Alþýðublaðið - 03.10.1987, Blaðsíða 20

20
Laugardagur 3. október 1987
kotmarkið
Viðtal:
Þorlákur Helgason
STEINGRÍMUR HERMANNSSON:
Passið ykkur á stórveldunum
t
— í stjórnarsáttmála rikis-
stjórnarinnar segir: „Sam-
vinna viö þróunarlönd verður
aukin í anda samþykkta Sam-
einuöu þjóðanna um þróunar-
aðstoð.“ Má búast viö stór-
auknum framlögum, þar sem
við erum víðs fjarri þessum
samþykktum S.Þ. í dag?
„Þetta er eitt af þeim mál-
um sem ég hef sagt í ríkis-
stjórninni að annað hvort eig-
um við að hætta þessu eða
reyna að gera þetta sæmi-
lega myndarlega. Því miður
standa fjármál ríkisins þann-
ig núna, að við erum að mínu
mati nær því að hætta
þessu.“
— Hvað muntu gera, ef
menn taka nú undir þessa
skoðun þína og bera fram til-
lögu um að hætta aðstoö-
inni.
„Þá verðum við að auka
tekjur ríkissjóðs til að geta
staðið við okkar skuldbind-
ingar. Ég vil ekki auka erlend-
ar skuldir vegna þessa, en ég
sló því fram í fyrra að ef til
vill væri rétt að spyrja þjóð-
ina álits í þjóðaratkvæða-
greiðslu um þetta mál. Er
hún tilbúin að leggja á sig
svo sem eins fjórðungs
hækkun söluskattsstigs til
að aðstoða þessi lönd? Það
getur vel verið að ég hreyfi
þeirri tillögu aftur. Eg vil taka
það fram að ég er þessari
hækkun meðmæltur."
— Þú hefur sagt að ekki
sé um stefnubreytingu að
ræða með nýjum utanríkis-
ráðherra heldur sé um
áherslubreytingar að ræða.
Ef maður les ræðu þina á
Allsherjarþinginu sem þú
héist fyrir stuttu og ber hana
saman við ræðu forvera þíns
í fyrra, þá finnst manni að
það sé ekki bara um áherslu-
breytingar að ræða. Hvað
viltu segja um það?
„Það hafa orðið breytingar
í heiminum. Til dæmis er
orðið allt önnur þíða milli
stórveldanna en var. Við eig-
um að taka þátt í að þíða
þennan klaka. Við eigum t.d.
alveg tvímælalaust að greiða
atkvæöi með tillögu Mexíkó
og Svíþjóðar um „frystingu"
kjarnorkuvopna."
— Hver er afstaða þín til
friðlýsingar svæða eins og
hins vestnorræna á svæði ís-
lands, Færeyja og Græn-
lands?
„Ég er hlynntur því að frið-
lýsa viss svæði. Hins vegar
tel ég að friðlýsing lands-
svæða komi ekki að fullu
gagni, því að kjarnorkuvopnin
fara í hafið. Og þá vil ég
segja, að þó að ég sé fylgj-
andi því að Norðurlöndin
verði kjarnorkuvopnalaus, þá
hef ég alltaf verið á þeirri
skoðun að þetta eigi að vera
ákvörðun hvers lands fyrir
sig.“
— Steingrímur. í ræðunni
hjá S.Þ. fyrir skömmu sagðir
þú m.a. að ísland muni
„leggjast gegn þeim sem
virða ekki fullveldi nágranna-
rikja og hefja hernað og
styrjaldir.“
„Þarna eru Afganistan vit-
anlega mikið mál.“
— Eru fleiri dæmi?
„Þetta er að gerast í Af-
ríku.“
— En hvað með afskipti
Bandaríkjanna?
„Jú, ég var aldrei hrifin af
afskiptum Bandaríkjanna i
Víetnam. Og ég verð að taka
undir það sem sá vísi leið-
togi og gamli Kínverji, Deng
Sjaó Ping sagði við mig:
Passið ykkur á stórveldunum.
Þau eru alltaf með puttana á
vitlausum stöðum. Ég held
að það sé mikið til I þessu.
Stórveldunum hættir til að
líta á sig sem sjálfskipað lög-
regluvald. Ég tel lika að af-
skipti Bandaríkjanna af hlut-
um sem eru að gerast i Mið-
Ameríku ákaflega varasöm.
Það er mín persónulega
skoðun, aó með afskiptum
sínum séu Bandaríkjamenn
að ýta þjóðum til kommún-
isma eins og i Nígaragúa.
Þarna eru að visu af rikis-
stjórn landanna framin
hroðaleg mannréttindabrot,
og líka í Panama. Panama
hefur þó verið undir verndar-
væng Bandaríkjamanna.
Þarna var áður lýðræöi til
mikillar fyrirmyndar, en ein-
ræðisstjórnin virðist njóta
stuðnings Bandaríkjamanna.
Það sama virðist nánast ger-
ast i Chile."
— Þú hefur lýst þeirri
skoðun þinni að bætt sam-
búð stórveldanna, muni
verða til þess að þau fari að
ræða önnur mál, t.d. mann-
réttindamál. Fannst þú í við-
ræðum þinum við Gorbatsjof
í mars að hann væri inn á
því?
„Já, þegar við ræddum
„Glasnost," lýsti ég þeirri
skoðun minni að mannrétt-
indi, ferðafrelsi og allt það
eitt það allramikilvægasta.
Hann tók þá mjög ákveðið
frám að það yrði áreiðanlega
sleppt fleiri föngum og sagði
að ég þyrfti ekki aö hafa
áhyggjur af því, bráðum yrði
ferðafrelsið meira I Sovét en í
Bandaríkjunum. Eins og hann
tók til orða. Hvernig svo sem
það verður.
— Ef viö snúum okkur að
innanlandsmálum. Er Útvegs-
bankamálið dæmi um ágrein-
ing milli hins frjálsa fjár-
magns og samvinnuhreyfing-
arinnar?
„Ég lít svo á aö samvinnu-
hreyfingin sé líka frjálst fjár-
magn. Það er bara önnur leið.
Þarna hafa menn kosið að
bindast samtökum i félags-
formi. Ég tel það alveg fárán-
legt sjónarmið, að svo öflug
hreyfing sem samvinnuhreyf-
ingin megi ekki eiga einn
meðalstóran banka.“
— Hvaða lausn viltu?
„Ég taldi og tel enn að
samvinnuhreyfingin hafi verið
búin að kaupa bankann. Ég
held að viðskiptaráðherra
muni ganga erfiðlega að
finna lausn eftir þeim leiðum
sem hann fer.“
— Ef Jóni tekst ekki að
leysa þennan hnút, heldur
verði að höggva á hann,
hvernig viltu þá ...
„Mín skoðun er Ijós. Ef
það þarf aö höggva á hnút-
inn, þá var samvinnuhreyfing-
in að minnsta kosti siðferðis-
lega búin að kaupa bankann.
Og þá á að láta hana fá
hann.“
— En ef Jón afhendir
samvinnumönnum bankann,
óttastu þá ekki að Sjálfstæð-
isflokkurinn muni slíta stjórn-
arsamstarfinu?
„Hann getur ekki gert það.
Málið er i höndum viðskipta-
ráðherra. Hann hefur valdið.
Hann hefur gengið eins langt
' til samráðs og hægt er aö
krefjast af nokkrum ráð-
herra.“
— Þú hefur sagt aö ekki
sé lengur sami ágreiningur
milli launafólks og fjár-
magnseigenda í þjóðfélaginu
og áður. Hefurðu þá kannski
ekki sama áhuga og áður á
að vinstri menn sameinist?
„Jú, ég hef talið það eitt
mesta mein í okkar þjóðfé-
lagi að vinstri- og miðflokks-
menn hafi ekki sameinast."
— Heidurðu ekki, Steín-
grímur, að 90% af öllum Al-
þýðuflokksmönnum séu þér
almennt sammála?
„Jú, Alþýðuflokksmenn. En
að vísu hef ég ekki verið allt
of hress með hægri hljóö
eins og um mjög mikið frelsi
fjármagnsmarkaðarins. En ég
hef alltaf litið svo á að grund-
vallarstefna Alþýðuflokksins
væri velferðarkerfið og sam-
hjálpin. Ég er hræddari við
svokallaða nýkapítalista sem
aöhyllast kenningar Fried-