Vísir - 18.04.1977, Qupperneq 10

10
Mánudagur 18. april 1977 VISIR
VÍSIR
Otgefandi :Keykjaprent hf
Framkvæmdastjóri'.DavfÁ Guhmundsson
Kitstjórar:l»orsteinn Pálsson ábm.
ólafur Ragnarsson
Kitstjórnarfulltrúi: Bragi Guömundsson. Fréltastjóri erlendra frétta: Guömundur Pétursson. Um-
sjón meö helgarblaði: Arni Þórarinsson. Biaöamenn: Edda Andrésdóttir, Einar K. GuÖfinnsson,
Elias Snæland Jónsson, Finnbogi Hcrmannsson, Gubjón Arngrimsson, Kjartan L. Pálsson, óli
Tynes, Sigurveig Jónsdóttir, Sæmundur Guövinsson. Iþróttir: Björn Blöndal, Gylfi Kristjónsson.
Akureyrarritstjórn: Anders Hansen. Ctlitsteiknun: Jón óskar Hafsteinsson og Magnús ólafsson.
Ljósmyndir: Jens Alexandersson, Loftur Asgeirsson.
Sölustjóri: Páll Stefánsson. Auglýsingastjóri: Þorsteinn Fr. Sigurösson. Dreifingarstjóri: Siguröur
R. Pétursson.
Auglýsingar: Siöumúla 8. Sfmar 11660. 86611. Askriftargjaid kr. 1100 á mánuöi innanlands.
Afgreiösla: liverfisgata 44. Sfmi 86611. Verö f lausasölu kr. 60 eintakiö.
Kitstjórn: Slöumúla 14. Sími 86611, 7 Ifnur. Prentun: Blaöaprent hf.
Tilraun til
smáuppskurðar
Alþingi fékk nýlega til meöferðar ályktunartillögu,
sem varöar miklu fyrir réttindi bændastéttarinnar í
landinu. I raun og veru stendur Alþingi frammi fyrir
þeirri ákvörðun, hvort það er reiðubúið til að leysa
bændur úr þeim f jötrum, sem stærsta afurðasalan í
landinu hefur haldið þeim i.
Sú regla hefur gilt gagnvart bændum, að rekstrar-
og afurðalán þeirra hafa verið greidd til afurðasölu-
fyrirtækjanna. Sum þeirra hafa að vísu beint þeim án
tafartil bændanna sjálfra. Samvinnuhringurinn hef-
ur á hinn bóginn tekið þau inn í eigin rekstur og þving-
að bændur til vöruskiptaverslunar i stað eðlilegra pen-
ingaviðskipta. Fyrir vikið hafa bændur ekki fengið
laun sín greidd fyrr en seint og um síðir.
Bændur hafa í vetur efnt til uppreisnarfunda gegn
þessu kerfi. Einn af þingmönnum húnvetninga og
skagfirðinga, Eyjólfur Konráð Jónsson hefur, aug-
Ijóslega í tengslum við þessa bændauppreisn, lagt til
að Alþingi feli ríkisstjórninni að hlutast til um að við-
skiptabankarnir greiði afurða- og rekstrarlánin beint
til bændanna. Hér?r í raun og veru um svo sjálfsagt
mál að ræða, að furðu gegnir að því skuli ekki hafa
verið hreyft fyrr á löggjafarsamkomunni.
önnur lán af þessu tagi eru að sjálfsögðu greidd
beint til framleiðenda eins og í sjávarútvegi. Þetta á
að sjálfsögðu að vera grundvallarregla og með öllu
ástæðulaust að láta bændur sitja við annað borð í
þessu efni en aðra framleiðendur.
Hinn pólitíski armur Samvinnuhringsins, sem á
sautján fulltrúa á Alþingi, hefur eðlilega snúist gegn
þessari tillögu. Hringurinn hefur fram til þessa getað
leikið sér talsvert með þetta lánsfé bændanna í ýmiss
konar tilgangi. Andstaða pólitískra hagsmunagæslu-
manna Samvinnuhringsins kemur því ekki á óvart.
En þrátt fyrir þessa andstöðu ætti að vera meiri-
hluti í þinginu fyrir þessari réttarbót. Flutningsmaður
er i röðum sjálfstæðismanna, sem eðli máls sam-
kvæmt ættu að fylgja málinu einarðlega. Þá hafa
þingleiðtogar beggja stjórnarandstöðuf lokkanna,
Gylfi Þ. Gíslason og Lúðvik Jósepsson, lýst stuðningi
við þá grundvallarbreytingu, sem hér er um rætt.
Bændur eiga að sjálfsögðu að njóta sömu aðstöðu í
þessu efni og útvegsmenn. I raun og veru snýst þessi
þingsályktunartillaga því um það, hvort Alþingi vill
viðhalda þeirri mismunun, sem átt hefur sér stað, eða
samþykkja réttarbót. En heldur liti það kynlega út, ef
niðurstaðan yrði sú, að hagsmunir Samvinnuhringsins
yrðu teknir fram yfir hagsmuni bændanna.
Tillögu þessa verður að skoða sem tilraun til smá-
uppskurðar á kerf inu. Fyrir þá sök er hún markverð
og afgreiðsla þingsins verður um leið nokkur próf-
steinn á raunverulegan vilja þingmanna til þess að
stokka upp úrelt kerfi mismununar og forréttinda-
fyrirgreiðslu. Ástæða er til að lýsa eftir f leiri tillögum
af þessu tagi.
Þetta blað hefur áður vakið athygli á tillögu, sem
einnaf þingmönnum austfirðinga, Sverrir Hermanns-
son, hefur lagt fram og gerir ráð fyrir að ríkið selji
bændum graskögglaverksmiðju, sem starfrækt er í
Flatey í Austur-Skaftafellssýslu. Vitaskuld eiga
bændur sjálfir eða samtök þeirra að hafa slíkan rekst-
ur með höndum. Þessi tillaga hefur ekki enn fengið
afgreiðslu í þinginu.
Mál þessi snúast um það, hvort Alþingi lítur á
bændur sem olnbogabörn eða sjálfstæða framleiðend-
ur. Og smáuppskurðir af þessu tagi beinast að grund-
vallaratriðum.
Auka þarf samstarf
afreksíþróttamanna
og atvinnufyrirtœkja
1 slðustu grein var fjallaö um
fyrsta möguleikann um stefnu-
mótun islenskra iþrótta þ.e.a.s.
aö starfaö veröi áfram óbreytt
eins og veriö hefur.
i þessari grein veröur fjallaö
um annan möguleikann, sem
kemur til greina.
Munur á aðstöðu
Þessi möguleiki byggist á þvi
hvort islenska þjóöin, Iþrótta-
leiötogar, rikisstjórn og skatt-
greiöendur vilja stefna aö þvi aö
Iþróttahreyfingin vinni mark-
visst að afreksiþróttum (elite)
og miöi starf sitt viö aö fá fram
afreksiþróttamenn á heims-
mælikvaröa.
Ef þetta er gert aö markmiði,
þarf aö breyta ýmsu. Viö núver-
andi aöstæöur keppa Islenskir
iþróttamenn á Olympiuleikum,
heimsmeistaramótum og svip-
uðum stórmótum viö iþrótta-
menn frá þjóðum, sem styrkja
sina menn þaö mikiö aö i mörg-
um tilvikum er íþróttin þeirra
aöalstarf. Þeim er þvi kleift aö
helga sig iþróttinni algerlega,
án þess aö bera skaöa af. Þaö
skiptir ekki máli hvort þessir
iþróttamenn koma úr austri eða
vestri. Hiö opinbera i þessum
löndum eöa hálfopinbera, eins
og t.d. ýmis stór fyrirtæki ráöa
„áhugaiþróttamenn” i þjónustu
sina og borga þeim góö laun, án
þess aö ætlast til mikillar vinnu,
annarrar en Iþróttaæfinga. Auk
þess fá Iþróttamennirnir ýmsa
opinbera styrki frá Iþrótta-
hreyfingunni, þannig aö fjár-
hagslegur hagnaöur getur veriö
töluveröur fyrir afreksiþrótta-
manninn.
Þrátt fyrir aö viö islendingar
förum töluvert ööruvisi aö en
áöurnefndar þjóöir, kemur þaö
einstaka sinnum fyrir aö fram á
sjónarsviöið koma einstakling-
ar, sem eru fullkomlega sam-
keppnisfærir viö bestu iþrótta-
menn annarra þjóöa. En viö
skulum gera okkur þaö alveg
ljóst, aö þaö veröur æ erfiöara
og sjaldgæfara vegna þess mun-
ar, sem nú er á aöstööu til
keppni og æfinga hér á íslandi
borið saman viö flest önnur riki.
Auka þarf f jármagn
til að styrkja
íþróttamenn
Sé þaö yfirlýstur vilji sérsam-
banda Iþróttasambands ís-
lands, aö stefna beri að þvi aö fá
fram afreksiþróttamenn á al-
þjóðamælikvaröa, hlýtur skil-
yrðiö aö vera þaö aö Islenskir
iþróttamenn fái sambærilega
aöstöðu til þjálfunar og keppni
og keppinautarnir.
Ef uppfylla á þá kröfu þurfa
aö eiga sér staö mjög róttækar
breytingar á skipulagi, starfs-
háttum og ekki hvað sist fjárhag
tþróttasambands Islands og
sérsambanda þess. Vegna þess
aö mikill munur er á raunveru-
legum möguleikum hinna ýmsu
sérsambanda til að vinna aö af-
reksiþróttum, en raunverulegir
möguleikar hljóta aö ráöast af
t.d. Iþróttaheföum, tekjum af á-
horfendum auglýsingum
o.s.frv., veröur hér aðeins drep-
iö á nokkur almenn atriði er
gera veröur kröfu til aö veröi
uppfyllt.
Þaö mun þurfa aukið fjár-
magn til aö styrkja þá iþrótta-
menn, sem telja má til afreks-
Iþróttamanna og þá efnilegu
Iþróttamenn er búast má viö aö
geti náö þessum gæöaflokki.
Þvi næst er nauðsyn á aö i
hverri Iþróttagrein séu margir
mjög vel menntaöir þjálfarar.
Þaö veröur aö gera kröfur til
mjög aukinnar þjálfaramennt-
unar og laun þjálfara veröa aö
vera slik, aö þeir geti helgaö sig
starfi sinu i engu minna mæli en
Iþróttamennirnir.
Ennfremur veröur aö gera
kröfur til mjög mikilla umbóta I
þjálfunaraöstööu, hús, tæki,
vellir o.s.frv. og koma veröur
upp raunverulegum þjálfunar-
miöstöðvum meö allri þeirri aö-
stööu er til þarf. Samvinna leið-
toga, þjálfara, lækna, sálfræð-
inga og annarra sérfræöinga er
alger forsenda afreksiþrótta og
þvi þarf aö koma sliku sam-
starfi á.
Kerfisbundin leit
að íþróttaefnum
Það veröur aö fara fram
kerfisbundin leit að Iþróttaefn-
-------v---------\
Jóhannes
Sœmundsson skrifar
þriðju grein sína um
afreksíþróttir og
rœðir m.a. um aukin
fjórframlög til
íþróttamanna, sé
sérskóla fyrir
afreksíþróttamenn og
auglýsingasamstarf
við atvinnufyrirtœki
um, þvi nauösynlegt er aö finna
efnilega Iþróttamenn þegar þeir
eru mjög ungir ef iþróttamaöur-
inn á aö eiga möguleika á því aö
ná mestum hugsanlegum afrek-
um. Kerfisbundin, markviss
þjálfun viö hæfi hvers aldurs
þarf aö hefjast snemma e.t.v.
alveg frá 10 ára aldri eöa jafn-
vel enn fyrr. öll þjálfun barna
og unglinga veröur aö vera i
höndum vel menntaöra þjálf-
ara, þvi f Iþróttaþjálfun skiptir
öllu aö rétt sé staöiö aö verki i
upphafi.
Skipulögö og kerfisbundin
keppni og þjálfun veröur aö stór
aukast. Safna veröur iþrótta-
mönnum á þá staöi, sem hafa
fullkomna aöstööu á kostnað t.d.
félaga á smærri stööum þar sem
æfingaaöstaða uppfyllir ekki al-
þjóðlegar kröfur afreksiþrótta-
manna.
Efla veröur þau samtök, sem
stjórna og skipuleggja Iþróttirn-
ar og samstarf rlkisins og
iþróttahreyfingarinnar, bæöi
skólakerfiö, heilsugæslukerfiö
og e.t.v. fleiri aöilja.
Þvi veröur ekki á móti mælt
aö viö þetta skipulag eykst hætt-
an á að sumir iþróttamenn gætu
farið illa félagslega séö vegna
iþróttanna. Sumir missa af eöa
sleppa möguleikum til mennt-
unar eöa starfsþjálfunar vegna
þess aö nám og vinna stangast á
viö íþróttamennskuna. Þetta
þekkist erlendis og er vanda-
mál i ýmsum löndum.
Sérskóli fyrir
afreksmenn
Þaö má einnig búast viö aö
erfitt veröi aö skapa þá æfinga
og keppnisaðstööu, sem þarf til
þvi nú þegar heyrast raddir um
aö alltof miklum fjármunum sé
variö af almennings fé til
iþróttamannvirkja og iþrótta
yfirleitt. Erlendis hefur verið
reynt aö leysa vandamáliö með
skólagöngu og Iþróttaæfingar
afreksmanna á þann hátt aö
stofna sérstaka skóla, sem eru
aö öllu leyti eins og almennir
skólar, nema hvaö þangaö er
safnaö efnilegum Iþróttamönn-
um og nám og iþróttir skipulagt
þannig að þaö rekist ekki á og
allt gert til þess aö menn geti
stundað sina iþrótt. Vegna fá-
mennis okkar islendinga er ekki
raunhæfur möguleiki aö stofna
sérstaka skóla eöa deildir fyrir
iþróttamenn, en þaö má fara
aörar leiöir. T.d. fulloröins
fræösla er Iþróttamenn gætu
fengiö ef þeir einhverra hluta
vegna teföust I skólagöngu
vegna iþróttar sinnar, mögu-
leikar á aö færa til próf svo þau
rekist ekki á mikilvæga keppni,
taka námiö á lengri tima án
þess aö missa rétt til náms t.d. I
háskóiagrein, og styrkir og lán
til iþróttamanna svo þeir geti
haldiö áfram námi óháðir at-
vinnutekjum.
Samstarf við
atvinnuvegina
Ef þessi stefna veröur valin
verður aö stórauka samstarf
viö atvinnuvegina. Samstarfiö
gæti verið fólgiö I þvi aö at-
vinnufyrirtæki réöu afreks
Iþróttamenn I vinnu eöa styrktu
þá. I staöinn myndi Iþróttamaö-
urinn auglýsa fyrirtækiö og
vinna fyrir þaö á ýmsan hátt
með þátttöku sinni I iþróttum.
fþróttamaöurinn væri þvi ekki
einungis að auglýsa og kynna
land sitt og þjóö, sem hlýtur aö
vera stór liöur i viöleitni smá-
þjóöar til aö halda sjálfstæöi
sinu og viröingu meöal annarra
þjóða, heldur myndi hann einnig
geta kynnt og auglýst á áhrifa-
meiri hátt en flestir aörir hvaö
þessi þjóö hefur upp á aö bjóöa.
Ef einhverjum finnst aö þessi
stefna sé óframkvæmanleg
vegna kostnaöar, þá vil ég
benda á aö ef svipaöri upphæð
og hiö opinbera ver til leikhúss-
starfsemi væri varið til starf-
semi Iþróttahreyfingarinnar
myndi þaö duga sem opinber
styrkur, og jafnvel sama fram-
lag og er til sinfóniuhljómsveit-
ar íslands myndi ná langt.
En aö sjálfsögöu yröi jafn-
framt aö gera ýmsar aörar ráö-
stafanir, auk opinberra styrkja
m.a. þaö'sem ég hef bent á hér
aö framan.