Alþýðublaðið - 24.10.1987, Blaðsíða 8

8
Laugardagur 24. október 1987
'S»t>
„jr. * -' WU
■* Wk mm & wí §§| || &
9&v mmnil §§ íl ' i V-’Sr íl, -
Við prestavigslu útl I Lyngby i Danmörku i sumar er leið. BJörn Sigurbjornsson var þá vigður tll
að gegna þjónustu á Danagrund. Frá vlnstri: Sr. Sigurbjörn Einarsson, Árni Bergur Slgurbjörns-
son, Karl Sigurbjörnsson, Einar Slgurbjörnsson, Bernharð Guðmundsson, sem er tengdasonur
blskups og Björn Slgurbjörnsson. 4 synir prestiærðlr og tengdasonurinn.
lagði ekki mikið upp úrsmá-
atriðum. Ég fékk góðan
grunn i þýsku og latínu.
Pálmi kom að skólanum í
miðjum klíðum. Hann átti
erfitt uppdráttar, en var ein-
stakur kennari — alveg í sér-
flokki sem kennari."
Að loknu stúdentsprófi,
sem Sigurbjörn tók utanskóla
1931, kenndi hann, en innrit-
aöist í guðfræðideildina við
Háskóla íslands. Sr. Sigur-
björn hafði þó „lítt við í
námi.“ „Mig langaði að fara
út og vlkka sjóndeildarhring-
inn. Ég vildi fá betri grundvöll
sérstaklega í fornum málum
og heimspeki." Sigurbjörn
nam almenn trúarbragðavís-
indi og mál i Uppsölum í Sví-
þjóð. Þangað hélt hann 1933.
„Ég var jafnákveðinn í þvi að
verða prestur, en vildi fá
grundvöll i biblíumálum,
grísku og hebresku og al-
mennum trúarbragðafræð-
um.“ Námi lauk sr. Sigur-
björn úti 1937. „Þá átti guð-
fræðin að taka við, en ég var
þrotinn af fé og fór því heim
og tók guðfræðipróf heirna."
Sr. Sigurbjörn ætlaði sér að
halda áfram námi i Uppsölum
en stríðiö lokaði fyrir jiann
möguleika. Sigurbjörn varð
prestur í Breiðabólsstaða-
prestakalli á Skógaströnd
1939 og Hallgrimssókn i
Reykjavik 1941. Síðan lá leið-
in ( kennslu ( Háskóla ís-
lands og biskup varð hann yf-
ir íslandi 1959.
Þjóðaruppeldi
„Trúin er mér persónulega
meiravirði en allt annað. Ég
bý llka lengst og best að
þeirri mótun sem ég þáði (
fyrstu bernsku minni, hjá afa
og ömmu meðal annars hús-
lestrarnir sem voru á hverju
vetrarkvöldi og auk þess á
sunnudögum og öðrum helg-
um dögum. Hugblærinn sem
hvíldi yfir þessum stundum
er feikilega sterkur í minning-
unni og sterk reynsla. Þó að
ég skildi ekkert sem var farið
með, og þættu lestrarnir
stundum nokkuð langir, lifði
maður helgina. Þessi vistar-
vera í baðstofunni komst í
eitthvert samband við heim
sem var bjartari og betri en
það daglega líf. Fyrir þetta
lúna fólk, sem var hálfdrepið
af erfiði, var sunnudagshelg-
in ekki lítils virði. Og þarna
eins og annars staðar lyktaði
öllum dögum með þessari
kyrrlátu stund í vökulok. Þá
var lesin hugvekja og kannski
sunginn sálmur og það rfkti
þessi djúpa algjöra þögn.
Það er óafminnanlega greipt
í minninguna hvernig lúin
andlitin mýktust og færðist
yfir þau einhver. annarlegur
blær, friðar og öryggis. Það
þýðir engum að segja mér að
guðræknisiðkun sé þýðingar-
laus.“ Sr. Sigurbjörn dvelur
við minningar úr barnæsku,
við þær myndir sem barniö
skynjar, trúarmótunina sem
hann varð fyrir. „Hún fylgir
manni alla tlð og er upp-
spretta sem maður sækir
styrk i án þess að maður geri
sér grein fyrir þvf, og jafnvel
þótt það sleppi tökum á
manni á timabili, þá lifir það
og vakir f undirvitundinni.
Undirvitundin er nýtt hugtak í
vísindalegri sálfræði, en
gamla fólkið vissi töluvert
um tilveru undirvitundarinnar.
Okkur er kennt það núna að
allt eða ekkert fari fram hjá
okkur, að hugurinn innbyrði
allt sem aö berst. Þess vegna
er þjóðaruppeldi nútímans að
verða hrein skelfing. Þá á ég
fyrst og fremst við fjölmiðl-
ana og einkum sjónvarpið.
Hvað ríkiö, þessi allsherjar
forsjá okkar leyfir sér að
dæla inn á fólk af ófögnuði.
Það er alveg hryllilegt. Ég
hafði enga trú á sjónvarpinu
þegar það kom fram og fékk
bágt fyrir það hjá sumum
menningarvitum. Ég spurði
bara: Liggur svona mikið á?
Hvað ætlið þið ykkur með
þessu? Á hverju á að mata
þessa þjóð ? Nú er töluverð
umræða um fjölmiðlana. Ung
stúlka spurði um daginn:
Hvað er haft fyrir okkur t.d. í
sjónvarpinu ? Það var verið
að ræða hvernig unglingar
haga sér m.a. í qamla
miðbænum um helgar.
Mér datt í hug þegar
þetta viðtal kom: Vitið
þér enn eða hvað ? Hvað
ætla forsjármenn sjónvarps-
ins bæði ríkissjónvarpsins
og þessara svokölluðu frjálsu
sjónvarpsstöðva að gera ?
Hvað á að lengi að ofbjóða
allri heilbrigöri velsæmis-
kennd, og hvað á lengi að
leyfa sér að undiroka heimil-
in undir þennan ófögnuð. Nú
tala ég gífurlega vegna þess
að það slæðist eitt og annað
með sem er viðhlitandi og
gott, en nálega allt er þetta
afþreyingarefni. Manneskjan
virðist ekki eiga að fá að
njóta næðis til þess að lifa
sínu eigin lífi á heimilum. Ég
öfunda ekki þá sem eiga að
ala upp börn nú á tímurn." Sr.
Sigurbjörn fjallar um fyrri
tíma fjölmiðlanna, þegar út-
varp sendi aðeins hluta af
degi. „Það átti m.a. mikinn
þátt í því að kynna tónþyrstri
þjóð tónlist og á ævarandi
þökk fyrir það.“
Þú talar um þjóðaruppeldi.
Hvað áttu við? „Sjónvarpið
hefur sjálfsagt ekki litið á
það sem hlutverk sitt að taka
að sér uppeldi þjóðarinnar.
En það á mjög ríkan þátt í að
móta hugsun þjóðarinnar.
Hefur það staðið sig vel í
þeirri grein. Tökum tunguna.
Það er ekki ástæðulaus
gagnrýni sem hefur komið á
öllu þvi stórflæði af ensku,
sem meira að segja ríkissjón-
varpið hefur haft meðal-
göngu um. Okkur þótti ekki
gott að fá dagskrá Kanasjón-
varpsins svokallaða yfir okk-
ur. Spurning er hvort framfar-
irnar urðu svo miklar,
þegar allt kom til alls. Hver
óskar eftir því að fá allan
þann hroða sem er i sjón-
varpi. Gera menn sér ekki
grein fyrir því hvað þeir eru
að gera meö því að sýna
myndir sem eru ekki fyrir
börn. Er ekki nóg að láta
vídeóframleiðendum og öðr-
um skúrkum eftir að hella
sllku efni yfir fólk.“ Sr. Sigur-
björn hefur verið óþreytandi
að minna þjóðina á að halda
vöku sinni ( varðveislu tungu
og menningar. Enginn hefur
náð að tala til þjóðarinnar af
slíkum sannfæringarkrafti og
hann. Um það geta allir verið
„Afi og amma áttu þrettán faörn og ég var það
fjórtánda, sem kom á litla pallinn hjá þeim í
baðstofunnl í Háu-Kotey.“
sammála. Það er því í meira
lagi eftirtektarvert að sá mað-
ur sem öll þjóðin hafði um
hver jól heima ( stofu hjá sér
í gegnum sjónvarpið, skuli
þykja stefnuleysið á þeim bæ
keyra úr hófi fram.
Ég spurði sr. Sigurbjörn
hvort honum þætti eins mikil
ástæða nú og áður að minna
þjóöina á. Hvert stefnum við?
„Það er erfitt að segja hvert
þjóðin stefnir. Ég hef gripið á
einu atriði í menningarstefnu
nútímans, sem eru fjölmiðl-
arnir og ábyrgð þeirra sem
þeim stjórna. Við íslendingar
erum ekki einir um þetta.
Þetta er almennt vandamál.
Ég geri mér vonir um að
smátt og smátt segi heil-
brigðir eðlisvísar fólksins
sjálfs til sín, þannig að fólk
láti ekki fara með sig eins og
ómyndugan pening, sem tek-
ur við hverju sem er frá svo-
kölluðum húsbændum sín-
um. Við búum í svokölluðu
lýðræðislandi, þ.e.a.s. landi
frelsisins og gott og blessað
er það að njóta frelsins. En
maður spyr sig hvar er frelsið
í reyndinni. Sú mikla frelsis-
hugsjón sem hefur verið
kynnt í sambandi við fjöl-
miðlun er sú aö gera rekstur
útvarps og sjónvarps frjálsan.
Að hver og einn geti sett
hann á fót. Það vita allir að
sllkan rekstur setja ekki aðrir
á fót en þeir sem hafa veru-
lega peninga — og það eru
ekki allir sem hafa þá. í öðru
lagi nær frelsið ekki til þess
að ég og mínir líkar hafi
nokkuð að segja hvað boðið
er upp á. Það hefur t.d. aldrei
verið leitað atkvæðis til þjóð-
arinnar um hvernig dagskrá
sjónvarpsins á að vera. Og
ég hef vissa reynslu tyrir pvi
að það er takmarkað hvaö
menn hlusta á óskir. Þessum
stóru og mjög merkilegu
tækjum stjórna menn að þvf
er virðist eftir slnu höfði —