Alþýðublaðið - 30.05.1985, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 30. ma( 1985
9
Jóhanna Sigurðardóttir:
Betur má ef duga skal
í lok kvennaáratugar er eðlilegt
að staldrað sé við og hugað að því
hvað hafi áunnist í jafnréttisbarátt-
unni og bættri stöðu kvenna í þjóð-
félginu sl. 10 ár.
Úttekt á kvennaáratugi.
Eitt af meginviðfangsefnum
samstarfshóps 23 félagasamtaka
sem stofnaður hefur verið — „ 85-
nefndin”, samstarfsnefnd um lok
kvennaáratugarins, er einmitt að
gera úttekt á kvennaáratugnum, en
hugmyndin er að gefa út bók síðar
á þessu ári um stöðu kvenna í upp-
hafi og lok kvennaáratugarins. Til-
gangurinn með útgáfu þessarar
bókar er að leggja mat á hver árang-
urinn hafi orðið og hvert hafi mið-
að í jafnréttismálum til að bæta
stöðu konunnar í íslensku þjóðfé-
lagi á þessum kvennaáratug. Auk
þess er tilgangurinn að niðurstaða
þessarar úttektar geti orðið grunnur
að stefnumótun varðandi framtíð-
ina — og hvar áhersluatriðin eigi
helst að liggja varðandi stefnumót-
un og forgangsverkefni á sviði jafn-
réttismála á komandi árum.
Þessi úttekt mun ná til eftirtal-
inna þátta:
1. Löggjöf.
2. Menntun — breyting á námsvali
o.n.
3. Atvinnuþátttaka, starfsval
kvenna.
4. Launamál.
5. Konur í forystustörfum — hvaða
breytingar hafa orðið á forystu-
störfum — í stjórnmálum — í
verkalýðshreyfingunni — í fé-
lagasamtökum.
6. Félagsleg staða, svo sem lífeyris-
mál, skattamál, dagvistarmál,
staða heimavinnandi fólks o.fl.
7. Heilbrigðismál kvenna — at-
vinnusjúkdómar.
8. Menningarmál — leiklist, bók-
menntir, myndlist, tónlist.
Þó ljóst sé að á kvennaáratugn-
um hafi nokkuð þokað til að bæta
stöðu kvenna í íslensku þjóðfélagi,
þá tel ég að þessi úttekt muni leiða
í ljós að árangurinn er minni heldur
en margir gerðu sér vonir um í upp-
hafi kvennaáratugarins. Kvennafrí-
dagurinn 1975 var ævintýri líkastur
og verður lengi í minnum hafður,
enda vakti hann athygli langt út fyr-
ir landsteinana. Ég hygg að aldrei
áður hafi konur sýnt jafnbreiða og
víðtæka samstöðu eða komið því
með eftirminnilegri hætti til skila
hvers virði vinnuframlag þeirra er
þjóðarbúinu. En þeirri vakningu
sem þá varð var aldrei fylgt nægjan-
lega eftir og því hefur árangurinn
ekki orðið sem skyldi.
Hlutur kvenna í stjórn-
málum
Víða má þó sjá að áfram miðar
og vil ég í því sambandi nefna þrjú
atriði, þar sem benda má á árangur.
í fyrsta lagi þá er ljóst að á þess-
um kvennaáratug hafa konur aukið
hlut sinn verulega í stjórnmálum,
bæði á vettvangi sveitarstjórna og
Alþingis og hafa gert sig mjög gild-
andi í allri ákvarðanatöku á þeim
vettvangi. Ég tel að sú þróun sé
mjög jákvæð, enda eðlilegt að við-
horf kvenna séu meira mótandi í
mikilvægum ákvarðanatökum sem
máli skipta fyrir framtíð og velferð
þjóðarinnar. En vissulega má þar
gera betur ef duga skal og konur
innan Alþýðuflokksins eru stað-
ráðnar í því að láta ekki hlut sinn
liggja eftir í því máli og munu því af
krafti vinna að því að auka hlut sinn
á vettvangi stjórnmálanna á kom-
andi árum.
Það er líka ekki síður mikilvægt
að konur auki hlut sinn í stéttarfé-
lögum og samtökum launafólks og
geri sig þar meira gildandi og vissu-
lega má sjá á þessum kvennaáratug
jákvæða þróun í þá átt.
Menntun kvenna
í öðru lagi vil ég nefna menntun-
armál kvenna á þessum kvennaára-
tug. Þar hefur orðið bylting — kon-
ur hafa nánast tekið menntakerfið
með áhlaupi á kvennaáratugnum.
Þó segja megi að námsval kvenna sé
enn mun einhæfara en karla, þá
hefur menntun kvenna aukist svo
mjög á þessum kvennaáratug, að
tala má um byltingu í því sambandi,
eins og eftirfarandi tölur gefa
glöggt dæmi um:
A árinu 1969—1970 tóku 18 kon-
ur lokapróf frá Háskóla íslands og
100 karlar og voru konur 15.3%
þeirra sem lokapróf tóku en karlar
84.7%. Á árunum 1983—1984 tóku
194 konur lokapróf frá Háskóla ís-
lands en karlar 231. Hlutur kvenna
var þá 45.6% en karla 54.4%. Á ár-
inu 1984 útskrifuðust 1484stúdent-
ar, þar af voru konur 880 og karlar
604.
Þessi ánægjulega þróun sem orð-
ið hefur í menntun mun tvímæla-
laust skila sér í auknum hlut kvenna
á vinnumarkaðinum, í stjórnunar-
störfum og allri ákvarðanatöku í
þjóðfélaginu á komandi árum.
Staða heimavinnandi
Ég vil líka benda á stöðu heima-
vinnandi kvenna. Þó árangurinn'
þar sé ekki eins áþreifanlegur eins
og varðandi stjórnmálaþátttöku
um menntun kvenna, þá er engu að
síður ljóst að á undanförnum 2—3
árum er að vakna aukinn skilningur
og umræða á stöðu heimavinnandi
fólks. Það hefur löngúm þótt sjálf-
sagt að þessi störf væru innt af
hendi án endurgjalds og ýmissa fé-
lagslegra réttinda sem öðrum þykja
sjálfsögð, svo sem í lífeyrismálum
o.fl. Þetta réttindaleysi heimavinn-
andi fólks hefur mikið verið í um-
ræðunni að undanförnu, meðal
annars á vettvangi Alþingis. Hefur
Alþýðuflokkurinn þar lagt fram til-
lögur um hvernig tryggja eigi rétt-
indi heimavinnandi fólks t.d. í líf-
eyris-, trygginga- og skattamálum
svo og að starfsreynsla við heimilis-
störf verði eðlilega metin á vinnu-
markaðinum.
Ég bendi einnig á þingsályktun-
artillögu sem liggur fyrir Alþingi
frá þingmönnum Alþýðuflokksins
um að kosin verði sérstök nefnd
sem hafi það verkefni að meta þjóð-
hagslegt gildi heimilisstarfa og gera
úttekt á hvernig félagslegum rétt-
indum og mati á heimilisstörfum er
háttað samanborið við önnur störf
í þjóðfélaginu. Það er rhitt mat að
sú umræða sem orðið hefur og sá
skilningur sem er að vakna á því
réttindaleysi sem heimavinnandi
fólk hefur þurft að búa við muni
skila árangri í að bæta stöðu heima-
vinnandi fólks kannske fyrr en okk-
ur órar fyrir.
Launamálin
Það dapurlegasta við kvennaára'
tuginn er að lítið hefur þokað í að
leiðrétta þann launamismun, sem er
milli kynjanna. Baráttan fyrir
launajafnrétti kynjanna hefur að
mínu mati litlum árangri skilað á
þessum kvennaáratug. Árangurinn
að því er launajafnrétti varðar var
áþreifanlegri og meiri á áratugnum
1960—1970. Þá unnu konur
áfangasigra í baráttunni fyrir
launajafnrétti kvenna og karla því
að með lögum var viðurkennt laga-
legt jafnrétti kvenna og karla til
launa og kauptaxtarnir leiðréttir
samkvæmt því. Því miður reyndist
sá sigur skammvinnur því að fljót-
lega eftir að sá sigur var unninn, þá
breytti launamisréttið um mynd og
fór jafnt og þétt að koma fram í
duldum greiðslum, fríðindum og
kaupaukum sem runnu fremur til
karla en kvenna. Allar þær úttektir
sem gerðar hafa verið á launamis-
mun kvenna og karla sýna glöggt að
lítt þokar og ekki út í bláinn að tala
um stöðnun að því er varðar að leið-
rétta launamismun kvenna og karla
á þessum áratug. Ljóst er því að
konur hafa ekki fylgt nægilega eftir
þeim árangri sem náðist á áratugn-
um 1960—1970 og að þær hafi
treyst um of á að með lagasetningu
og launajafnrétti kynjanna væri
árangurinn í höfn. Margt bendir þó
til að á undanförnum 2—3 árum sé
á ný að vakna upp sá baráttuhugur
hjá konum sem nauðsynlegur er til
að knýja á um launajafnrétti
kvenna og karla. Ég minni á stofn-
un Framkvæmdanefndar um
launamál kvenna, sem eru þverpóli-
tísk samtök k enna í stjórnmála-
flokkum og ýmsum kvennasamtök-
um, en verkefni þeirrar nefndar er
að vinna að því að koma í veg fyrir
launamisrétti kynjanna. Stofnun
Samtaka kvenna á vinnumarkaðin-
um er líka dæmi um að konur ætla
ekki að láta staðar numið í barátt-
unni fyrir jafnrétti kynjanna, ekki
síst í launamálum.
r á/jutn-
ingaþörf flestra fynrtæKja oy
linga.
VZDA E 2000 og 2200
rúmgoðir og þæg gmismunandi útgáfum:
arþoli. Þe'^Stsendlbilar með gluggum og
To
; 6 manns. onno cc bensínvél eða
eru fáanlegir með 2000 cc n
0 cc dieselvél.
« samband v» sölumenn okkar, * veita
lega allai nánaii upplys'nga1-
/ningarbíU á staðnum. _ ^
pið laugardagjra^l^______________
„ nw4u°r
maji BÍLABORGHF
' Smiðshðtða 23. Simi 812 99
Framh. á bls. 21