Tíminn - 25.01.1967, Blaðsíða 12

12
FerSafélag íslands heldur
inn 26. janúar. Húsið opnað kl.
kvöldvöku í Sigtúni fimmtudag-
20.00.
Fundarefni:
1. Litkvikmynd, tekin af Sviss-
letndingnum Hans Nick,
ísland .eyjan sjóðandl.
2. Dans til kl. 24.00.
Aðgöngumiðar seldir í bóka
verzlunum Sigfúsar Eymunds-
sonar og ísafoldar. Verð kr.
60,00.
RÚSSAR OG ÞJÓÐVERJAR
Framnaid aí bls y
Fæstir af þeim höfðu nokkru
sinni gegnt herþjónustu, og
þeir þurftu margt að læra til
að geta kallast hlutgengir. En
þeir áttu sameiginlega tak-
markalausa föðurlandsást, stað
festu og sigurvissu. Þeir reynd
ust líka þegar fram í sótti frá
bærilega á vígvellinum.
Það er einnig ógleymanlegt,
hvað fólkið gekk ótrautt fram
i að gera varnarvirki um borg
sína. Það var um hálf milljón,
og aðallega konur, sem gerðu
virkin um alla vegi, er til borg
arinnar lágu.
Á árunum eftir stríðið hafa
bæði Þjóðverjar og sagnfræðing
ar frá ýmsum löndum haldið
því fram statt og stöðugt, að
það hafi verið frosthörkur og
ófærur, sem hafi orðið örlaga
valdur Þjóðverja,4 Rússlandi-
K. Tippelskirch segir að Niasist
ar hafi ekki getað unnið
Moskvu af þyí að veggirnir hafi
verið gjörsamlega ófærir dýr-
um, vögnum og vélknúnum far
artækjum vegna aurs og leðju-
Það er harla ótrúlegt, að her-
foringjar Hitlers hafi búizt við
því að leiðin til Moskvu væri
greiðfær og einungis eftir
steinsteyptum vegum að fara.
Á hinn bóginn byrjaði að snjóa
snemma í nóvember þetta um
rædda ár, og allir vegir voru
færir. f nóvember, þegar Nas
istar gerðu aðalsókn sína var
7—10 stiga gaddur í Moskvu
og nærsveitum, og hver heil-
vita maður sér að ekki myndast
aur og leðja við slíkar aðstæð
ur.
En Moskvúbúar létu frostið
ekki á sig fá, og héldu ótrauðir
áfram gerðl varnarvirkjanna, og
var þeim lokið 25. október. Á
varnarlínunni voru gerð 1328
skotfærageymslur os loftvarna
byrgi, 165 km langur skurður
til varnar gegn skriðdrekum.
111 km langar þrefaldar gadda-
vírsgirðingar og ýmiss konar
aðrar hindranir.
Það var búizt við, að óvinirn
ir mundu sækja til Moskvu
á ný um miðjan nóvember, og
sovézka yfirherstjómin ætlaði
að gera allt sem í hennar
valdi stæði til að stöðva hana
í eitt skipti fyrir öll- Liðsveitirn
ar á vesturvígstöðvunum efldu
og endurbættu varnarkerfin. 50.
herdeild og þeir sem varið
höfðu Tula voru færðir til fram
línunnar að vestan. Með þessu
móti var vamariínan lengd
mjög, en margir úr 50. herdeild
höfðu fallið, svo að liðsauki var
nauðsynlegur. Við fengum líka
innan skamms sendan nokkurn
liðsafla frá aðalbækistöðvunum
svo og vopn, búnað og vistir og
síðast en ekki sízt hlýjan fatn
að.
Þjóðverjamir voru yfirleittl
, illa klæddir, en fóru ránshendi |
um nærliggjandi héruð og urðu ;
sér úti um loðfelda og ullarföt. I
Um þessar mundir tóku margir
upp á því, að ganga í þungum
tréskóm, og urðu þeir miklu
svifaseinni og þunglamalegri
fyrir bragðið. Við áttum betur í
viðureigninni, en höfðum þó
veður af því að nýrrar árásar
væri að vænta innan skamms.
Enda þótt 6 herdeildir væru á
vesturvígstöðvunum, og liðsafl
inn hefði verið mjög efldur,
þurfti enn talsverðan liðsauka,
því að vömin var ekki nægi
lega sterk, einkum og sér í lagi
miðsvæðis, þar sem víglínan var
rúmlega 600 km löng. 13. októ
ber skarst sjálfur Stalín í leik
inn og setti það stórt strik í
áætlanir okkar. Hann hringdi
til mín og spurði?
— Er nokbuð nýtt með fjand-
mennina?
— Þeir eru að ljúka við að
undirbúa árásarflokka sína, og
árásar er líklega að vænta inn
an skamms.
— Hvaðan gerið þið ráð fyrir
að aðalárásin verði gerð.
— Liklega frá svæðunum um-
hverfis Volokolamsk, Novo-
Petrovskoye í áttina að Klin og
Istra. Herdeild Guderians mun
væntanlega hefja árás skammt
frá Tula og sækja fram til
Venev og Kasjira.
— Við erum sammála Sjapos
jnikov um að nauðsynlegt sé að
gjöreyðileggja sókn óvinanna.
Þið eigið að umkringja Volokol
amsk frá norðri og annað lið á
að ná til ■ Serpukhov gegn 4.
herdeild Þjóðverja. Það er aug
sýnilegt, að þar er verið að
skipuleggja lið, sem sækja á
til Moskvu.
— Hvaða lið eiga að gera
þessi áhlaup, spurði ég. Við
höfum aðeins mannafla fyrir
varnariínurnar.
—. í fyrri tilvikinu á að nota
deildir úr hægra fylkingararmi
hersveita Rokossovséijs, 58;
deild og flokka Dovators- í
síðara tilvikinu notið þið sveit
ir Belovs, deild Getmans og
hluta 49 herfylkis, svaraði Stal
in.
— Þetta er ómögulegt sem
stendur. Við getum ekki notað
síðasta varaliðið 111 svo vafa-
samrar gagnárásar. Þá höfum
við ekkert varalið upp á að
hlaupa, þegar fjandmennirnir
gera árásina hér.
— Þið hafið yfir 6 herfylkj
um að ráða. Er það ekki nægi
legt?
— Eg svaraði því til, að vam
arlína vesturvígstöðvanna væri
600 km löng, og það lið sem við
hefðum væri tæplega nóg.
— Þetta er útkljáð mál,
sagði Stalín. Gerið áætlanir yð
ar í kvöld. Eg reyndi ennþá
einu sinni að sannfæna Stalín
um, hvað þetta gæti verið hættu
legt, en hann lagði tólið á.
Eg var miður mín eftir þetta
samtal við Stalín. Ekki vegna
þess, að hann tók ekki tillit til
skoðana minna, heldur vegna
þess að Moskva, sem hermenn
irnir höfðu heitið að verja, var
í óskaplegri hættu og nú feng
um við skipanir um að nota
eina varaliðið okkar í mjög
vafásama gagnárás. Ef þær
kæmu ekki aftur, var okkur
voðiinn vís-
Stundarfjórðung síðar kom
Bulganin, sem var meðlimur
herráðsins til mín, Stalín hafði
hringt í hann strax að loknu
samtalinu við mig, og sagt.
— Þið Sjukov eruð með eitt
hvað ráðabrugg saman, en þið
skuluð bara hafa ykkúr hæga
og hlýðnast skipunum yfirboð
aranna.
TÍMINN
Stalín skipaði Bulganin að
skipuleggja þessar gagnárásir
þegar í stað í samvinnu við yfir
/jórn vígstöðvanna.
Og tveimur ■ klukkustundum
síðar fengu yfirmenn 16. og
19. herfylkis skipun um1 að
hefja gagnárás. En tveimur
dögum síðar, 15. nóvember hófu
Þjóðverjar á ný sókn sína til
Moskvu.
MINNING
Framhald af bls. 8
hann glímukennari og þjálfari í
frjálsum íþróttum, meðal annars
nuddþjálfari íþróttamanna, eins
,og hann orðaði það, og vann að
þessu bæði heima og erlendis
(Englandi, Kanada og Svíþjóð).
Á þessu tímabili skeði sá merki-
legi og einstæði sögulegi atburð-
ur, að nokkrar hefðarmeyjar í
höfuðborginni tóku sig saman og
æfðu íslenzka glímu um skeið í
Ármanni. Þessar stúlkur urðu síð-
ar þekktar merkiskonur í Reykja-
vík.
Kanadaferð Guðmundar varð
mjög sögurík og merkileg. Þar
æfði hann fangbragðaglímu
!„Catch as oatch ran“ en þó eink-
um skautahlaup og skautalist.
Hann var 7—8 ár í Kanada og
fór á þeim árum í heimsstyrjöld-
ina fyrxi með hermönnum frá
Kanada. Þegar komið var af Vest-
urvígstöðvunum að lokinni styrj-
öld, gerðist hann þjálfari og leið-
togi ishockey liðsins ,,Falcon“ í
Winnipeg. Þetta lið sigraði öll ís-
bnattleiksMð heima fyrir. Liðið
var því valið til þátttöku í Olym-
píuleikjunum í Antwerpen 1920,
með Guðmund S. Hofdal sem
þjálfara. Sjö þjóðir tóku þátt í
ísknattleiknum. Svo sem aUir
íþróttaunnendur vita, sigruðu
Vestur-íslendingar glæsilega,
settu 30 mörk alls gegn einu. All-
ir þátttakendur, nema einn, vpru
riýkómnir frá TiérstöBvunUm. Sig-
urinn var fyrst og fremst þakk-
aður þjálfaranum Guðmundi S.
Hofdal. Sjálfsagt hefur það álit,
sem hann aflaði sér sem þjálfari
hins sigursæla liðs Vestur-íslend-
inga, valdið þvd, að honum var
boðin atvinna í Svfþjóð. Dvaldi
hann þar um skeið við þjálfun
íþróttamanna.
Síðan kom hann heim og gerð-
ist þá kennari hjá Ármanni, einn-
ig kenndi hann glímu í Ung-
mennafélagi Reykjavíkur, Ung
mennafélögum víðs vegar á iand-
inu, en síðast hjá Í.R.
Guðmundur var hygginn íþrótta
maður. Hann vissi það betur en
nokkur annar, að heiltorigði lík-
amans var undirstaða annars vel-
farnaðar. Þess vegna gerðist
hann íþróttakennari, að hann
skildi og sá hugsjón málefnisins.
Hann hvatti unga menn af mik-
illi einlægni til hollustuhátta og
þrotlausra æfinga undir keppni,
þar ætti engin tilviljun að vera
ráðandi heldur réttir möguleikar
hvers manns og eðlilegir, í sem
sönnustu samræmi við æfingu og
aðra hæfni mannsins til afreka.
Sjálfur neytti hann hvorki áfengis
né tóbaks ,og efldi auk þesss sjálf-
an sig í fjölhæfni meðal annars
á þann hátt að læra hjálp í við-
lögum og nuddlækningar. Slappur
maður eða meiddur varð að fá
lækningu. Ofurkapp og „ftrú á
mátt sinn og megin var eitur í
hans huga. Forsjálni, einlæg
ástundun, og hvers konar hófsemi
voru hans heillaráð 41 nemenda
sinna. Sjálfur kunni hann vel það,
sem hann vildi kenna öðrum, var
stundvís, orðheldinn með afbrigð-
um og gætinm.
Okkur fannst, að Guðmundur
hefði sjaldnast það, sem við köll-
um fasta atvinnu, annað en
kemmslu í félögum. Þó vann hann
við og við að verkstjórn hjá ýms-
um aðilum, en með því, að Guð-
mundur var mjög hagsýnn, átti
hann alltaf aura lausa í vasa sin-
um þó að við hinir ættum ekkert.
Peningapyngju notaði hann ekki. |
Hann var rómaður fyrir skilvísii
á öllum sviðum og var mjög hrein;
skiptinn maður. Guðmundur starf-i
aði ótrauðup mikið í Goodtempl-[
arareglunni og beitti sér þar af
sterkrf félagslegri einlægni svo
sem háttur hans var i hollum fé-
lagsmálum, sem hrifu hann.
Guðmundur var drengur góður,
vinfastur og orðheldinn. Hann
var vaskur maður, fimur vel og
burðagóður eftir líkamsvexti. Sem
liðsmaður var G.S.H. hneigður fyr
ir forustu í sínu liði enda var
hann skýrieiksmaður og ljúfmann
legur leiðbeinandi. Hann hugsaði
mikið og skýrt um framtið þess
starfs, er hann beitti sér fyrir.
Hann var því sjaldan óviðtoúinn.
Oft var hann ósveigjanlegur og
vék heldur til hliðar en láta hlut
sinn ef honum fannst óeðlilega
unnið án þess að úr fengizt bætt.
Þessi sérkenni toáru vott «m
stöðuglyndi og því fylgdi mikil
gætni í orðum, kurteisi í tali og
háttum. Hann talaði gott og lát-
laust mál og hafði til að snupra
okkur félaga sdn,a fyrir dönsku-
slettur og óvandað málfar. Hann
hreifst af málvöndun og nýyrðum
dr. Guðmundar Finnbogasonar o.
fL
Guðmundur S. Hofdal var á
margan hátt sérkennilegur maður,
meðal annars var hann gæddur
dulrænum hæfileikum svo sem
margir samtíðarmenn hans vita
ljóslega. Það má líka telja til sér-
kenna hve orðvar hann var. Eng-
inn mun hafa heyrt hann tala illa
um nokkurn mann. Geri aðrir
betur í því efni. Þessi einlægi
stuðningsmaður iþróttanna, eink-
um íslenzkn glímunnar og allra
hollustuhátta íþróttamanna, er nú
horfinn. Hann lézt á Borgarsjúkra
húsinu 14. þ. tn. Margir memn,
ýmsir þeirra þjóðkunnir, sem
fynr meir voru nemendur Gnð-
mundar Qg félagar, minnast hans
nú á sama hátt og áður með
híyjum huga.
Bjami Bjarnason.
EVRÓPA FER SÍNA LEIÐ
Framhald af bls. 5.
in hers — fjölmennasta hers í
Evrópu utan Rússlands — sem
fyrst og fremst er þjálfaður til
að heyja stríðið, sem leið.
Umfang þeirra breytinga,
sem eru að gerast í Evrópu, er
óljósara fyrir þá sök, að stjórn
málamennirnir, sem eru á hnot
skóg eftír nýjum leiðarljósum,
telja sig enn knúna til að við-
hafa sama orðalagið og áður.
Enn vitna sumir til dæmis til
Efnahagsbandalagsins sem
„Evrópu" jafnvel þó að gömlu
kreddumennimir játi, að sex-
veldin geti aldrei orðið miklu
meira en tollabandalag með
geislabaug. Brezkum framá-
mönnum verður stundum á að
tala um tilraunir sínar til að
„sameinast Evrópu“, eins og
Efnahagsbandalagið og Evrópa
væru eitt og hið sama, en Bret
ar yrðu þó manna fyrstir'til að
hafna þeim skilningi.
Einn vottur breytinganna
kemur fram í þeirri staðreynd,
að nú sitja á ráðherrastóli í
Vestur-Evrópu aðeins tveir
menn, sem ekki hafa breytt af
stöðu sinni frá tímum kalda
stríðsins, eða Schröder í Vestur
Þýzkalandi (nú varnarmálaráð-
herra) og Luns í Hollandi (ut
anríkisráðherra í þrettán ár).
Ungir framámenn í Hollandi
segja þó hispurslaust í einka-
viðræðum, að Luns sé „ekki
alveg ljóst, hvað sé að gerast.“
Öflugustu veldin eru hætt að
leggja hernaðariega áherzlu á
Evrópu og hafa snúið sér að
Asíu í staðým. Evrópumenn
hafa í kyrrþey tekið að sér að
endurmóta eftirstríðsviðhorfin
á sínu eigin meginlandi. Meðal
MIÐVHIUDAGUR 25. japúar 1967
hinna nýju forsendna má nefna:
1. Skynsamlegar aðferðir eru
nú rikjandi í vinnubrögðum
þeirra sem annast stefnumótun
Sovétmanna. Nú er tækifæri til
að koma á varanlegri og frið-
vænlegri skipan í milliríkjamál-
um Evrópu, í fyrsta sinni síðan
að heimsstyrjöldinni síðari lauk.
2. Ríkisstjórnir í Austur-Evr-
ópu þurfa ekki framar á rúss
neskum hersveitum að halda í
landi sínu til þess að tryggja
drottinhollustu þegnanna. Holl
ustan verður í raun og veru
því aðeins tryggð nú orðið, að
lögð sé rækt við hagsmuni þjóð
arinnar, jafnvel þó að þeir stang
ist á við bagsmuni Rússa.
3. Vestur-Evrópumenn ættn
að miða fyrirætlanir sínar við
að Sovétmenn muni, að tíu eða
fimmtán árum liðnum, ef ekki
fyrr, telja hag sínum bezt borg
ið með því; að Þýzkalandsmálin
séu endanlega til lykta leyst.
Tímann, þar til úr þessu verð-
ur ættu þýzku ríkin tvö að nota
til að hefjia viðræður (eins og
Willy Brandt utanríkisráðherra
hefur hvatt 111), færa sig smátt
og smátt upp á skaptið með
samvinnu og samkomulag.
Þýzka „alþýðulýðveldið" er
þjóðland 17 milljón manna í
miðri Evrópu og eitt af tíu
mestu iðnveldum heims. óskin
ein getur ekki afmáð tilveru
þess. Keppni er unnt að breyta
í samhjálp og andstöðu í sam
band (þar sem báðir aðilar gætu
til dæmis komið á sameiginlegri
löggjöf). RQdsstjórnin í Bonn
verður þó fyrst að viðurkenna
Oder/Neisse landamærin og
láta formlega af kröfunni til
þess landsvæðis, sem nú er
þriðjungur PÓUands. Þegar hér
væri kwnið mætti vænta ein-
stremgingsminni stjómar í
þýzka alþýðulýðveldinu“ (Ul-
bricht er hálfáttræður).
4. Sú hu'gmynd er orðin aftur
úr í framrás atvikanna, að Evr
ópa sé hið sama og sexveldin,
sem mynda Efnahagsbandalagig
meira að segja sexveldin að við
bættu Bretlandi.
5. 1. janúar 1967 eru EFTA-
löndin (átta að meðtöldu Finn
landi og ná til markaðar 100
milljóna manna) búin að af-
nema alla tolla af iðnaðarvörum
í viðskiptum sínum innbyrðist
þremur árum áður en gert var
ráð fyrir og átta mánuðum á
undan sexveldunum. Þjóðartekj
ur á mann eru einnig hærri í
EFTA-löndunum en EEC-lönd
unum. Munurinn á þessum
tveimur viðskiptasamtökum í
V-Evrópu er að verða meiri
og meiri uppgerð, enda er nú
farið að hugleiða samruna
þeirra. Postular „Evrópurikis-
ins berjast fyrir töfum. Ekki
er framar spurt, hvori úr þessu
verður, heldur hvenær.
6. Atlantshafsbandalagið get-
ur ekki orðið tæki til breytinga
né heldur stuðlað að viðræðum
við Austanmenn. Það getur ekki
komizt lað niðurstöðu um ann-
að en skilmála sinna eigin enda
loka, — en það er til alltof mik-
ils ætlazt af hvaða samtökum,
sem er. Atlantshafsbandalagið
verður að geyma á hillunni
Brussel meðan verið er að móta
nýskipan Evrópu. Ekki er að
því keppt að halda Bandaríkjun
um utan við mótun Evrópuskip
unar, en Evrópumenn ættu sjálf
ir að annast leitina að lausri-
um. Bandaríkjamenn hafa hug
á samskiptum við Austanmenn
með þeim hætti, að tvær sam-
steypur standi hvor andspænis
annarri, en í augum margra Evr
ópumanna er sú aðferð til
þess fallin að tryggja óbreytt
ástand og viðvarandi skiptingu
Evrópu í sömu, gömlu áhrifa-
svæðin tvö.