Alþýðublaðið - 24.10.1987, Blaðsíða 16

16
Laugardagur 24. október 1987
VEROLD
Þorsteinn Helgason í Tyrklandi
skrifar
TYRKLAND
Á KROSSGÖTUM
Tyrkland er á
krossgötum —
og það er engin
frétt. Tyrkland
hefur alltaf ver-
ið á krossgöt-
um, á mörkum
þriggja heims-
álfa, Evrópu,
Asíu og Afríku.
Sumir segja að
Tyrkir séu „á
leið inn í
Evrópu“ af því
að þeir hafa
sótt um aðild að
Evrópubanda-
laginu. En á
sama tíma stór-
auka þeir við-
skiptin við ís-
lömsku löndin;
frá 7% af heild-
arútflutningi
1980 til 42% ár-
ið 1985.
Tyrkir eru engir græningjar
í kaupmennsku. Assýríu-
menn kenndu þeim undir-
stöðuatriðin fyrir hartnær
3000 árum. Þess vegna yfir-
gefa þeir ekki krossgöturnar.
Meðan íranir og írakar hafa
borist á banaspjótum undan-
farin ár hafa Tyrkir stóraukið
viðskiptin við báða. Þið mun-
ið hvernig þetta var í Tyrkja-
ráninu — sem var kaup-
mennska á sinn háttt. „Heild-
salan“ var í Norður-Afríku
sem heyrði þá undir tyrkja-
soldán, leiðangursstjórinn
var hollenskur ævintýramað-
ur og mestu ribbaldarnir voru
enskir, franskir, spænskir,
danskir, þýskir og norskir.
Auðvitað hafa Tyrkir vit á
því aö vera áfram á krossgöt-
um.
Laumukratar
„Ég er hagfræðingur og
sósialdemókrati," segirvið
mig teppasali á bazaar í
grennd við Bláu moskuna í
Istanbul. „Menn eru alltaf að
reyna að ota mér út í pólitík
en ég kæri mig ekki um það.
Þetta er svo tvístrað lið og
kommar alls staðar innan
um. Ég er nefnilega krati."
Og með það býður hann mér
að geyma ferðatöskuna með-
an ég skoði höfuðguðshúsin
i heimsborginni. Ég er í vafa;
á ég að trúa þessum afkom-
anda Hundtyrkjanna, sem
lögðu eld að Landakirkju og
brytjuðu niður saklaust fólk,
fyrir jarðneskum eigum mín-
um? En rifjast upp það sem
sá herleiddi prestur Ólafur
Egilsson sagði um Tyrkina:
„Er það fólk ei mjög illilegt
heldur hægt í viðmóti. En
það kristið hefir verið og
gengið af trúnni er... miklu
verra og grimmara." Og veg-
móður ferðamaður þiggur
greiðann af Trykjanum,
sósíaldemókratiska teppa-
salanum sem veit að ég ætla
ekkert að kaupa af honum.
Hann hafði heldur aldrei
heyrt getið um ránsferðina til
íslands.
„Ég er sósíaldemókrati,"
hvíslar velsnyrt kona að mér
við borðsendann í ráðstefnu-
veislu við Svartahafið og
vandartil orðanna, hikandi,
en reynist tala fágaða ensku.
„Hægri stjórn Özals er verri
en herforingjastjórnin sem
við höfðum yfir okkur hér um
árið því þessi er óútreiknan-
leg. Nú er hann búinn að
breyta kosningalögunum svo
hann þarf ekki nema rúmlega
30% atkvæðanna í kosning-
unum í nóvember til að halda
meirihlutanum. Það veit eng-
inn af ráðuneytisfólkinu að
ég er sósíaldemókrati. Við
megum ekki tala um stjórn-
mál.“ Svo kemst hún ekki
lengra því sýslumaður er ris-
inn á fætur til að þakka
Evrópuráðinu fyrir að efla
ferðamannaatvinnuveginn i
sýslunni með því að halda
hér þessa námsstefnu (
kennslu um þróunarmál.
Allir stjórnmálamenn tyrk-
neska lýðveldisins hafa stað-
ið i skugganum af Mustafa
Kemal Ataturk, Tyrkjaföðurn-
um sem leiddi landa sína til
Ferðafélagar i rútunni: Betri tið í vændum?
Alls staðar nálægur: Atatiirk hortir nlður at skólavegg.
Atvlnnuleyslngiarnlr llykkjast i þéttbýlið: Beðlð ettlr rútunni til Ankara.
nýs sjálfstæðis og lýðveldis
1923, aðskildi ríki og trú og
fyrirskipaði vestræna siði í
mörgum liðum. Ríkisforsjá
var þáttur í stefnunni. Özal-
stjórnin hefur hins vegar til-
einkað sér ýmislegt úr fræð-
um nýfrjálshyggjumanna. En
hún ætlar þó ekki að missa
hugmyndaforystuna. Til
dæmis er nú bannað að nota
önnur kennslugögn í skólum
— svo mikið sem eitt blað-
snifsi — án leyfis mennta-
málaráðuneytisins í Ankara.
Þetta er einmitt það sem
Möggu dreymir um hjá okkur,
seqja Bretarnir á ráðstefn-
unni.
Lífskjör
Turgut Özal er farinn að
selja ríkisfyrirtæki eins og nú
er tíska víða um lönd. Eink-
um þau sem bera sig vel, hin
seljast ekki. Það var al-
mannarómurað bilið milli
ríkra og fátækra hefði breikk-
að.
„Hvernig á fólk að bjarga
sér á laununum?" segir feröa-
félaginn I næturlestinni frá
Ankaratil Istanbul. „Verk-
fræðingur í starfi eins og ég
var í fær kannski 300 þúsund
lírur i kaup á mánuði. Þaö er
fyrir leigunni á sæmilegri
ibúð f Istanbul. Verkamaður
fær 100 þúsund; hann fær
ekki sæmilega ibúð, hann býr
í kofa. Allar íbúðir sem losna
í miðbænum eru gerðar að
pensjónum fyrir túrista og
sprengja enn upp íbúðaverð-
ið. Þegar ég kom fyrst til
Istanbul frá vesturströndinni
10 ára gamall fyrir 50 árum
var þetta friðsæll og ævin-
týralegur bær. Nú er hann
ófreskja með kannski 8 mill-
jónir íbúa, örtröð og meng-
un.“
Hvað sem öðru liður er
enginn kyrrstaða í þessu
heillandi landi: það er kaup-
slagað og byggt og ofhlaðnir
vörubilarnir baksa upp há-
sléttuna frá Istanbul áður en
þeir demba sér ofan í gróður-
leysiö og mengunarskýið
sem grúfir yfir Ankara. Þjóð-
artekjur á mann eru ekki
nema tiundi hluti þess sem
tíðkast hér á landi. Þróunar-
land? Tyrknesku ráðstefnu-
Ijónin höfðu ekki komiö sér
saman um það fyrirfram hvor-
um megin hryggjar landið
lægi og voru jafnan að leið-
rétta hvert annað. Einnig þar
er Tyrkland á krossgötum.