Alþýðublaðið - 18.12.1986, Blaðsíða 4

4
Fimmtudagur 18. desember 1986
Viljum ekki svona hrika-
legan virðisaukaskatt
Þmgræða
^óns Ba\óv\ns
H ann\ba\ssonav
Herra forseti. Vegna ummæla
hæstvirts fjármálaráöherra á þá
leið aö þrír stjórnmálaflokkar hafi
lýst yfir stuðningi við tillögur um
virðisaukaskatt vil ég taka það
fram strax í upphafi máls míns að
þingflokkur Alþýðuflokksins styð-
ur ekki þetta frumvarp.
Ég hef líka ástæðu til að ætla að
því fari fjarri að stuðningur við
þetta frumvarp sé víðtækur innan
raða stjórnarflokkanna. Þannig
hef ég t.d. ástæðu til að ætla að þeir
þingmenn séu allnokkrir í þing-
flokki Framsóknarflokksins sem
geta ekki sætt sig við mörg veiga-
mikil ákvæði í þessu frumvarpi og
ég hef reyndar efasemdir um það,
þó að ekki séu þær rökstuddar, að
það sé ekki einhugur um þessar
hugmyndir í þingflokki Sjálfstæð-
isflokksins.
í því efni vek ég sérstaklega
athygli á því að innan raða at-
vinnurekenda, einkum þeirra
sem eru í forsvari fyrir minni
þjónustufyrirtækjum, er veru-
legur uggur um það hvaða
áhrif þetta frumvarp, ef til
framkvæmda kæmi, hefði á
þær atvinnugreinar.
Þetta segi ég strax til þess að
taka af allan vafa um afstöðu
okkar þingflokks vegna þess
að hitt er rétt, að við erum
opnir til viðræðna við aðra
stjórnmálaflokka um það að
taka upp virðisaukaskatt sem
slíkan, sem hefur út af fyrir sig
nokkra kosti umfram það
söluskattskerfi sem við höfum
þekkt á undanförnum árum,
en þá því aðeins að sú löggjöf
fullnægi mjög ströngum skil-
yrðum.
Úr því sem komið er teljum við
eðlilegast að endurskoðun skatta-
kerfisins, sem auðvitað er löngu
tímabær, verði tekin upp í heild
sinni á vegum nýrrar ríkisstjórnar.
Alla vega sýnist mér auðsætt að úr
því sem komið er verði það ekki á
valdi þessa þings að ná þeirri æski-
legu samstöðu um þessa heildar-
endurskoðun sem út af fyrir sig er
ef ekki forsenda þá a.m.k. veiga-
mikill þáttur í því að taka upp svo
róttækar breytingar á skattalög-
gjöfinni í heild.
Endurskoða þarf lög um
tekju- og eignaskatt
í því efni bendi ég sérstaklega á
að það eru augljós rök fyrir því að
endurskoða saman lög um tekju- og
eignarskatt og um virðisaukaskatt.
Vegna þess að það mun ráða all-
nokkru um það, hversu langt við
viljum ganga í að aflétta tekjuskatti
af launum, hvort ríkisvaldið bætir
sér upp tekjumissi sinn við það,
með því að halda í allt of háa sölu-
skatts- eða virðisaukaprósentu eða
ekki. M.ö.o.: Ef ríkisvaldið við upp-
töku virðisaukaskatts vill leiða í lög
ákveðnar aðgerðir til tekjujöfnun-
ar, sem óhjákvæmilegt virðist að
gera, hefur það mikil áhrif á það, í
hvaða átt tekjuskattsbreytingin
verður. Aflétting tekjuskatts af
launum með því að hækka skatt-
frelsismörk í tekjuskatti mjög veru-
lega er auðvitað partur af þeirri
tekjujöfnun sem ella þyrfti að grípa
til við upptöku virðisaukaskatts.
Þess vegna er erfitt að taka afstöðu
til annars þáttarins eins út af fyrir
sig.
Ef spurt er hvers vegna Al-
þýðuflokkurinn er andvígur
þessu frumvarpi er rétt að tí-
unda þau rök í stuttu máli:
í fyrsta lagi: Prósentuálagn-
ingin, sem gert er ráð fyrir í
þessu frumvarpi, er allt of há.
Það eitt út af fyrir sig veldur
því að frumvarpið er með öllu
óaðgengilegt. Þessi háa
prósenta hefur verðhækkun-
aráhrif sem leiða til hliðarráð-
stafana og það er önnur meg-
inröksemdin: Þær hliðarráð-
stafanir, sem gert er ráð fyrir í
þessu frumvarpi að grípa til,
þar sem aðalatriðið er meiri
háttar niðurgreiðslur á hefð-
bundnum landbúnaðarafurð-
um, eru með öllu óaðgengileg-
ar fyrir þingflokk Alþýðu-
flokksins. Við munum undir
engum kringumstæðum fall-
ast á þær.
Skattprósentan allt of há
Lítum aðeins nánar á fyrstu rök-
semdina, að skattprósentan sé allt
of há, 24%. Rökin fyrir þvi að
hverfa frá núverandi söluskatts-
kerfi eru mörg. Menn segja í fyrsta
lagi: Söluskattskerfið er ónýtt
vegna þess hve undanþágum hefur
verið fjölgað óhóflega á undan-
gengnum árum. Þar af leiðandi er
eftirlit allt í molum. Og menn eru
yfirleitt á einu máli um það að sölu-
skattsundandráttur sé mjög veru-
legur. En einmitt vegna þess, hve
undanþágusviðið er vítt, hefur
skattprósentan sjálf farið síhækk-
andi og er nú 25%.
Ef ætlunin er að reyna að ná
einhverju samkomulagi um
upptöku virðisaukaskatts
verður ein meginforsendan að
vera sú, þegar menn taka upp
virðisaukaskatt og eru þar
með að útrýma undanþágum
og víkka út skattskyldusviðið,
að skattálagningarprósentan
lækki mjög verulega. Ef ríkis-
valdið ætlar sér að taka af
heildarneyslu sömu tekjur og
áður voru í söluskattskerfinu
segir það sig sjálft að við upp-
töku virðisaukaskatts eða
undanþágulauss söluskatts
mundi verðlag á þeim vörum,
sem áður voru undanþegnar
skatti, hækka. En þá verður
verðlag á þeim vörum, sem áð-
ur báru hina háu álagningar-
prósentu að lækka að sama
skapi. Niðurstaðan er því sú
að ef ríkisvaldið ætlar sér ekki
að auka heildarskatthejmtu af
þessu tilefni ættu heildarverð-
hækkunaráhrifin að vera
raunverulega á núlli.
Þetta frumvarp gerir ráð fyrir því
að þurfa að taka 20,9% í virðis-
aukaskatti, þrátt fyrir víkkun skatt-
sviðsins og afnám undanþága, til
þess að halda óbreyttum tekjum.
Og því næst er gert ráð fyrir því að
auka tekjur ríkissjóðs mjög veru-
lega, á þriðja milljarð, með því að
halda prósentunni uppi í 24% og
þessum hálfum þriðja milljarði á
síðan að verja til niðurgreiðslna og
annarra tekjujafnandi aðgerða.
Ef ekki er hægt að ná betri
árangri en þetta við upptöku virðis-
aukaskatts spyr maður sjálfan sig:
Þrátt fyrir þær fræðilegu röksemd-
ir, sem beita má virðisaukaskatti til •
stuðnings, umfram núverandi sölu-
skattskerfi, duga þær ekki ef við
vegum og metum saman annars
vegar þær fræðilegu röksemdir um
það að virðisaukaskattur á að vera
hlutlaus gagnvart atvinnurekstri,
virðisaukaskattur á að vera örugg-
ari í innheimtu þrátt fyrir allt, þær
duga ekki út af fyrir sig til þess að
vega upp á móti þeim alvarlegu
göllum sem í því felast að skatt-
prósentan er svona há.
Það eitt að skattprósenta á
neysluskatta er svona há hvet-
ur nefnilega mjög eindregið til
skattundandráttar. Það er
rétt, sem fram kemur aftarlega
í greinargerð með þessum
skatti, að menn mega undir
engum kringumstæðum ýkja
þau rök að virðisaukaskattur-
inn sé sjálfleiðréttandi í inn-
heimtu. Það er hann ekki. Það
verður mjög erfitt, ef menn
ætla að taka þetta skattkerfi
upp, að ætla að hverfa frá því
innan skamms tíma, ef reynál-
an verður slæm.
Við leggjum þess vegna megin-
áherslu á það að virðisaukaskatts-
prósentan, sem hér er Iagt til að tek-
in verði upp, er allt of há. Við erum
hér auðvitað að gera samanburð
annars vegar á meingölluðu sölu-
skattskerfi, með mörgum undan-
þágum, sem við þekkjum og hins
vegar á þessu nýja kerfi. Og þá er
sjálfgefið að upp vakni spurningin:
Er þá kannske eftir allt saman betra
að gera rótttækar breytingar á
óbreyttu söluskattskerfi, ef hægt er
að ná þeim markmiðum að sölu-
skattsprósentan verði miklum mun
lægri fyrir vikið? Af þessu tilefni
langar mig til þess að rifja upp fyrir
hæstvirtum þingmanni eftirfar-
andi:
í svörum þáverandi hæstvirts
fjármálaráðherra við fyrirspurnum
mínum á Alþingi 6. nóv. 1984, þar
sem spurt var um tekjuauka rikis-
sjóðs ef undanþágur frá söluskatti
yrðu afnumdar og hversu mikið
mætti lækka núverandi söluskatts-
álagningu miðað við að ríkissjóður
héldi óbreyttum tekjum af sölu-
skatti, komu fram eftirfarandi upp-
lýsingar samkvæmt þingtíðindum.
Ef miðað var við að allar
vörur aðrar en endursöluvör-
ur, hráefni, útflutningsvörur
og þjónusta, yrðu söluskatts-
skyld, mundu tekjur ríkissjóðs
af söluskatti lauslega áætlað
tvöfaldast.
Brúttótekjuauki ríkissjóðs hefði
samkvæmt upplýsingum fjármála-
ráðuneytisins orðið nálægt 9 mill-
jörðum kr. á haustverðlagi ársins
1985 miðað við forsendur fjárlaga-
frumvarps og miðað við það að
ekkert af þessum tekjuauka rynni í
Jöfnunarsjóð sveitarfélaga. Ef gert
var ráð fyrir að söluskattur legðist
þannig á opinberar framkvæmdir
og aðföng samneyslu, þ.e. á ríkisbú-
skapinn, kom á daginn að um það
bil 10% af tekjuaukanum yrði aftur
útgjaldauki fyrir hið opinbera. En
ef ríkisbúskapnum yrði í þessum
skilningi sleppt, á þeirri forsendu
að hann er inn og út, yrði nettó-
tekjuauki við niðurfellingu stærstu
undanþágugatanna í óbreyttu sölu-
skattskerfi um 8 milljarðar kr. mið-
að við þáverandi verðlag. M.ö.o., al-
menna röksemdafærslan var sú að
með því að taka upp undanþágu-
laust söluskattskerfi væri hægt að
komast langleiðina í það að tvö-
falda tekjur ríkissjóðs í óbreyttu
kerfi, þ.e. í söluskattskerfi, ekki
virðisaukaskattskerfi.
Enn fremur sagði í svörum fjár-
málaráðuneytisins við þessum
spurningum og nú vitna ég til svars-
ins orðrétt: „Ljóst er að niðurfell-
ing á ýmsum núverandi undan-
þáguliðum, einkum á undanþágum
einstakra vörutegunda, mun stór-
bæta möguleika til söluskattseftir-
lits“ Ég endurtek: mun stórbæta
möguleika til söluskattseftirlits.
„Við afnám tekjuskatts á launatekj-
ur liggur beint við að beina mann-
afla skattstofa í auknum mæli að
söluskattseftirliti. Skilvirkari inn-
heimta vegna einfaldara söluskatts-
kerfis og herts eftirlits mun auka
tekjur ríkissjóðs til viðbótar um
2—4 milljarða krónaí*
Þetta vekur upp margar
spurningar. Hvernig stendur á
því, þegar gert er ráð fyrir því
að taka upp skilvirkara kerfi,
sem heitir virðisaukaskattur,
að áhrif þessa, samkvæmt
upplýsingum í greinargerð
frumyarps eru ekki meiri en
hér er talað um? Áhrifin af því
Framhald á bls. 6