Vísir - 19.01.1978, Blaðsíða 10

10
Fimmtudagur 19. janúar 1978 VISIR
Utgefandi: Reykjaprent h/f
Framkvæmdarstjóri: Davíö Guömundsson
Ritstjórar: Þorsteinn Pálsson ábm.
ólafur Ragnarsson
Ritstjórnarfulltrúi: Bragi Guómundsson. Fréttastjóri erlendra frétta: Guó
mundurG. Petursson. Umsjón meö helgarblaöi: Arni Þórarinsson. Blaöamenn:
Edda Andrésdóttir, Elías Snæland Jónsson, Guöjón Arngrímsson, Jónina
Michaelsdóttir, Katrin Pálsdóttir, Kjartan L. Pálsson, Kjartan Stefánsson, Oli
Tynes, Sæmundur Guðvinsson iþróttir: Björn Blöndal, Gylfi Kristjánsson.
Ljósmyndir: Jens Alexandersson, Jón Einar Guójónsson. Utlit og hönnun: Jón
Oskar Hafsteinsson, Magnús Ölafsson.
Auglýsinga- og sölustjóri: Páll Stefánsson
Dreifingarstjóri: Sigurður R. Pétursson
Auglýsingar og skrifstofur: Siöumúla 8
simar 86611 og 82260
Afgreiösla: Stakkholti 2-4 simi 86611
Ritstjórn: Siöumula 14 simi 86611 7 linur
Askriftargjald er kr. 1700 á
mánuði innanlands.
Verö i lausasölu
kr. 90 eintakið.
Prentun
Blaðaprent h/f.
Lögmál gálgafrestsins
Annar helsti efnahagssérfræðingur Sjálfstæðisflokks-
ins, dr. Guðmundur Magnússon prófessor lýsti ágætlega
þvi horfi, sem þjóðarbúskapurinn er í, á ráðstefnu
Stjórnunarfélagsins í siðustu viku. Sjónarmið hans eru
um margt verð eftirtektar bæði fyrir samflokksmenn
hans og aöra.
Efnahagssérfræðingurinn bendir réttilega á, að við
skömmtum gjaldeyri og þess vegna eigum við aldrei nóg
af honum. Verðstöðvun og verðlagseftirlit hafa ekki
forðaö okkur frá verðbólgumeti. Bankakerfið hefur
skroppið saman þrátt fyrir hærri vexti en þekkist í þró-
uöum löndum.
Ennfremur vekur hann athygli á að sparnaður hefur
verið meiri hér en gerist með öðrum þjóðum og við höf-
um f járfest enn meir án þess að framleiðsluaukning hafi
orðið að sama skapi. Við kaupum einníg skip i stórum stil
á sama tima og takmarka þarf veiðisóknina. Ræktunar-
styrkir og útf lutningsuppbætur hækka,þegar draga þarf
úr framleiðslu.
Þannig förum við öfugt að í flestum efnum. Ástæðan
er sú,aö menn hafa markvisst notað verðbólguna til þess
að leysa hagsmunaágreining og skjóta sér undan þeim
vanda að velja og hafna. Afleiðingin er vaxandi ójöfn-
uður, minni arðsemi og ónógur hagvöxtur. Stjórnmála-
menn og hagsmunaforingjar, sem fylgt hafa verðbólgu-
stefnunni, hafa keypt hinar ódýru lausnir þessu verði.
I erindi sinu á Stjórnunarfélagsráðstefnunni benti dr.
Guðmundur Magnússon á, að tregða hefur verið á að
gripið væri til aðgerða ti'i mótvægis við spennu í eftir-
spurn á vörumarkaði eða vinnumarkaði. Frestur er
jafnan talinn á illu bestur. Gálgafresturinn er orðinn að
efnahagslögmáli. Hann telur það einnig vera einkenni á
hagstjórn hér á landi að menn hafa vantrú á leiðum, sem
sannað hafa gildi sitt annars staðar.
Þannig er það fyrst á síðasta ári,að stigið var skref i þá
átt að stemma stigu við neikvæðum raunvöxtum. Dr.
Guðmundur Magnússon og Ólafur Björnsson bentu á
nauðsyn þessa fyrir tiu árum. Það var hins vegar fyrst
eftir að bankakerfiö var raunverulega hrunið saman á
siðasta ári og farið var að veita afurðalán beint úr seðla-
pressunni að unnt reyndist að knýja fram breytta vaxta-
stefnu.
Efnahagssérfræðingur Sjálfstæðisflokksins dregur
heldur ekki dul á, að aukin opinber umsvif og hallarekst-
ur, sérstaklega með seðlaprentun, hafi aukið verðbólgu-
vandann. Hann bendir einnig á að hingað til hefur verið
brugðist við öllum efnahagssveiflum með verðbólguað-
gerðum. i þvi sambandi er rétt að vekja athygli á, að
Verðjöfnunarsjóður fiskiðnaðarins hefur nærfellt allan
þennan áratug verið notaður til þess að viðhalda inn-
lendri þenslu í stað þess að jafna verðsveiflur á erlend-
um mörkuðum.
i krónutölu hafa laun hækkað meir en í flestum nálæg-
um löndum á síðustu árum. Egi að siöur stöndum við ná-
grannaþjóðum okkar ekki jafnfætis að þvi er kaupmátt
varðar. Með minni en jafnari kauphækkunum hefði
verið unnt að halda sama kaupmætti og fullri atvinnu
með minni verðbólgu. Verðbólgustefna forystumanna
verkalýðsfélaganna i launamálum hefur þvi í raun réttri
gengið þvert á hagsmuni launafólks í landinu.
Dr. Guðmundur Magnússon segir, að takist ekki að ná
samstöðu milli rikisvaldsins og aðila vinnumarkaðarins
um svigrúm til kjarabóta verði rikisstjórnir á hverjum
tima að grípa til hegningaraðgerða, sem vinnuveit-
endum og launþegum væru Ijósar frá upphafi. Þetta er
hverju orði sannara og einnig sú niðurstaða efnahags-
sérfræðingsins,að eftir öllum sólarmerkjum að dáema
verður von bráðar að vinna mikið umbótastarf á sviði
efnahagsmála, ef forðast á meiri háttar vandræði.
„OFT UM EINANGR-
AÐAN, EINHÆFAN
OG NIÐURDREPANDI
HEIM AÐ RÆÐA"
- HVER ERU ÁHRIF STOFNANADVALAR?
„Mörgum lcikur forvitni á
aövita hvort stofnanir hafi i raun
ekki skaðleg áhrif á vistmenn.
Við vitum að stofnun hlýtur að
vera óæskileg, hún er hálfgerð
þrautalending þjóðfe lagsins, en
ástæður til þess geta verið
margar, til dæmis vanþekking.
Stofun býður ekki upp á neipar
sambæriiegar aðstæður og erú á
venjulegum heimiium þar sem
einstaklingurinn er hluti af litilli
heild og þat sem sömu manneskj-
urnar umgangast hann að jafn-
aði. Þessu er algerlega gagnstætt
farið inni á stofnunum.”
Þannig hefst kafli um áhrif
stofnanadvalar i könnuninni sem
Visir sagði frá i gær, en könnun
þessi var gerð á geðheilsu
vangefinna hér á landi og var
lokaverkefni fjögurra háskóla-
stúdenta i sálarfræði til B.A
prófs. Það eru þau Aðalsteinn
Sigfússon, Ingunn St. Svavars-
dóttir, Margrét Arnljótsdóttir og
Rósa Steinsdóttir.
Oft um niðurdrepandi
heim að ræða
t kafla þessum eru taldir upp
ýmsir ókstir stofnana. Meðal
annars að flestar stofnanir hafi
hvorki á að skipa nægilega
fjölmennu né nægilega menntuðu
starfsliði sem gerir það að verk-
um að of margir vistmenn eru á
hvern starfsmann.
„Oft eru stofnanir stórar,
ópersónulegar og settar á sérbás,
utan við almennt skipulag. Ot á
við hefur þetta neikvæð áhrif á
almenning^ ”
,,Ef titið er inná þessar stofn-
anir er um einangraðan,
einhæfan og oft niðurdrepandi
heim að ræða. Starfsfólk kemur
ogfer, foreldrarhætta sér þangað
endrum og eins, þegar þeir hafa
tima. En vistmaðurinn er alltaf á
sinum stað, ófær um að taka þátt i
þvi' lifi sem hinn venjulegi
borgari á kost á.”
,,En hvers vegna eru þessar
stóru ómanneskjulegu stofnanir
þá starfræktar? Þvi er ekki meira
um dagheimili og sérskóla?
„ÞÚ SKALT GERA GC
Umsögn mín 23. des. sl. í
Visi um nýútkomið rit-
gerða- og ræðusafn
Eysteins Jónssonar,
alþingismanns 1933-1974,
I sókn og vörn, gaf hinum
ágæta rithöfundi og
blaðamanni Indriða G.
Þorsteinssyni tilefni til
neðanmáisgreinar í blað-
inu 6. jan. sl. — málsvarn
Jón Þorláksson. fjár-
málaráðherra 1925
hafði áþekkar hug-
myndir um hagstjórn í
kreppu og Keynes.
ar Eysteins og hagstjórn
ar hans, sem ég hafði
gagnrýnt. Ég tel fulla
ástæðu til að ræða sögu
efnahagsmála og stjórn-
mála tslendinga, þvi að sitt
hvað má læra af mörgum
mistökum ráðamanna
ríkisins i hagstjórn. Þess
vegna fagna ég grein
Indriða, þótt ég sé alls ekki
sammála honum, og ætla
að bæta fáeinum athuga-
semdum við hana. Sá tími
er vonandi kominn, að
vega má og meta í alvöru
orð einstaklinga og athafn-
ir. „Sannleikur" áróðurs-
mannanna er á und-
anhaldi, bæði skjallið og
skæt i ng u r i nn . Þeim
lesandi og skrifandi
mönnum er að f jölga, sem
ræða hugmyndirnar sjálf-
ar kjarnann, en ekki hism-
ið. Fjölmiðlakerfið er að
opnast, þótt það hafi
marga galla auk kostanna.
Ég bendi til dæmis á einn
galla við blaðagrein eins og
þessa: miklar og órök-
studdar einfaldanir eru
nauðsynlegar (þótt ég telji
Indriða að vísu hafa vinn-
inginn i þeim efnum).
Afstaða Eysteins í utan-
rikismálum skynsamlegri
en í efnahagsmálum.
Ég lofaði Eystein Jónsson i um-
sögn minni fyrir afstööu hans i
utanrikismálum, fylgi hans meö
réttum rökum við samvinnu
Islendinga við aðrar vestrænar
þjóöir (en ekki röngum rökum
eins og landleigusinnanna.) Ég
lét þess reyndar ógetið rúms-
ins vegna að Eysteinn var fjár-
ráðherra i vinstri stjórn-
inni alræmdu 1956-58, sem hafði
ómælt fé af varnarliöinu banda-
riska (seldi þvi gjaldeyri á miklu
hærra gengi en öllum öðrum,
geröi herstöðina þannig að fé-
þúfu) og gekk bónarveg að
aðildarþjóðum Atlantshafs-
bandalagsins vegna efnahagserf-
iöleika sinna. Aðvörunarorð hans
um landleiguna, sem ég vitnaði i
með velþóknun, eru þvi hjáróma.
En ég lofaði Eystein ekki fyrir af-
stöðu hans i efnahagsmálum,
rikisafskiptastefnuna, „hina
leiöina” 1933 — 1974, og minnti á
það, að hann var stuðningsmaður
hinnar ranglátu kjördæmaskip-
unar, sem breytt var til bóta i
áföngum til ársins 1959.
Eysteinn kunni ekki
ef llefta boðorðið
Um hvað erum við Indriði ó-
sammála? Hann tók mál sitt svo
saman: „Eysteinn var ekki nýt-
inn á ræður sinar, en hann hefur
verið talsmaður þess langa
stjórnmálaævi, að nota opinbera
fjármuni til aö létta undir meö
landsmönnum i lifsbaráttunni.
Hafi tækin og gögnin verið smá á
kreppuárunum, þá voru þau það
vegna ytri aðstæðna. Hafi verið
stigið of stórt skref i atvinnuátt á
timum vinstri stjórnarinnar, þá
verður það ekki kennt ihaldssemi.
Þess vegna fer best á þvi að
stjórnmálaferill og stefnumið
Eysteins Jóssonar sé skoðað af
gætni og þvi hleypidómaleysi,
sem hæfir þeim sem stiginn er út
af sviðinu — næstum þvi.” Tökum
þessar fjórar staðhæfingar
Indriða til athugunar. 1 fyrsta
lagi: Hvað eru „opinberir fjár-
munir”? Fjármunir landsmanna.
Þeir eru fengnir með skatt-
heimtu, en ekki sendir af himnum
hofan. Ef Eysteinn „létti undir”
með sumum, þá notaði hann fjár-
muni annarra til þess. (Voru
Eysteinn Jónsson fjár-
málaráöherra 1936 var
góður gjaldkeri en
slæmur hagstjórnar-
maður
sumir jafnari en aðrir I riki
Eysteins?) Reynslan sýnir, að
flestar tilraunir ráðamanna rikis-
ins til þess aö „létta undir” með
sumum verður einungis til að
þyngja byrðarnar hjá öllum.
Menn stauluðust „hina leiöina” á
valdatima Eysteins, klyfjaðir
þeim sköttum og tollum og öðrum
álögum hans, sem hægðu einung-
is á ferðinni til farsældar. Ég hef i
fjölda morgunblaðsgreina fært
rök gegn þvi að rikinu beri aö
breyta tekjuskiptingu með mönn-
um (þó að þvi beri aö tryggja
þeim, sem geta það ekki sjálfir,
tilverulágmark) og ætla ekki að
endurtaka þau i þessari grein.
Mestu máli skiptir, aö Eysteinn
kunni ekki ellefta boöoröiö, sem
Milton Friedman kallar svo: Þú
skalt gera góðverk þin á eigin
kostnað.
Höft stundum nauðsynleg
og haftastefna alltaf röng
1 öðru lagi: Er hægt að afsaka
■