Vísir - 04.12.1958, Síða 4

4
JÓLABLAÐ VfSIS
engiiin óviðkomandi köttur komi
nálægt þeim. Hún er líka mjög
hreinlát með börnin sín, þvi að
svona litlir kettlingar kunna
ekki að hirða sig sjálfir, og ryk-
ið er mikið af götunni. Það er
talsvert ónæðissamt þarna á
tröppunum, kisa þarf sífellt að
flytia kettlingana til, svo að
ekki verði gengið ofan á þá, þeg-
ar menn koma í moskuna- til
bænagerðar.
■fr
Eg loka dvrunum út á sval-
irnar og fer að fá mér morgun-
mat. Hann er ekki fiöibreyttur:
te, brauðsneið, smábiti af hvít-
um. söitum, tyrkneskum o.sti og
nökkrar svartar olífur. Þetta er
tyrkneskur morgunmatur. Mér
þykir hann ágætur.
Maríka hefur kennt mér a.ð
horði tyrkneskan mat og búa
hann t>l. Margir réttanna eru
einstaklega Ijúffengir og tiltölu-
lega auðvélt að matreiða þá. Hér
fást ógrvnni af hráefni í góm-
Sætn rétti.
. Tvrkir horða aðallega kinda-
kiöt 07 fisk. Með hví hafa þeir
hrísgrjón og óteliandi tegundir
af grænmeti, ávöxtum og hnet-
tim. Það er einmio' hæet sJS fá
nauta- og svínekiöt, en hvoruvt
er rrott. nrr Tvrln’r borða bað Iít-
ið sjálfi.r Svfnakjöt borða beir
alls ekki Það er stranglefra
hánnað i Kóraninum að borða
kjöt af „óþreinum'/ dvrum.
Allmnrd'ir réttir úr kindakjöt.i
heitq kebaþ. Vinsælastur þeirra
er Sis Kebab. Með bví er borðað
pilaff, sem er miög vinsæll hrís-
grjónaréttnr. Ábætir er oftast
einhverskona.r ávextir eða bak-
lava. sem er nokkurs konar
branð i bykkri sykursósu.
Allur fiöldinn borðajj þó siald-
an annað en brauð, lauk, fasú-
Iva fbíðisbaunir í óiifuolíu)^
pressaðan ódýran ost og drekk-
ur vatn með, en drykkiarvatn er
selt á flöskum i verzlunum.
Eg færi mig inn i svefnher-
bergið og sezt við gluggann. Nú
er gatan orðin full af lífi. Það
kveður við — eskidir — esjjiidir
— það er maður með poka á
baki, sem safnar tuskum og
gömlum fötum og kallar án af-
láts eskidir —■ eskidir, eskidir.
Berfættur maður kemur með
boraðan hest í taumi, sem ber á
bakinu fjórar kúffullar körfur
af jarðarberjum. Og þarna kem-
ur vinur minn ,með stóru eyrun,
hann sem gegndi þvi göfuga
blutverki að bera guðsmóður á
bakinu.
Þegar eg var átta ára gömul i
og átti heima uppi i sveit á
Norðurlandi, gaf frændi minn
mér bók, sem hét „Æfisaga asn-
ans". Eg las hana hvað eftir
annað og kunni marga kafla úr
henni utanað. En mest þótti mér
gnman að heyra mömmu Iesa
hana upphátt. Hún las svo vel
og sagan varð svo lifandi, mér
fannst eg vera meðal dýranna í
sögunni óg eg tók þátt í lífi
þeirra, raunum og sorgum,
einkum asnans, sem var aðal-
persónan og söguhetian.
Þá hafði eg ekki hugboð um
að eg mvndi heimsækia föður-
land asnans. kvnnast húsbænd-
um og hitta hann þar sjálf-
an lióslifandi.
Hann befur ekki breyzt
minnstu vitund, bann er alveg
e;ns og bann hefði eengið beint
út úr söo'unni. Lítill, með stór
P'rru o<? augu, sem eru í serm
þolinmóð og þunglyndisleg, grár
á lit með granna fætur. Klyfber-
inn sem tíShn ber á bakinú, með
græhmetisitörfunum hangandi
sín hvoru !’megln, er lika sá
sami. Körfurnar eru svo stórar
að þær ná næstum því niður á
jörð. Þær eru fullar af kálhaus-
um, rauðum melónum, eplum,
áppelsínum, hnetum, mandarín-
um eða öðrum austrænum á-
vöxtum.
Stundum reynir asninn að
teygja snoppuna aftur í körf-
urnar þegar hann er svangur og
fá sér bita af ilmandi kálinu, en
eigandi hans hefur séð fyrir því.
Hann rekur sig bara í klifber-
ann eða fær svipuhögg þvert yf-
ir andlitið. Hann er orðinn svo
vanur slíkri meðférð, að hann
deplar ekki einu sinni auga —
bíður bara þolinmóður. Smátt og
smátt selst grænmetið og körf-
urnar léttast, en bangað til verða
asninn og húsbóndi hans að
ganga hvildarlaust Um steinlögð
stræti borgarinnar, kallandi:
Elma — Portakal — Potatis -—
Biber — Cok giizel. —
Konur opna glugga og kalla
út, spyrja um verð og gæði
varningsins, oft ræða þau sam-
an langa stund — konurnar vilja
meira kál fyrir' minna verð.
Asninn tyllir fæti og Ieggur
kollhúfur. Hann veit að það er
tilgangslaust að reyna að koma
vitinu fyrir húsbónda sinn. Hann
verður alltaf svo æstur, þegar
kónurnái» kalla úr gluggurium,
rétt eins og hin þunga býrði
væli á haris eigíri baki. Nei, ef
svo. væri, myndi hann ekki eyða
svona löngum tíma til ónýtis i
að ,stæla við konurnar,
Það er næstum því verra að
standa 'kyrr undir körfunum en
að ganga með þær. Flugurnar
eru þá lika miklu ásæknari.
Þegar þeir eru á ferð er hús-
bóndi hans sísveiflandi og smell-
andi keyrinu og þótt alltaf megi
búást við höggi, þá fæíir það
þó fluguskammirnar í burtu.
Sturidum lendir allt í háarifr-
ildi, sem endar með því að kon-
urnar skella gluggunum aftur,
án þess að kaupa eitt einasta
epli, en húsbóndinn kippir í
tauminn hamslaus af bræði,
skipar asnanum að halda af stað,
sláer hann bjdmingshögg i aftur-
endann eða sparkar í hann og
sendir konunum tóninn, þar til
þeir eru komnir út úr götunni.
Sólin hækkar á lofti og þeir
eru báðir orðnir þreyttir og
þyrstir. Húsbóndinn leitar í
körfunni að skemmdu epli. Hanri
sker skémmdina úr með vasa-
hnifnum sínum ’og fleygir á göt-
una en étur það sem eftir er, —
asninn fær ekki néitt. Tungan í
honum er orðin þurr, og munn-
urinn eins og fullur af sandi.
Hann klæiar og svíður i bakið,
þar sem hárið hefur nuddast af
undan klifberanum, og hann
kitlar begar svitadroparnir
rerina niður hálsinn og síðurnar.
En hann lætur ekki á réinu
bei’a. Þolinrriæði haris þekkir
engin takmörk.
Lauslega þýtt mundi þetta
vera: Allah er mestur. Eg vitna
að það er engirin Allah nema
Allah. Eg vitna að Múhammeð
er spámaður Allah. Komið i
musteri frelsunarinnar. Allah
er mestur. Það er enginn Allah
nema Allah.
Þetta kallar hann fimm sinn-
um á sólarhring. Fyrsta bæna-
gerð er við sólarupprás og þá
bætir hann við: „Bænagerð er
betri en svefn“. Síðasta bæna-
gerð er við sólarlag.
Hann snýr sér fyrst í áttina
til Mekka, en siðan gengur hann
í hálfhring í turninum meðan
hann syngur og að lokum snýr
hann sér aftur til Mekka. Þá er
Bosphorus er lygnt og slétt, ó-
teljandi bátar og skip speglast í
haffletinum. Oft hef eg hugsað
um það hve mjög eg muni
sakna þessa undurfagra útsýnis.
Til hægri sér yfir alþjóða-
hverfi borgarinnar, Tophane og
Beyoglu, þar sem gömul timb-
urhús, með útskornu þakskeggi
standa við hlið háu, nýtizku
steinhúsanna, sem óðum setja
svip sinn á borgina. Meðfram
Bosphorus er verið að rífa niður
hús á löngu svæði, svo að hægt
sé að breikka götuna, sem síðar
verður malbikuð og eftir tvö til
þrjú ár getur hún orðið ein feg-
ursta „prórrienað“ í heiminum.
Beint af augum sést yfir
Þetta er hliðargata í tyrkneskri borg, og þannig er víðú umhorfs
í þeim. Bænaturn sést í baksýn.
Hodia kallar til bænagerðar.
Hann ber báðar hendur upp að
vöngunum, og tyllir fingrunum
á gagnaueun meðan hann söngl-
ar bænakallið með sérstöku lagi.
Allahu Akbar (fjórum sinn-
um): Eshedu enné la il ilahé-il-
Allah (tvisvar sinnum): Eshedu
enné Mohammedu rasul-uI-Lah
(tvisvar): Hayye alas’salat
(tvisvar): Hayyé alel-felah
(tvisvar): Allahu akbar (tvisv-
ar): La ilahé il-AÍlah.
bændakallinu lokið og Hodja fer
niður úr turninum.
Menn þyrpast nú að mosk-
unni til bænagerðar. Fyrir utan
hverja mosku er rennandi vatn,
því að enginn má stiga fæti inn
fyrir dyr bænahússins án þess
að þvo sér vel og vandlega, eftir
settum reglum og sérstakri for-
skrift.
Fyrst af öllu fara menii úr
slíónum en Tyrkir eru yfirleitt'
berfættir í skónum, jafnvel á
veturna í frosti og kulda. Því-
næst þvo þeir andlitið með báð-
um höndum, setja vísifingurinn
í augnakrókana, í eyrun, upp í
nefið og loks upp í munninn.
strjúka vandlega sinn hvoru
megin við tanngarðinn, koka.
ræskja sig og skirpa. Þetta end-
urtaka þeir nokkrum sinnum,
þvo síðan fæturna jafn vand-
lega °g þurrka sér með vasa-
klút. Þá ganga þeir inn í mosk-
una til þess að biðjast fyrir, en
skilja skóna eftir fyrir utan
dyrnar.
Þeir krjúpa fyrst á kné, síðan
falla þeir fram á ásjónu sína
með hendurnar framréttar und-
ir andlitinu, standa svo snögg-
lega upp og falla á kné á nýjan
leik. Þetta endurtaka þeir sjö
sinnum og hafa yfir bænir á
meðan. Konur biðjast yfirleitt
fyrir í heimahúsum. Þær geta
að vísu tekið þátt í bænaeerð í
moskunni, en verða þá að vera
i sérstökum stúkum eða hliðar-
göngum.
Bosphorus.
Bosphorus er sund er liggur
frá Svartahafi til Marmarahafs
og aðskilur Evrópu og Asíu.
Gullna Hornið, sem Væringjar
nefndu Stólpasund. Það er lítill
fjörður frá Bosphorus inn í
borgina miðja. Fyrir handan
Gullna Hornið sést gamla Sold-
ánahöllin, Haremið, Sultan
Ahmed moskan, sem einnig er
kölluð Bláa moskan, og hin
fornfræga heilaga Soffíukirkja í
gömlu Konstantínópel.
Til vinstri sést þvert yfir
Bosphorus til Asiu. Þar eru
margar smáborgir sem eru í
rauninni samrunnar i eina borg.
Ein þeirra er tlskúdar, sem
Eartha Kitt syngur um:
tjskúdara gideri'ken, o. s. frv.
Hér um bil miðja vega á sund-
inu er Leanderturninn. Mamma
sagði mér sögu um hann, þegar
eg var lítil.
Tyrkjasoldán átti forkunnar
fríða dóttur, sem hann unni
mjög. Völva ein spáði því fyrir
henni í æsku, að eiturslanga
mundi verða henni að bana. Til
þess að hindra, að sá leiði spá-
dómur rættist, lét soldáninn
byggja turn út á miðju Bosp-
horus og flytja dóttur sina
þangað. En þar var hennar
stranglega gætt af vopnuðum
vörðum.
Timiniv lei’ð — prinsessan óx
og dafriaði og varð fegurri með
degí hvörjum. Hún var orðin
gjafVaxta og soldáninn var að
litást um eftir tignu mannsefni
hánda dóttur sinni.
Dag einn tókst óvinum sold-
ánsins að lauma eiturnöðru í
ávaxtakörfu, sem prinsessunni
var færð og beit slangan hana
til bana.
Þetta er sönn saga bg turninn
stendur þarna enn til sanninda-
merkis.
Á kvöldin og nóttunni Iogar
Ijós í turninum, vegna hinna
miklu skipaferða um sundið.
Bosphorus er ein mesta sam-
gönguæð á sjó sem til er í austr-
inu. Skip af öllum tegundum,
stærðum, litum og þjóðsrni siglai
daglega um Bosphorus bæói
vetur og sumar. Þar er einnig:
aragrúi af tyrkneskum fiskibát-
um allan sólarhringinn. Á nótt-
unni er sundið ein iðandi kös af
ljósum frá skipunum.
Fiskur er mjög mikill i Bosp-
horus og margs konar. Mest er.
veitt af Palamut, sem er eint
tegund af túnfiski. Það er ódýr-
asti fiskurinn á markaðnum, ea
þó prýðisgóður og kostar aðeins
rúma líru kílóið. Tyrkir fiská
einnig á Marmarahaíi og
Svartahafi, en það eru yfirleiít
dýrari fisktegundir, t. d. Bar-
búnya og ýmsir flatfiskar, sem
kosta allt að þrjátíu lírur kílóið,
en fyrir sömu upphæð má kaupa
sex kíló af kindakjöti. Tyrkir
hafa fengið sérfræðinga frá
Sameinuðu þjóðunum til 'kennslu
og leiðbeininga við uppbyggingti
atvinnu og iðnaðar á ýmsum
sviðum. Þar á meðal manninn
minn, sem er úti á Svartahafi á
„Arar“, hafrannsóknaskipi
Tyrkja.
★
Þegar eg er alein í bænum
skrepp eg oft með ferjunni til.
tískúdar í Asiu. Það er ekki
nema tíu mínútna ferð, en eg
er íimm mínútur að labba héð-
an niður á bryggjuna. Þetta er
nýtizku bílaferja, sem tekur
milli tuttugu og þrjátíu bila í
einu og gengur bæði aftur á bak
og áfram, þarf þess vegna ekki
að snúa sér við þegar hún fer
frá bryggju Það er æfinlega
troðfullt á ferjunni, bæði af bíl-
um og fólki.
f Uskúdar er stór járnbrautar-
stöð, sem heitir Haydar-Pasha,
það er endastöð brautarinnar i
Asíu. Siðan taka ferjurnar við
farþegunum og flytja þá yfir
Bosphorus til Istanbul, á enda-
stöðina Evrópumegin. Þeir sem
eru í eigin bil aka sjálfir út á
ferjuna og sitja i bilnum á leið-
inni yfir. Þegar kaðallinn er laus
kemur þjónn með te í glösum.
Otsýnið er töfrandi á allar
hliðar. Himininn blár eins og is-
lenzkur vorhiminn — næstum.
því eins fallegur. Bosphorus á
engan sinn líka. Það sameinar
austrið og vestrið og er báðum
jafn kært.
Stundum fer eg með ferjunni
sem fer frá Galata (brúnni yfir
Gullna Hornið) alla leið að enda
Bosphorus við Svartahaf. Þar
var Bosphor'us áður fvrr lokað
með sterkum járnkeðium. Nú
er sundiriu lokað til hálfs með
duflum, sem hægt er að sigla á
milli, en Tyrkir hafa herskip
og varðturna sinn hvorum meg-
in sundsins, svo að beir geta hve-
nær sem er lokað Bosphorus. .
Ferjan hefur þrjú dekk. hún er
ekki eins stór og bílaferiu.rnar
én miög þæeileg. Eg vel mér
sæti uppi á efsta dekki, har sem
eg g.et notið útsýnis í allar áttir
og skemmti mér við að rif.ia upp
sögu Evrópu OS Asíu, sem
tvinnast saman hér við Bosp-
horus.
Eg lít um öxl til Miklaerarðs og
sé í anda Mehmet Tyrkjasoldán
stjóma mönnum sínum við að
draga skirin yfir Galataeiðið,