Alþýðublaðið - 21.05.1988, Blaðsíða 7

7
Það verða sömu
mennirnir sem kvarta
undan kvótaleysi í
haust og voru
harðastir í að moka
upp fiskinum
Sigurður Einarsson er
framkvœmdastjóri fyrir
Hraðfrystistöðinni í
Vestmannaeyjum. Það-
an eru gerðir út bátar
og loðnuskip, og vinnsl-
an er hefðbundin fryst-
ing og söltun ásamt
loðnubrœðslu. Velta
fyrirtækisins var í fyrra
tœpur milljarður og þar
af launagreiðslur 2-3
hundruð milljónir.
Það var hlýtt og hœg-
ur á austan úti í Eyjum
daginn sem ég heimsótti
útgerðarmanninn,
aðeins 6 vindstig á Stór-
höfða, og fólk að undir-
búa vorverkin eftir kalt
vor í Vestmannaeyjum
eins og víðar um land.
Sigurður býr austan-
vert í bœnum, og aðeins
nokkur hundruð metrar
í hraunið sem ruddist
upp fyrir hálfum öðrum
áratug. Sigurður fluttist
út í Eyjar eftir gos og
frá því hefur hann rekið
Hraðfrystistöðina, sem
faðir hans var um árabil
kenndur við. Nú hefur
fyrirtœki Einars Sig-
urðssonar verið skipt í
tvennt, og annan part-
inn rekur Ágúst, bróðir
Sigurðar, suður í
Reykjavík.
Einhvern veginn gengur
þetta
— Hvað hefur breyst í út-
gerð á fimmtán árum eða frá
því þú tókst við rekstrinum?
„Eg veit nú ekki, segir Sig-
urður. „Það er meiri afli nú en
þá. Annað er eins — verð-
bólgan t.d. hin sama.“
— Það eru fastir liðir eins
og venjulega að útgerðar-
menn kvarti.
„Jú,jú. Þeir kvarta á hverju
ári, en einhvern veginn geng-
ur þetta sarrnt."
Menn hafa reynsluna
— Hvernig var staðan hér
i Eyjum fyrir gengisfellingu?
„Hún var mjög slæm hér
sem annars staðar. Kostnað-
ur hefur allur verið að hækka
allt of mikið, svo að þetta var
orðin afleit staða, og ég er
ekki þúin að sjá aö gengis-
fellingin breyti öllu.“
— Útgerðinni er öðrum
fremur kennt um aö þaö
þurfti að fella gengið, en þið
segið að hún ein komi að
litlu gagni. Leysir hún ekkert,
og verðum við aö búast við
annarri í kjölfarið?
„Hún leysir bara yfir ákveð-
ið timabil, svo er hættan að
allt fari í sama farið aftur,
launin hækki og erlendur til-
kostnaður vaxi aftur.
Menn hafa reynsluna frá
því fyrir nokkrum árum, þegar
gengið var fellt á þriggja
mánaða fresti. Allir sáu hvað
þaö færði þeim.“
— Hvað þarf að breytast,
ef gengið breytir takmörk-
uöu?
„Þaö þarf að ná kostnaði
niður, en náist það ekki, er
óhjákvæmilegt að eitthvað af
fyrirtækjum hætti rekstri.
Annað gerist ekki, en okkur
hættir til að halda fyrirtækj-
um í vonlausum rekstri. Verð-
eða gengistrygging skulda
gagnvart útgerðinni breytti
öllu. Við gengisfellingu vaða
allar skuldir uþþ að nýju, en
áður fyrr gátu menn nokkuð
reiknað með að gengisfelling
strikaði skuldir að mestu út.“
Með þriðjungi of stóran
flota
— Er þaö offjárfestingin
sem skapar vandann?
„Það er ekki bara offjár-
festing, þó að hún hafi tölu-
vert að segja hér sem annars
staðar i þjóðfélaginu.
Það er viðurkennt að við
erum með 30% of stóran
flota, og á meðan eru menn
að þurðast við að greiða af of
stórum flota og láta hann
veiða. Og fiskvinnslufyrir-
tækin eru of mörg miðað við
aflamagn og vinnuafl."
— Útgerðarmenn vilja ekki
grisja flotann sjálfir, og að
3-4 mánuðum erum við kom-
in í sama farveg og fyrir
gengisfellingu. Hver á að
taka á vandanum, ef útgerð-
armenn gera það ekki sjálfir
og rikisvaldið leggur aðeins
plástur á sárið með gengis-
fellingu?
„Kannski aðstæður knýi
þetta fram. Ef þær eru þann-
ig aö menn hafa ekki rekstr-
argrundvöll og tapi sínum
fjármunum, nema þeir geri
eitthvað, þá neyðast menn til
að taka á þessu.“
— Nú er knúið á um geng-
isfellingu, og þá fá menn
smá frið til að safna skuldum
á ný — en enginn tekur á
meðan á vandanum. Á ríkið
aö gripa til harðra aðgeröa?
„Ríkið getur aldrei annað
en búið atvinnurekstrinum
skilyrði, en það er síðan at-
vinnufyrirtækjanna að ákveða
hvað þau gera.“
— 10-12% gengisfelling er
kannski engin ósköp til að
koma mönnum á flot aftur,
en munu menn ekki láta
segjast og reyna að draga úr
rekstri eða hætta rekstri,
hvernig svo sem það gerist?
„Það er ekki víst að menn
geri neitt, heldurmalli þetta
bara svona áfram."
Þjóðarsátt ekki í augsýn
— Gengisfellingin rekur
verðbólguna upp að nýju og
bitur í skottið á ykkur, en
hvaö hefðuð þið, útgerðar-
menn, þá viljaö gera?
„Ég veit það ekki, en menn
koma alltaf að því sama, ef
gjöld eru meiri en tekjur. í
fyrra voru hlutföll ekki svo
slæm. Frá þeim tíma hefur
kostnaður hins vegar aukist
um 20-30%, en tekjur hafa
haldist óbreyttar. Slíkt geng-
ur auðvitað ekki.
Launin eru stærsti kostn-
aðarliðurinn, en hvernig eig-
um við að koma fólki í skiln-
ing um að tökum við meira út
úr atvinnugreininni en hún
þolir að okkar mati, þá fáum
við verðbólgu?"
— Ekki litum við á það
sem neikvætt ef launin eru
stór liður, og grisjun flotans
yrði ekki á kostnað launanna
— en vilja útgerðarmenn ekki
taka hana á sig?
„Hverjum og einum finnst
ekki sinn floti of stór.“
— Er engin „þjóðarsátt“
til?
„Ég veit ekki. Fiskveiði-
stefnan hefur veriö að skapi
útgerðarmanna og við höfum
talið að með henni væri
hægt að ná flotanum niður,
en hinn hluti þjóðarinnar hef-
ur ekki verið á því.
Við megum þó ekki gleyma
því að útgerðarmenn sjálfir
hafa komist að samkomulagi
um að nýr bátur megi ekki
veiða meira en sá gamli.“
Hafa ekki trú á því sem
er gert
— Gera menn ekki samt
út á einhverja framtíð þar
sem reiknað er með sömu
lausnum m.a. þvi að rikið
tryggi meiri veiðiheimildir en
gilda í raun?
„Jú, menn hafa ekki
almennilega trú á því sem
verið er að fást við.
En viö megum ekki gleyma
því að það er ekki bara i út-
gerð sem fjárfestingarnar
eiga sér stað. Fólk almennt
er ákaflega ómeðvitað um
kostnaðarhlið mála í verð-
bólgunni. Allir vilja þjösnast
áfram meöan gefst, því að
menn trúa því að það verði
allt dýrara á morgun.
Það er aðalatrióið að
almennur sparnaður sé auk-
inn, en það má þá ekki
skerða það sparifé sem hefur
myndast. Það má t.d. alls
ekki taka lánskjaravísitöluna
úr sambandi, því að þeir sem
spara verða að hafa einhverja
tryggingu. Fólk ætti líka að
geta gengistryggt peninga á
bankareikningum."
Þeim mun meira frelsi...
„Þeim mun meira frelsi
sem menn hafa á flestum
sviðum, þeim mun betra
verður hagkerfið," segir Sig-
urður. „Ég geri mér fulla
grein fyrir þvi að í fiskveiðum
verða að gilda strangar regl-
ur, en þeim mun opnara sem
samfélagið er þeim mun
skynsamlegra er það.“
— Hefur ekki verið gert út
á þetta frelsi — treyst á
gengisfellingu og að ríkis-
valdið tryggi „eðlilegan“
rekstrargrunn?
„Það eru ekki bara atvinnu-
vegirnir sem hegða sér
þannig. Verkalýðshreyfingin
er líka að gera alls konar
samninga sem hægt er velta
yfir á gengisfellinguna.
Það má lika segja að þjón-
ustugeirinn kalli á kostnaðar-
hækkanir, sem fólk borgar
þegjandi og hljóðalaust í
sköttum."
Sömu mennirnir kvarta
„Það er mikið talað um
gámaútflutning, en í sjálfu
sér er þetta ekkert nýtt.
Spurningin er þara sú hvað
menn vilja senda mikið út og
á hvaða veröi þeir vilja selja,
en útgerðin reynir að fá sem
mest fyrir sinn snúð. Því
verður ekki breytt.“
— Finnst þér að þessi
beina sala á fiski hafa skilað
sér nógu vel þjóðhagslega?
„Nokkuð vel. Þaö urðu
slys, þegar verð var mjög
lágt. Fyrir því eru skýringar.
Það var haldið áfram að veiða
fisk án þess að menn vissu
hvað ætti að gera við hann,
en þessi fiskur hefði ekkert
verið unnin hér heima.
Við skulum átta okkur á
þvi að það verða sömu menn-
irnir sem kvarta undan kvóta-
leysi í haust og voru harðast-
ir í að moka upp fiskinum á
þessum tima.“
Festa kvótann til
frambúðar
„Mér finnst eini ókosturinn
við kerfiö að kvótinn er of
rúmur. Menn hafa ekki lent í
nógu miklum vandræðum
með kvótann. Ef menn væru
með litinn kvóta myndu þeir
ekki moka upp fiski sem þeir
fengju litið fyrir.“
— Finnst þér sem sagt að
þaö eigi að takmarka kvótann
meira?
„Maður veltir því fyrir sér,
hvort hann sé ekki of stór,
þegar hægt er að fara svona
með hann.“
— Er það ekki gamli hugs-
unarhátturinn að menn stóla
á aö kvótinn stækki?
„Jú, það er byrjað að
kvarta undan þvi að hann sé
ekki nógu stór, en það má
ekki láta undan því.“
— Þú vilt ekki breyta kerf-
inu t.d. meö útboðum?
„Nei, mér finnst að það
ætti að festa kvótann til
framþúðar á viðkomandi bát.
Þávissu menn fyrirfram hvað
mætti veiða og reyndu að
gera sem mestan pening úr
þessari eign sem er kvótinn,
og byggju ekki við óvissuna
um einhverja allt aðra reglu í
framtíðinni.
Flotinn gæti minnkað
þannig að þegar bátar gengju