Tíminn - 10.07.1968, Blaðsíða 8

9
8
TÍMINN
MIÐVIKUDAGUR 10. júlí 1968
indíánar búa við mestu
örbirgð allra íbúa
Bandaríkjanna
Rauðir stríðsmenn bjugguet til
orustu við hina voldugu hvítu
menn — borgarastyrjöld vofði yfir
ríkinu Oklahoma í Bandaríkjunum.
Töfralæknar ákölluðu hinn mikla
Manitou, en bæjarstjórinn í bæn-
um Jay kvaddi alríkislögregluna
og fylkislögregluna sér til hjálp-
ar. Konurnar fægðu ryðgaða riffla,
býssur og hnífa.
Ekkert reykmerki myrkvaði
himininn, ekkert stríðsöskur gall
við. Steinþegjandi hélt hópur
Indíána af Cherokee-ættflokknum
inn í bæ hvítu mannanna, kopar-
lit andlit þeirra voru þungbúin og
svipbrigðalaus.
Þeir namu staðar í hóp úti fyrir
réttarsal bæjarins, settust á hækj-
ur sér í skugga trjánna og hús-
anna og biðu átekta. f beltisstað
gat að líta stórar skammbyssur,
og hlaðnir rifflar lágu í aftursæt-
um gömlu bílgarmanna þeirra.
400 Cherokee-Indíánar biðu þess
að dómur yrði kveðinn upp yfir
einum þeirra, John Chewie. Hann
hafði farið á veiðar án veiðileyfis
og utan veiðitíma til að mótmæla
valdi hvíta mannsins. Hann var
handtekinn og ákærður. En undir
reiddum vopnum Indíánanna
treystust dómararnir ekki til að
kveða upp dóm yfir Chewie.
Yakima-Indíánar í Washington-
ríki brutu einnig gegn lögunum I
mótmælaskyni gegn hvítum lönd-
um sínum. Þrátt fyrir bann, stund-
uðu þeir netaveiðar í ánum. Meira
en þúsund Indíánar voru teknir
fastir. En kynbræður þeirra héldu
áfram að vernda veiðimennina og
net þeirra með byssur á lofti gegn
hvítum lögreglumönnum.
í McLaughlin og Mission í Suð-
ur-Dakóta börðust rauðskinnar og
Tjöld Indíána í Montana
Höfðingjar Sioux-indíána 1891,
Red Cloud og American Horse
hvítir menn. Lögreglan beitti
gúmmikylfum- og táragasi gegn
Indíánum og síðar var því haldið
á lofti, að þeir hefðu verið drukkn
ir.
í Dunseith, Norður-Dakóta, lifn-
uðu fornir siðir við að nýju. Rauð-
skinnar og hvítir menn flugust á
úti á götunum. Á einni kránni
brutu ungir Indíánar allt lauslegt
og afskræmdu andlit veitinga-
mannsins.
Róttækir Indiánar vilja rautt
vald, „Red Power“, og fylgja þann-
ig í fótspor blökkumanna, sem
krefjast þess að hinir svörtu fái
völdin. Marga Indíána dreymir um
Indíánaríki innan hinnar hvítu
Ameríku. Æ oftar grípa þeir til
vopna gegn hinum hvítu valdhöf-
um, áætlanir þeirra verða sifellt
róttækari.
„Það verður uppreisn", sagði
Ponca-Indíáninn og draumóramað-
urinn Clyde Warrier, „og í saman-
burði við hana mun Mau-mau-
hreyfingin í Kenya virðast mein-
laus sunnudagaskóli“. „Við Indíán-
ar höfum barizt án árangurs fyrir
því að fá að halda húsum okkar,
fjölskyldum og landeignum. Nú
verðum við að grípa til róttækra
aðgerða11. Þannig hljóðar kvörtun
Indíánahöfðingjans Walters Wetz-
els. Og höfðingi Tuscarora-Indíán-
anna, Wallace Mad Bear Ander-
son, hefur gefið eftirfarandi yfir-
lýsingu: „Við höldum ekki lengur
að okkur höndum".
Irokese-rauðskinnarnir hafa leit-
að aðstoðar r'auðs nágrannaríkis.
Þeir sendu sendinefnd til Kúbu
með boðskap til Fidels Castro
skráðan á hjartarfeld, þar sem
hann var beðinn um að styðja
sjálfstæðisbaráttu þeirra og beiðni
þeirra um upptöku í Sameinuðu
þjóðirnar. Og hinn rauði Kúbu-
maður lofaði hinum rauðu Banda-
ríkjamönnum stuðningi.
Indíánar í Bandaríkjunum eru
að búast til mótstöðu. 400.000
rauðskinnum á 300 sérstökum
Indíánalandsvæðum og Indíána-
byggðum finnst þeir vera öryggis-
lausir, misskildir og gleymdir.
Einu sinni var Norður-Ameríka
þeirra, nú verða þeir að láta sér
nægja 200.000 ferkílómetra lands,
sem er að miklum hluta hrjóstrugt
og ófrjósamt. Aðeins sex hundruð-
ustu hlutar þessara landsvæða er
ræktað land.
Yfirleitt eiga Indíánarnir ekki
landið, sem þeir byggja. Opinber
skrifstofa, sem fer með mál Indí-
ána, úthlutar leigusamningum og
verðlaunum, og sendir þeim pen-
inga og lífsnauðsynjar.
Næstum 90 prósent Indíánanna
búa í húsnæði, sem embættismenn |
í Washington, sem um mál þeirra
fjalla, hafa sagt að væri skelfilegt.;
„Við höfum holað Indíánunum nið
ur í verstu afkimum ríkisins!
þessi orð voru rituð í New York
Times. Að afstaðinni rannsókn gaf
heilbrigðismálaráðuneyti Bandaríkj
anna eftirfarandi yfirlýsingu:
„Indíánarnir eru aumastir, heilsu-
lausastir og óupplýstastir allra
þjóðarbrota Bandaríkjanna“.
Þeir sofa í aflóga járnbrautar-!
vögnum, leirkofum og pappahús-l
Hayes í fangelsi
um. Ónýt bifreiðaflök nota þeir
sem íverustofur. Á Turtle Mount-
ain-svæðinu búa Indíánar í kofum,
sem hæfa ekki einu sinni svínum",
að sögn New York Times.
81,6 af hundraði þeirra Indíána,
sem búa á hinum sérstöku Indíána
svæðum, verða að fara einnar mílu
vegalengd eða meira til að sækja
vatn — og oft er þetta vatn
óhreint. Þessi staðreynd ásamt
fleirum kom í ljós við rannsókn,
sem stjórnin lét gera á lífsskilyrð
um 42,506 Indíána í 11 ríkjum.
Indíánarnir veikjast átta sinnum
oftar af berklum en hvítir menn,
20 sinnum oftar af heilahimnu-
bólgu. Meðalaldur þeirra er 43 ár
en meðalaldur annarra Bandaríkja
manna 70 ár. 43 af hverjum 1000
nýfæddum börnum deyja á fyrsta
aldursári. (Allsherjarmeðaltal í
USA er 25 af 1000).
Um helmingur allra Indíána í
Bandaríkjunum eru atvinnulausir,
einn af hverjum 10 er ólæs og
óskrifandi. Og á sumum Indíána-
svæðunum er mikill meirihluti
atvinnulaus. Einn kynflokkurinn,
Devils Lake Sioux-Indíánarnir, eru
nær algerlega á framfærslu rrkis-
stjórnarinnar.
„Engin menntuð þjóð, engin
ábyrg ríkisstjórn getur viljað að
slíkt ástand haldist", hefur Lyndon
Johnson forseti sagt. í marz síðast
liðnum fór hann fram á það við
þingið, að nokkrum tugum mill-
jarða yrði varið til þess að hjálpa
frumbyggjum Ameríku úr örbirgð-
inni.
Örbirgðin hófst á dögum Kólum-
busar. Hinir 800.000 villtu íbúar,
sem byggðu landið á 15. öld, lifðu
við steinaldarmenningu. Þeir höfðu
komið frá túndrum og skógum
Síberíu til Ameríku á 15.000 ára
tímabili.
Frumbyggjarnir komu vinsam-
lega fram við fyrstu hvítu land-
nemana — síðar hörfuðu þeir und
an þessum hyítu aðkomumönnum,
og ef þeir gerðu það ekki af frjáls
um vilja, voru þeir hraktir burt
eða myrtir. Algerlega tillitslaust
ruddust landnemarnir hvítu áfram.
Stríðshetjan Hayes á Iwo Jlma
Einn af stjórnmálaleiðtogum Indf
ána 1952
1789 ákvað Bandaríkjastjórn, að
ekki skyldi leyfast að taka land og
eignir af Indíánum án heimildar
þeirra sjálfra. Og höfðingi Irokese
Indíána, Cornplanter, gerði meira
að segja friðarsamning við hinn
hvíta forseta í Washington.
Þessi friðarsamningur hefur
sennilega orðið Bandaríkjunum til
bjargar. f stríði Breta og Banda-
ríkjamanna 1812 safnaði Tecum-
seh höfðingi Shawnee-Indíána liði
með aðstoð Breta gegn Bandaríkja
mönnum. En Irokese-Indíánarnir
rufu eininguna og héldu tryggð
við stjórnina í Washington.
„Hefðu Irokese-Indíánarnir geng
ið Tecumseh á hönd, hefði Bret-
um og Indíánum ef til vill tekizt
að sigra allan norðurhluta lands-
ins og breyta algerlega gangi
stríðsins". Svo hljóðar álit Banda-
ríkjamannsins Oliver La Farge,
sem er sérfróður um sögu Indíána.
En elztu bandamenn Bandaríkja-
stjórnar meðal Indíána, Irokesarn-
ir, fengu síðar að kenna á þeirri
óvéfengjanlegu staðreynd, að
hvítu mennirnir hafa rofið heit
Framhald á bls. 12
mm
Indíánarnir búa í verstu afkimum Bandaríkjanna