Alþýðublaðið - 14.03.1987, Blaðsíða 12

12
Laugardagur 14. mars 1987
ORYGGI ISLANDS
Hugmyndir um að
Norðurlönd verði
kjarnorkulaust svœði
hafa verið allnokkuð
til umrœðu að undan-
förnu.
Það er nauðsynlegt
að allir átti sig á öll-
um hliðum þess máls
og málið sé skoðað í
réttu samhengi. Á
sama hátt er nauð-
synlegt að afstaða ís-
lands til málsins komi
skýrt fram en á það
hefur skort.
Það er þá fyrst til að taka að gera
verður verulegan greinarmun á því
að lönd eða svæði séu kjarnorku-
vopnalaus eða að þau séu yfirlýst
kjarnorkuvopnalaus. Við erum án
kjarnorkuvopna og það er staðfest
að þau verða ekki flutt á íslenskt
landssvæði án samþykkis okkar.
til nyrztu odda álfunnar. Báðar
hugmyndirnar eru reistar á þeirri
grundvallarforsendu að takast megi
samkomulag um afvopnun í Evr-
ópu og slökun á spennu og kapp-
hlaupi milli NATO-landanna ann-
ars vegar og Varsjárbandalagsland-
anna hins vegar. Það er þessi ósk og
von sem er forsendan undir kjarn-
orkuvopnalausu belti í Evrópu og
svæði á Norðurlöndunum. Án
þessarar forsendu stenzt svæðis-
hugmyndin ekki. í öllum yfirlýsing-
um ábyrgra norrænna stjórnmála-
afla þ.á m. norræna jafnaðar-
manna kemur þetta samhengi og
þessi forsenda skýrt fram. Þar kem-
ur líka skýrt fram að svæði af þessu
tagi verði að ná yfir stærra svæði en
Norðurlöndin ein.
Og við íslendingar höfum látið í
ljós þá skoðun að svæðið ætti að ná
Kjartan
Jóhannsson
skrifar um
varnarmál og
kjarnorku-
vopnalaus
Norðurlönd
„Auðvitað höfum við áhuga á að ísiand verði lýst
kjarnorkulaust svæði, ef það eykur öryggi okkar —
en einungis ef það gerir það“
Pclta Viiá ailir sem vilja vita þ.á.m.
stórveldin. Það er líka yfirlýst að
við höfum ekki í hyggju að breyta
afstöðu okkar í þessum efnum.
Ætlun okkar og vilji er að við verð-
um áfram kjarnorkuvopnalaust
land. Til þess að það breytist þarf
sérstaka ákvörðun íslenskra stjórn-
valda.
Kjarnorkuvopnalaust
belti
Hugmyndin um að lýsa Norður-
lönd sérstaklega kjarnorkuvopna-
laust svæði tengist hugmyndum um
kjarnorkuvopnalaust belti um
Evrópu þvera allt frá Miðjarðarhafi
trá Grænlandsströndum til Ural-
fjalla. í ályktun okkar um afvopn-
unarmál kemur líka fram að við
skoðum slíkt svæði í samhengi við
almenna kjarnavopnaafvopnun.
ísland áfram kjarnorku-
laust land
Auðvitað viljum við halda ís-
landi áfram kjarnavopnalausu og
ætlum okkur það. Auðvitað höfum
við áhuta á að ísland verði lýst
kjarnorkuvopnalaust svæði, ef það
eykur öryggi okkar — en einungis
ef það gerir það. Slík yfirlýsing, ef
af yrði, má einungis vera í fullviss-
unni um aukið öryggi. Þess vegna
getur hún ekki staðið ein, eða verið
éinhliðá. Henni þarf að fylgja
margt fleira. Þeir sem tala hér fyrir
einhliða yfirlýsingu af íslands hálfu
eða Norðurlandanna horfa fram-
hjá þessari staðreynd, enda eru það
i flestum tilvikum sömu aðilar og
hafa viljað vestrænt varnarsam-
starf feigt og hafa ekki fengist til að
viðurkenna kosti þess og öryggi.
Fram hjá því verður hins vegar
ekki litið, að við höfum verið og er-
um þátttakendur í varnatsamstarfi
vestrænna lýýræðisþjóða. Fram hjá
því verður ekki litið að þau ár sem
þetta samstarf hefur ríkt, þá höfum
við notið friðar. Sá friður hefur
byggzt á jafnvægi milli austurs og
vesturs. Hluti af því jafnvægi hefur
Kosningamiðstöðin:
Laugardagsfundur
með Hinrik
Rætt um bankamál, lífeyrissjóði og sjávarútveg.
Hinrik Greipsson, sem skipar 8. sæti á lista Alþýðuflokksins í
Reykjavík heldur framsögu um bankamál, lífeyrissjóðsmál og sjáv-
arútveg í kosningamiðstöðinni að Síðumúla 12, laugardaginn 14.
mars kl. 14.00. Allir velkomnir. Umræður að loknu erindi.
verið talinn til gagnkvæmrar fæl-
ingar hvort sem okkur líkar betur
eða verr. Sérhver aðgerð sem hefur
í för með sér röskun þessa jafnvæg-
is eykur á ófriðarhættu. Þess vegna
eru gagnkvæmni í afvopnun og
jafnvægi lykilatriði sem hafa verð-
ur að leiðarljósi.
Einhliða yfirlýsing skaðar
öryggi okkar
Einhliða yfirlýsing varðandi
svæði, sem er hluti af varnarsvæði
lýðræðisþjóðanna, þýddi röskun á
jafnvægi. Til að jafnvægi héldist
þyrfti gagnkvæmni af hálfu Var-
sjárbandalagsins og Sovétríkjanna.
Einhliða yfirlýsing kemur þess
vegna ekki til greina.
I annan stað eru þrjú Norður-
Iandanna þ.á m. við hluti af varnar-
keðju NATO. Yfirlýsing varðandi
þessi lönd krefst endurmats á heild-
arvörnum bandalagsríkjanna. Þess
vegna verður engin yfirlýsing gefin
án slíks endurmats sem fram færi
meðal og af hálfu bandalagsríkj-
anna.
Þó ekki væru nema þessar tvær
ástæður, nægja þær til að sanna að
einhliða yfirlýsing kemur ekki til
greina því að hún mundi skaða ör-
yggi okkar en ekki auka það eins og
hlyti þó að eiga að vera grundvallar-
forsenda þess að gefa slíka yfirlýs-
ingu.
Hugsanlegar ábyrgðir stórveld-
anna á því að virða yfirlýsingu af
þessu tagi verður á hinn bóginn að
skoða í Ijósi áreiðanleika þeirra. Sá
áreiðanleiki er kominn undir því að
um raunverulegan vilja beggja sé að
ræða og að traust en ekki tortryggni
ríki milli þeirra. Tortryggi annar
hinn mun yfirlýsingin ekki gagnast
í reynd. Þess vegna er forsendan sú
að víðtækt samkomulag náist milli
stórveldanna um slökun spennu og
afvopnun þar sem eftirlit sé með
þeim hætti að ekki bara við, heldur
ekki síður þau, geti treyst því.
Ég hef hér rakið nokkrar for-
sendur þessa máls. Þótt umræðan
sé í gangi hefur þeim að mínum
dómi ekki verið haldið nægjanlega
til haga. Að því er svæðið sjálft
varðar er á hinn bóginn augljóst að
ísland hefur sérstakra öryggishags-
muna að gæta vegna Norður-At-
lantshafsins.
Hápólitískt mál
íslandi ber því að halda því til
haga að svæðið sjálft verði að taka
ekki einungis til þeirra landssvæða,
heldur líka hafsins.
Umræðan um þessi mál á Norð-
urlöndunum snertir okkur vissu-
lega. Því ber okkur að taka þátt í
henni og halda fram okkar sjónar-
miðum.
Hér er á ferðinni hápólitískt mál.
Afvopnunarmál og slökun spennu
eru og eiga að vera pólitísk mál.
Fáir ítrekuðu það oftar en Olof
Palme, sem lagði á það áherzlu að
þessi mál ættu að vera í höndum
pólitíkusa en ekki hershöfðingja
eða sérfræðinga.
Út frá því sjónarhorni hef ég ekki
talið að fela ætti þessi mál neinum
öðrum en þeim sem bera pólitíska
ábyrgð. Stofnun embættismanna-
nefndar án skilgreinds hlutverks
eða án pólitískrar yfirstjórnar er
frávik frá þessu grundvallarsjónar-
miði. Frávik sem ég tel varasamt.
Á hinn bóginn er fagleg rann-
sókn undir pólitískri leiðsögu á for-
sendunum fyrir og afleiðingunum
af framkvæmd kjarnorkuvopna-
lauss svæðis og þeim skilyrðum sem
hvert ríkjanna telur að fullnægja
þurfi, til þess að varpa ljósi á hug-
myndina.
ísland ætti að beita sér fyrir að
frekari umfjöllun um málið félli í
þann farveg. Og þá hefðu þær
Norðurlandaþjóðir sem aðilar eru
að varnarsamstarfi lýðræðisþjóð-
anna samráð við bandalagsþjóðir
sínar og gerðu bræðraþjóðum sín-
um á Norðurlöndum grein fyrir
þeim viðhorfum sem þar kæmu
fram.