Vísir - 13.06.1978, Síða 10

10
ÞriOjudagur 13. júnl 1978 VISIR
VÍSIR
utgefandi: Reykjaprent h/f
Framkvæmdastjóri: Davið Guðmundsson
Ritstjórar: Þorsteinn Pálsson ábm.
Olafur Ragnarsson .
Ritstjórnarfulltrúi: Bragi Guðmundsson. Fréttastjóri erlendra frétta: Guðmund-
ur Pétursson. Umsjón með helgarblaði: Árni Þórarinsson. Blaðamenn: Berglind
Ásgeirsdóttir, Edda Andrésdóttir, Elias Snæland Jónsson, Guðjón Arngrimsson,
Jón Einar Guðjónsson, Jónina Mikaelsdóttir. Katrin Pálsdóttir, Kjartan Stefáns-
son, Oli Tynes, Sæmundur Guðvinsson, Iþróttir: Gylfi Kristjánsson og Kjartan L.
Pálsson Ljósmyndir: Ðjörgvin Pálsson, Jens Alexandersson. Utlitog hönnun: Jón
Oskar Hafsteinsson, Magnús Olafsson.
Auglýsinga- og sölustjóri: Páll Stefánsson
Dreifingarstjóri: Sigurður R. Pétursson
Auglýsingarog skrifstofur: Síðumúla 8.
simar 86611 og 82260
Afgreiðsla: Stakkholti 2-4 simi 8661f
Jíitstjórn: Siðumúla 14 sjmi 86611 7 linur
Askriftargjald erkr. 2000 á
mánuði innanlands.
Verö i lausasölu
kr. 100 eintakið.
Prentun
Blaðaprent h/f.
Að hengja sig í
kosningaioforðum
Uppákomurnar i pólitíkinni eru með ýmsum hætti um
þessar mundir. Einna mesta athygli hefur þó vakið að
Lúðvík Jósepsson skuli hafa tilkynnt á framboðsf undi á
Neskaupstað þá ákvörðun meirihlutaf lokkanna í borgar-
stjórn Reykjavíkur að greiða fullar verðbætur,og Verka-
mannasambandið hafi ákveðið að aflétta útflutnings-
banni gagnvart Bæjarútgerð Reykjavíkur.
I sjálfu sér skiptir það engu höfuðmáli hvort það eru
talsmenn borgarinnar eða Lúðvík Jðsepsson sem til-
kynna ákvarðanir í máli sem þessu. Þessi tilkynningar-
tilviljun sýnir einungis, að kjaramálapólitíkin hefur
fyrst og fremst verið þáttur í kosningarefskák.
Nýi meirihlutinn í Reykjavík hefur flýtt sér hægt við
að ganga að kröfum Verkamannasambandsins með
skírskotun til þess að fjárhagsstaða borgarinnar sé
erfið. Eftir borgarstjórnarkosningar var kaupránið
þráttfyrir alltspurning um f járhagslega getu. Vitaskuld
lá þó Ijóst fyrir, að borgarstjórnarmeirihlutinn gat ekki
undan því vikist að samþykkja kröf ur Verkamannasam-
bandsins um fullar verðbætur handa hálaunamönnum,
ella hefði ekki verið unnt að byggja sóknina í refskák-
inni fyrir þingkosningarnar á kaupránskenningunni.
Leikur ríkisstjórnarinnar í refskákinni var að draga i
land með efnahagsráðstafanirnar frá því í febrúar.
Eftir bráðabirgðalögin í maí fá þannig allir þeir sem
teljast hafa lág laun fullar verðbætur. Stjórnarandstað-
an verður hins vegar að halda áfram með kaupráns-
kenninguna, þó að undanhald ríkisstjórnarinnar hafi
leitttil þess, að Verkamannasambandið er látið berjast
fyrir því að uppmælingarmenn og embættismenn fái
fullar verðbætur.
Við þetta hefur erfið taflstaða ríkisstjórnarinnar
styrkst, án þess að gera megi ráð fyrir að það leiði til
vinnings í þingkosningunum. Aðalatriðið er þó að menn
dragi réttan lærdóm af þessari kaupránsuppákomu.
Verðbótatakmörkunin var ekki meira kauprán en svo, að
það var engan veginn sjálfgef ið að vinstri meirihlutinn i
Reykjavík virti hana að vettugi og greiddi öllum fullar
verðbætur án tafar. Það þurfti þrátt fyrir allar yf irlýs-
ingar að athuga f járhagsstöðuna.
( Ijós kom að Reykjavíkurborg gengur ekki að kröf um
Verkamannasambandsins um fullar verðbætur fyrir há-
launamenn jafnt sem láglaunamenn nema með nýrri
skattheimtu eða verulegum niðurskurði framkvæmda.
En Lúðvík Jósepsson hefur nú tilkynnt eins og vænta
mátti að þetta verði eigi að síður gert. Astæðan er sú að
skákinni lýkur ekki fyrr en í þingkosningunum.
Kjarni málsins ersá aðmenneru í kosningabaráttu að
berjast fyrir hlutum, sem f járhagslegar aðstæður leyfa
ekki, eins og athugun hins nýja meirihluta í Reykjavík
hefur leitt í Ijós. En af því að refskákinni lýkur ekki við
einar kosningar þarf oft á tíðum að ganga lengra en
efnahagsleg takmörk leyfa, þegar völdin eru fengin.
Kosningaloforðin eru þá uppfyllt með verðlausum verð-
bólgukrónum.
Þessi pólitíska staðreynd getur leitt til þess að útilokað
verði með.öllu að ná samstöðu um skynsamlegar efna-
hagsaðgerðir til frambúðarlausnar á þeim vanda, sem
við er að glíma. Aðgerðir ríkisstjðrnarinnar voru aðeins
skammtímaráðstafanir til þess að halda í horfinu fram
yfir kosningar. Launastefna stjórnarandstöðunnar er á
hinn bóginn grímulaus verðbólgupólitík. Það er því Ijóst
að snúa verður við blaðinu að kosningum loknum.
Meinið er hins vegar það, að of margir hafa hengt sig í
óraunhæf um loforðum fyrir kosningar og eru því ófærir
um að hafa forystu um viðnám gegn verðbólgu, þegar
orrahríðinni lýkur.
HYGGJAST HERJA
Á VEIÐIÞJÓFA
Á fimm ára timabilinu
1946-1950 voru veiddir
nær fjórðungi færri lax-
ar en á fimm ára tima-
bilinu 1971-1975.
Ástæðan til aukningar-
innar er fyrst og fremst
ræktun ánna samfara
auknum veiðiskap.
Þettakom fram á blaðamanna-
fundi sem stjórn Landssambands
veiðifélaga hélt til kynningar á
starfi sinu. En einmitt um þessar
mundir á Landssambandið tvi-
tugsafmæli.
Það var stofnað i júni 1958, að
frumkvæði Veiðifélags Arnesinga
og voru stofnfélögin sjö talsins.
Fyrsti formaður sambandsins
var Þórir Steinþórsson, skóla-
stjóri i Reykholti. Núverandi for-
maður er Þorsteinn Þorsteinsson.
Aðildarfélög sambandsins i dag
eru 46, en það eru 63% þeirra
veiðifélaga sem laxveiði hafa.
Flest þau samböndsem ekki eiga
aðild að sambandinu eru af minni
gerðinni sem sést best á þvi að
þau veiðifélög sem innan sam-
bandsins eru hafa um 87% afla-
magnsins.
Félagar i veiðifélögum eru nú
3993 eða næstum eins margir og
byggðar jarðir á landinu eru.
A blaðamannafundinum kom
Hagsmuna-
árekstrar
1 fullkomu frjálsu markaðshag-
kerfi njóta eigendur framleiðslu-
þáttanna jafngildis þeirrar
þóknunar sem jaðarafköst
framleiðsluaflsins gefur. Þessi
skiptaregla —- góð eöa ill — er
varin með þvi aö hun grundvallist
á lögmálum framboðs og eftir-
spurnar og aö hún leiði þvi til
hagkvæmustu nýtingar fram-
leiðsluþáttanna, mestrar fram-
leiöslu og mestra heildartekna
fyrir þjóðarbúiö. 1 þessari hug-
gerð er ekkert rými fyrir rikisbú-
skap og engir möguleikar á hags-
munaárekstrum fræöilega séð —
tekjuuppskiptareglan er forsenda
markaðshagkerfisins.
1 blönduðu hagkerfi á Islandi
nýtur hvorugur framleiðsluþátt-
urinn, vinnan eöa fjármagnið,
tekjustreymis samkvæmt reglum
framboðs og eftirspurnar. Astæð-
ur þess eru eflaust margar að
þessi tekjuskiptaregla hefur verið
numin úr gildi. Skýringa má leita
til breyttra framleiðsluhátta
(fjöldaframleiðsla o.fl.) vaxandi
rikisbúskapar, vaxandi afskipta
rlkisvalds af markaðslögmálum
(t.d. vaxtastefna, tekjustefna
o.fl.), ennfremur ber að gefa
gaum að vaxandi uppsöfnun yfir-
ráöa yfir framleiðslutækjum og
eignum á fáar hendur, og
sömuleiðis uppsöfnunnar aðilja
vinnumarkaðarins i tvenn megin-
samtök sem verka neikvætt gegn
hagkvæmustu aölögun fram-
leiðsluaflanna. Verðið, launin og
vextirnir eru tæki eigenda (for-
ráðamanna) sinna til tekjuupp-
skipta i Islenzku hagkerfi I stað
þess að vera afleiðing (þóknun)
markaðslögmálanna i frjálsu
markaðshagkerfi. Það er mikil-
vægt að gera sér grein fyrir af-
leiðingunum af þessum mismun
og skal þaö nú rætt sérstaklega.
Svo skipuöust mál snemma á
öldinni aö rikisvaldið (stutt af
meginþorra landsmanna) nam
vfsvitandi markaðslögmálin úr

Birgir Björn skrifar
aðra grein sina fró
Stokkhólmi um
hagsmunaórekstra og
hagstjórn ó íslandi
gildi meö ýmsum einstökum eöa
samstæðum aðgerðum. Ein höf-
uöröksemdin var að tryggja
smælingjunum afkomu, en þeir
hþföu margir hverjir farið illa út
úr samkeppnisþjóðfélaginu.
Þetta var a.m.k. hin opinbera
réttlæting aö baki aðgeröum eins
og skattaálögum, opinberri
vaxta- og gengisskráningu, og
verölagslöggjöf (verölagseftirlit
og verðstöðvun) sem nú hefur
veriðafnuminn á ný til að tryggja
frelsi verðleggjenda (þvi afnám
laganna þjónar tæplega öðrum
meðan fákeppni rikir á öllum
mörkuöum hagkerfisins). En
tæki þessi hafa bæöi áhrif á fram-
leiðsluna og tekjuuppskiptin. At-
hygli hagspekinga hefur þó nær
einungis festst við þessi hag-
stjórnartæki sem tæki til að ná
stöðugleika I efnahagslífinu, eins
og slikt hafi eitthvert sjálfstætt
gildi.
Það er i þessu samhengi sem
þróun framleiðslunnar og átökin
um afrakstur framleiðslunnar á
að skoöast. Þessi átök birtast
einkum i ferns konar myndum:
1. átökin eiga sér stað milli laun-
þega annars vegar og hins veg-
ar fjármagnseigenda,
2. ennfremur milli eigenda fram-
leiösluaflanna, vinnu og fjár-
magns, annars vegar og hins
vegar eigenda framleiðsluaf-
urðanna,
3. á fjármagnsmarkaðnum eru
átök milli lánsfjáreigenda (þ.e.
sparenda) og lántakenda,
4. að siðustu eru árekstrar milli
skattgreiðenda annars vegar
og svo hins vegar þeirra sem
njóta hinnar opinberu aðstoðar
fyrir þessa fjármögnun
Það væri óvisindalegt að gera
litið úr áhrifum rikisvaldsins á
úrslit þessara hagsmuna-
árekstra. A vinnumarkaðnum
tekur rikið beinan (með laga-
setningu kaupgjaldssamninga)
þátt og óbeinan þátt (tekjustefnu)
i úrslitum kaupgjaldsmyndun-
ar. Þessar aðgerðir leiða annars
vegar til minni hlutdeildar vinn-
unnar i framleiðsluafrakstrinum
en ella gagnvart fjármagninu og
svo hins vegar til minni afrakstr-
ar gagnvart framleiðendum.
Tekjuuppskipti vegna skattalaga
beinast einkum aö sköttun á vinn-
unni og svo neyzluvarningi, sem
að mestu er keypturaf launþeg-
um. Skattheimtunni er siðan var-
ið til aö sjá um óarðbærar fram-
kvæmdir. Stuöningur rikisvaids-
ins við fyrirtækin verður þó hvað
drýgstur fyrir tilstuðlan vaxta-
stefnunnar á timum óðaverð-
bólgu. Þessi stuðningur reynist
ómetanlegur, þegar rikisvaldið
gefur fyrirtækjunum frjálsar
hendur um verðlagningu að auki.
Lágvaxtastefnan er ekki ein-
ungis til hagsbóta fyrir tiltöluleg-
an fámennan hóp skuldara innan
einkageirans.Þessi stefna er for
senda fyrir hinni opinberu fram-
kvæmda- og skuldastefnu. Og þaö
er einnig verðbólganí þess vegna
er skiljanlegt aö ríkisstjórnin kýs