublaðið - 02.07.1983, Blaðsíða 16

Laugardagur 2. júlí 1983
16
„Með bráðabirgðalög-
unum er verið að reyna
að gera launastéttir
landsins að réttlausum
þrælum í þjóðfélaginu“
Endurtekur sagan sig? Verður atburðarrásin svipuð og
þegar kúgunarlögin voru samþykkt 1942?
Margir hafa orðið tii þess að líkja saman kúgunarlögunum
1942 og 1983; í báðum tilfellum voru kjör launþega stóriega
skert og samningsrétturinn afnuminn. En margt var það fleira
sem gerðist 1941-1942 sem óneitanlega á sér samsvörun í gjörð-
um núverandi rikisstjórnar bæði hvað varðar aðdragandann og
svo það sem gerðist eftir á 1942 og það sem mögulega gæti gerst
á næstu mánuðum.
Þegar kúgunarlögin voru sam-
þykkt 8. janúar 1942 var Þjóð-
stjórnin við völd, en ráðherra Al-
þýðuflokksins, Stefán Jóhann
Stefánsson sagði strax af sér gerð-
ardómslaganna vegna. Eftir sátu
þeir sem að árásinni stóðu, fram-
sóknarmenn og sjálfstæðismenn,
undir forsæti Hermanns Jónas-
sonar. Að árásinni nú standa
sömu flokkar og í broddi fylking-
ar er Steingrímur sonur Her-
manns. Þar er strax komin ákveð-
in samsvörun.
Bæði nú og þá voru það fram-
sóknarmenn sem hvað hæst hróp-
uðu um nauðsyn þess að lögbinda
kaupið og í báðum tilfellum var á-
stæðan dýrtíðin/verðbólgan.
Sjálfstæðismenn voru blendnari í
afstöðunni, enda hin „frjálsa
itf fi°
ð»r a
lbctðsstr0n ð pví
cr , íbíiðo »8
alo^t og
■ mrey'ileg'
oifí° J^'a"
„ ctro^ ,arstaí
og C ta ?°nS Ar&it:>C
^erto le **
dn
P^Tsem Z'rto
beS -OÍó,aAnn nafnJ, porP- fströ»d'n '
Wtrto"
ísloið 'Vt,ÖJ
l o&inS0Safíð'
ico'
o g
\)0
tel
N* bonltdraAi ,
***** “PP “
,ft»sOt'a1
»úðlsem ef
stce
rsti
yiar
, og
ett e Za ske
mm
ta^

rintt
Br
ao virT
08 ~-,st<*
parrlCi
s „mar'f"1
tileg, l”ð
pemTaðir og ön(linrlt' ,„na-
líf TlitirtTTrá str°T Barce
ava
.uið
Ótd's*,ma’-*”ln

leið“ á stefnuskránni. Hugum
nánar að aðdragandanum 1941-
1942.
Frumvarp Eysteins
Jónssonar
Mikið var deilt um efnahags-
ráðstafanir í Þjóðstjórninni árið
1941 og endaði það með því að
stjórnin baðst lausnar. Ríkisstjóri
vildi ekki taka lausnarbeiðnina til
greina og stjórnin ríkti áfram þar
til hún var formlega mynduð á ný
18. nóvember 1941. Mánuði fyrr
hafði Eysteinn Jónsson lagt fram
þingmannafrumvarp um lögbind-
ingu kaupsins, með það í huga að
það yrði síðar gert að stjórnar-
frumvarpi. Við aðra umræðu um
þetta frumvarp í neðri deild kom
hin blendna afstaða sjálfstæðis-
manna ágætlega í ljós í orðum
Jóns Pálmasonar:
„Mér finnst undarlegt, ef menn
vilja nú fara að grípa til þess ráðs
að lögfesta kaupið, en hins vegar
tel ég, ef menn vilja hafa samtök
um að halda kaupgjaldinu í sem
föstustum.skorðum, að þá verði
jafnframt að gefa ríkisstjórninni
víðtæka heimild til þess að lög-
festa með gerðardómi miðlunar-
tillögu sáttasemjara, líkt og árið
1937, ef nauðsyn ber til og verk-
föll verða gerð“.
Frumvarpið var síðan fellt eftir
þá umræðu með 16 atkvæðum
gegn 11. Sjálfstæðismenn greiddu
hækkað um 130%, en kaupið hins
végar um 75%. Síðar átti svo kjöt-
verð eftir að hækka töluvert og
blönduðust þessar verðhækkanir
nokkuð inn í umræðurnar um
væntanlegar dýrtíðarráðstafanir,
rétt eins og nú er mikið rætt um
miklar verðhækkanir í kjölfar
kaupskerðingarinnar.
Iðnstéttir boða
verkföll
Síðan tóku nokkrar iðnstéttir
að gera kröfur um leiðréttingu á
kjörum sínum, en árið áður
höfðu þær samþykkt nokkuð ó-
hagstæða samninga. 19. desem-
ber ákvað félag járniðnaðar-
manna að efna til vinnustöðvunar
frá áramótum ef samkomulag
hefði ekki náðst. Prentarar og
bókbindarar boðuðu síðar einnig
verkfall frá sama tíma.
Um áramótin slitnaði upp úr
samningaviðræðunum og verkfall
hófst. Þá barst það út að ríkis-
stjórnin íhugaði að gefa út bráða-
birgðalög um gerðardóm i mál-
inu. Sjálfstæðismenn og fram-
sóknarmenn voru sem sagt að ná
saman um lögbindingu kaupsins
og ástæðan var svipuð og á vorum
timum: Ef laun myndu almennt
hækka tæki holskelfa við. Al-
þýðuflokkurinn tók hins vegar af-
dráttarlausa afstöðu gegn „slíku
gerræði" og taldi einsýnt að „nýtt
samsæri gegn launastéttunum"
alþýðcblaðið
tTfitTANDI: A!>tt>t,TU/KKr*i.N*
Bæjarstjórnarkosnincium tetaðíBejkjavÍ!
TII 11 ft hinrnn •
Tll |»ess að bjarga SJállstæðls-
llokkontn nntfan dtfnti kjós-
endanna hér I höfuðstaðnnm.
Jakob MöIIer gaf út lögin um frestunina eft
* iraðFranisóknarhöfðingjarnirveittu ieyfið
Miklar breylingar á verk-
askiftingu ráðherranna.
ÖJafor Thors, fjðlskyidumálariflliéfrann
hefir nú loks fi*uKÍfl ufaBriklsmálin.
attÍDnumálifíía-
U:
(iA BIO
».*r myrfi
i! ír.fnku?
áUÞlBUBLADIB
itm. A«ft».wrn»
CTCKTANnt: AU-tI»tTU>KKlKOi>l
vosmHOVt j
Pundur AI)>ýOaflokk»ffiÍBgaana j pgrkvðldh
Stefna ríkisstjórnarinnar
stefnir beint til einræðis.
Aðeins |i]tfðin sjálf getur oú afstýrt
þvi með einhuga andstSðu.
KoMilnnnSíultttn i Ualaorðrtii
Eifidregið íjigí AIpýðunokksiBs
SjáifaUefllsmenn vlldu setn mlnxt tala
.um'kuRunarlögin or »<öjarúf«crðlna!
Faunpisl nn s^kf f»rf»
! WVM q
í!vw Wyrti
alþýðdbiaðib
I; KltUOi
Bæirnir iafa hvlttað fyrir kiíganarlogin.
Fylfli SJálfstæðisflokkslns
hrapaðl nlðnr nm laud allt vlð
bæjarstjðrnarkosningar í gær
Alpýðuflokkurinn vaun glæsjlegan
tigur i Hafnarfirði og á ísafirði
og jók fylgí sitt víða aunarsstaðaý.
Kommúuistar kala ýtirteitt staðlðj stað
Ný stórsóko Bössa — nú
niijji Leniograd og Moskva
t»«lr eru þetrar farnlr að náJsiastjjárn*
brautlna milll LcnlnjjrBd og Charkov.
D !!Í»M UtA .!>:< »*««■» bil
í>>; : t/K»r<cy*,J W
t*’ -r*w fr* Vrpfhauyt.f
Uffui tri l<r:«0»4t ::t,C3>.<'K*x , M>l [**,(
Wvun: J-x-Wj* lyry wWMmjíiw; « ^
að þessu sinni atkvæði gegn lög-
bindingu, nema hvað þeir Garðar
Þorsteinsson og Gísli Sveinsson
sátu hjá. Áður hafði reyndar
komið í ljós hversu tvístígandi og
hræddir sjálfstæðismenn voru^því
áður en atkvæðagreiðslan fór
fram hafði einn þingmaður þeirra
lagt fram tillögu um að frumvarp-
inu yrði vísað til ríkisstjórnarinn-
ar, en hún var felld með 14 at-
kvæðum gegn 9 atkvæðum sjálf-
stæðismanna. Hermann Jónas-
son hafði að auki gefið út þá yfir-
lýsingu, að ráðherrar Sjálfstæðis-
flokksins hefðu verið þessari leið
„eindregið fylgjandi“, en ekki
þorað að samþykkja hana þegar
ljóst var að Alþýðuflokkurinn
myndi ekki gefa eftir.
Eftir að þjóðstjórnin tók form-
lega við völdum aftur, fylgdi
nokkur taugatitringur vegna vísi-
tölunnar, mjólkurverð hækkaði
og Alþýðuflokkurinn þenti á að
frá því fyrir stríð hafði mjólk
væri í bígerð. Alþýðublaðið sagði
í leiðara hinn 3. janúar:
„En nú, þegar nokkrar iðnstétt-
ir hér í Reykjavík, sem tiltölulega
óhagstæða samninga fengu um
áramótin í fyrra, fara fram á það,
að fá nokkra grunnkaupshækkun
og fleiri lagfæringar á hinum
gömlu samningum, þá rýkur for-
sætisráðherra upp með þjósti
miklum, segir að sú hækkun sé
engum til góðs og heimtar að hún
sé hindruð með lögbindingu
kaupgjaldsins eða lögskipuðum,
bindandi gerðardómi, þvert ofan í
yfirlýstan vilja meirihluta Alþing-
is“. Þ.e. þegar frumvarp Eysteins
Jónssonar var fellt.
Hörð átök urðu á ríkisstjórnar-
fundi hinn 4. janúar og krafðist
Alþýðuflokkurinn þess að þing
yrði kallað saman. Minnir á kröf-
una um sumarþing nú. Greinilegt
var að Framsóknarflokkurinn og
Sjálfstæðisflokkurinn voru orðn-
ir sammála um lögbindinguna og