Vísir - 29.11.1978, Blaðsíða 11

VISIR Miðvikudagur 29. nóvember 1978
11
Haraldur Blöndal
skrifar:
Allir dómarar og
lögmenn hafa fyrir
löngu séð að réttlæti
verður ekki náð að
fullu með ráðskonu-
kaupinu. Þeir hafa því
lengi hvatt til þess að
settar yrðu lagareglur
um fjármál hjóna-
leysa.
Ég hef oft velt þvi fyrir mér,
hvernig standiá þvi, aö alþingis-
m'enn skipta sér sjaldan af al-
mennum velferöarmálum, sem
skipt'a f jöldann allan máli, en eru
hins vegar lftil kosningamál.
Þingmenn flytja á ári hverju
fjöldann allan af tillögum um
eyöslu úr rikissjóöi til handa kjör-
dæmum sinum, en miklu sjaldnar
frumvörp um mál, sem snerta
alþjób. Þaö er m.a. af þessum
ástæöum, sem tslendingar voru
án löggjafar um réttaráhrif þing-
lýsinga í hálfa öld, þrátt fyrir
itrekaöar tilraunir valdamestu
manna landsins til aö fá þing-
menn til aö setja þinglýsingarlög.
Fyrir sex árum siöan sam-
þykkti alþingi ný hjúskaparlög,
jyátt fyrir aö eldri lög heföu á
engan hátt veriö hjúskaparlifi I
landinu til trafala. Þá var lofaö
lagasetninguumréttarstööu fólks
i sambúö, en þar þafa risiö mörg
vandamál. Þau lög eru ekki
komin enn. Heföi þö veriö nær aö
setja þau lög fyrr en fariö var aö
hrófla viö þeim gömlu.
„óvigð” sambúð
Víöa um lönd hefur oröiö mikil
ógæfa af þvi, aö löggjafinn veitir
ekki hjónum, sem brestur gæfu til
samlyndis, leyfi til skilnaöar. A
tslandi eru lög um þetta efni
skynsamleg og sumum þykir þau
jafnvel offrjálslynd. Eigi aö slöur
eru margir, sem ekki vilja ganga
ihjónaband, enbúa þó saman, og
er sú sambúö ranglega nefnd
óvigö sambúö. (Vigö sambúö er
kirkjuleg gifting, — veraldleg
giftinger yfirlýsing fyrir dómara
um vilja til hjúskapar. Annaö er
venjuleg sambúö).
Ýmis réttindi eru vitanlega
tengd hjúskap. Ýmis samfélags-
réttindi geta menn fengiö, þótt
ekki séu giftir, en skórinn kreppir
mest aö, þegar um er aö ræöa
réttindi vegna dauöa lifsföru-
nauts eöa vegna slita á sambUÖ.
Reynslan-sýnir, aö þar standa
konur ætiö höllum fæti.
Eftirsókh eftir vindi
Kvenréttindabarátta á lslandi
er nú oröin svo viöskila viö upp-
runa sinn, aö fariö er aö refsa
mönnum fyrir aö bera sér kven-
kynsorö I munn. Þvi miöur hef ég
aldrei komist i þá aöstööu aö geta
brotiö þessi heimskulegu lög, en
feginn vildi ég sitja af mér nokkr-
ar sektir vegna þeirra. Vitanlega
hefur ekkert unnist i jafnréttisátt
meö heimskunni. önnur kven-
réttindabarátta var aö krefjast
frjálsari fóstureyöinga og voru I
framhaldi af þeirri kröfu sett lög,
sem eru þrengri en fyrri lög, ver
oröuö og óskýrari á allan hátt.
Konur meö náttflrulega sjUk-
dóma mega nU bföa vikum saman
eftir leguplássi vegna aukinna
fóstureyöinga, til aö komast i
nauösynlegar aögeröir t. d til aö
geta átt börn.
Hinu gleymt sem er
meira um vert
Eftirsókn kvenna eftir vindi
hefurekkiskapaö betri heim á Is-
landi, — og hUn hefur m.a. oröið
til þess aö þær hafa lagt til hliöar
gamalt baráttumál um rétt
kvenna i sambUÖ.
Eins og ég gat um áöan er
vandamáliö mest, þegar dauöinn
skilur ástvini eöa fólk slitur sam-
vistum, Þaö er ekki gaman fyrir
valdsmann eöa lögmann aö segja
konu, aö i raun eigi hUn engan
erföarétt eftir manninn sinn, sem
hún hefur búiö meö alla tiö, en
ekki gifst. Eftir tiöarandanum
voru eigurnar skrifaöar á nafn
hans og hún enginn lögaöili þar
aö.Hún á heldur ekki hlut I eigun-
um eins og eiginkona hans, — hjú-
skapareign hennar er engin, þrátt
fyrir þaö, aö eignarmyndun hafi
öll oröiö fyrir sameiginlegt átak
beggja.
Kona sem skilur viö manninn
sinn eftir sambUÖ situr oft uppi
meö sárt enniö: eigurnar eru á
hans nafni og sárindi samvistar-
slita valda þvi oft, aö ekki er hægt
aö skipta búinu meö sanngjörnum
hætti, þótt vitanlega sé slikt til og
algengt, sem betur fer.
Var þá fundin upp ráðs-
konan
Vitanlega var ekki hægt aö
skiljast viö vandamáliö óleyst, —
og dómstólar leystu máliö til
bráöabirgöa — meö þvi aö nefna
konuna ráöskonu og ætti hún skil-
iö þóknun fyrir ára — og áratuga-
störf I þágu mannsins og þjónustu
allan sólarhringinn!
Þessi þóknun er hvergi til i
samningum og er aö þvi er ég fæ
best séö mishá eftir efnahag.
Þannig er reynt aö leysa vanda-
máliö aö einhverju leyti.
Þaö hafa ailir dómarar og lög-
menn séö fyrirlöngu, aö réttlæti
veröur ekki aö fullu náö meö
ráöskonukaupinu. Þeir hafa þvi
lengi hvatt til þess aö settar yröu
reglur um fjármál hjónaleysa en
án árangurs.
Má ekki dragast lengur
Þaö er i sjálfu sér ekki mikiö
vandamál aö setja reglur um
fjármál hjónaleysa. Þaö er langt
siöan aðlögfræöingar hafa mótaö
með sér réttlátar tillögur um þessi
mál og sett fram. Hins vegar
skorti á um frumkvæöi stjórn-
málamanna aö setja lög til aö
breyta rikjandi venju.
Ég hugsa aö hver og einn les-
andi minn þekki fjölskyldu, sem
elcki er byggö á hjónabandi. Ai
þvigeta menn séö, hversu margir
hafa hag af lagareglum um fjái
mál sambúöarfólks.
„SIÐGÆÐISRIDDARI AFTURHALDSINS"
Fyrir nokkru skrifaöi ég hér i
VIsi grein þar sem ég sagöi mitt
álit á þeirri pólitik sem rekin er
innan Háskóla Islands. Niöur-
staöan i grein minni var i stuttu
máli sú aö stúdentar væru orön-
ir þreyttir og áhugalausir á
þeirri þrasgjörnu póiitfk sem
félögin tvö i skólanum Vaka og
Veröandi.halda uppi. Mjög léleg
þátttaka i kosningum innan
skólans staöfcsti þetta ásamt
fleiru.
Nú - hafa tvær svargreinar
birst vegna greinar minnar.
Ritstjóri blaös Vöku svarar mér
i hóflegri grein hér I Visi fyrir
skemmstu en Veröandi hefur
veitt mér þann heiöur aö iáta
ritstjóra Stúdentablaösins
svara mér i leiöara nýútkomins
tölubL þess. Er mér i þessum
leiöara tjáö aö ég sé ásamt frú
Siguriaugu Bjarnadóttur ,,siö-
gæöisriddari afturhaldsins.”
Ég vil meina aö leiöara
Stúdentablaösins sé óvenju vel
variö aö þessu sinni og þakka
riddaratignina. Ég get þó ekki
iátiö hjá liöa aö svara rit-
stjórunum tveimur, einkum og
sér i lagi þar sem annar þeirra
lýgur nánast upp á mig ákv.
skoöunum s.s. siöar veröur vik-
iö aö.
Ritstjórinn og verkafólk-
ið.
1 upphafi leiöara Stúdenta-
blaösins er upplýst aö mikil
samfélagskreppa tröllriöi nú
þjóöfélaginu. Er þaö aö vonum
aö ritstjórinn sé oröinn langeyg-
ur eftir kreppu þeirri sem hann
og sálufélagar hans vænta aö
brjóti niður núverandi þjóö-
félagsskipan okkar þannig aö
þeir geti byggt upp drauma-
þjóöfélagiö af rústum þess fyrr-
nefnda. Veröur manninum þvi
að fyrirgefast þó vitskyn hans
sé svo brenglaö aö hann einn
sjái fyrir sér kreppu sem tröll-
riður þjóöfélaginu.
Þá ræöir hann um árásir á
-----------y---------->
ólafur St. Sveinsson
laganemi skrifar:
Tvær svargreinar hafa
birst vegna greinar
minnar i Vísi fyrir
skömmu. Ritstjóri
blaðs Vöku svarar mér
í hóflegri grein í Vísi,
en Verðandi hef ur veitt
mér þann heiður að
láta ritstjóra Stúdenta-
blaðsins svara mér i
forystugrein.
verkafólk og segir: „Eölilegt er
aö þeir fyrstu sem veröi fyrir
baröinu á þessu umaitfljótandi
afturhaldi séu auk verkalýösins
hópar sem veita honum liö 1
baráttunni.” Liöshjálpin er
Veröandimenn I H.l. Liöshjálp
verkafólksins er hópur sem
krefst þess aö þjóöfélagið kosti
langt nám fólks I starfsgreinar
þar sem engin þörf er fyrir þafy
þeir krefjast sifellt meiri og
meiri fyrirgreiöslu af þjóðfélag-
inu og hvaö svo um þaö,verka-
fólkiö borgar. Samtimis lýsa
þessir ágætu menn stuðningi viö
óheyrilegar kröfur stundakenn-
ara viö H.I. sem eru meö marg-
föld laun á viö almennt verka-
fólk. Ekki er samræmiö mikiö
enda ristir samúöin meö vinn-
andi verkalýö kannski ekki
langt út fyrir talandann.
Lestrarkunnátta í lág-
marki.
Þá segir leiöarahöfundur:
„OgOlafur St. Sveinsson slær á
sömu strengi. Hann vill
aögangstakmarkanir aö deild-
um háskólans og engin námslán
framar.” Þetta er rangt en þaö
er kannski til of mikils ætlast af
ritstjóranum að hann kunni aö
lesa rétt eftir alla sina skóla-
göngu.
Ég benti hins vegar á I grein
minni aö ég teldi æskilegra aö
námsfyrirkomulagi yröi breytt
þánnig aö nemendum væri gert
kleift aö vinna meö námi.
Þannig fengist verkleg reynsla
um leiö og fjármögnun námsins
yröi minna vandamál. Þannig
mætti aö minu viti komast nær
þvi aö skapa fullkomiö jafnrétti
til náms.nokkuð sem ég tel aö
námslán komi seint til meö aö
gera. Aögangstakmarkanir
nefndi ég ekki en ég tel aö þjóö-
félag okkar sé of litiö til þess aö
mennta fólk dýrum dómi án
þess aö nokkurt tillit sé tekiö til
atvinnustarfsemi i landinu. Þvi
sé eölilegt aö gera strangari
kröfur en ella I vissum greinum
innan háskólans.
Námslán og verkafólk
Ég tel sannarlega aö námslán
eigi aö vera nægjanlega há til aö
tryggja aö hver einstaklingur
sem áhuga hefur geti stundaö
nám sitt þó ekki geti hann
kostaö þaö sjálfur. Slfkt veröur
auövitaö aö vera á meöan nú-
verandi námsfyrirkomulag er
viöhaft.
Hitt er þaö aö ég tel óhæft aö
heimta námslán sem verkafólk
borgar og fara svo að loknu
námi til vinnu á margföldum
launum þess fólks. Þannig er
þessu fariö nú og tel ég þaö
mjög miöur og sist til sæmdar.
Stúdentablaöiö hefur ekki séö
ástæöu til aö mótmæla allt aö
tiföldum launamismun sem
finnst hér á landi milli launþega,
hvaö þá aö lýsa yfir stuöningi
viö tillögu sem nú liggur
frammi á Alþingi þess efnis aö
launamismunur milli manna
skuli mest veröa þrefaldur.
Finnst mér tlmi til kominn aö
menn veröi sjálfum sér sam-
kvæmari i málflutningi og aö-
geröum.
Afsökun á seinasta tbl.
Aö lokum sér leiöarahöfundur
ástæöu til aö afsaka seinasta
tölublaö Stúdentablaösins. Segir
aö greinar og myndir sem þar
birtust og þóttu litt sæmandi
hafi allar birst áöur i útbreidd-
um erlendum timaritum. Er
þaö nú afsökun! Ritstjóranum
væri nær aö venja sig af þeim
leiöa siö aö apa upp allt sem er-
lent er og telja þaö um leiö gott
og gilt.
Stefnuskrá Vöku eða
hvað?
Vil ég þá fara nokkrum oröum
um grein ritstjóra Vökublaösins
sem er hófleg mjög og málefna-
lega skrifuö. Er ég honum sam-
mála um aö fyrirkomulagi
kosninga i háskólanum þurfi aö
breyta þó ég telji ekki aö þaö
skipti sköpum um kjörsókn. Viö
búum nú einu sinni á 20. öldinni
og samgöngur eru tiitölulega
greiöar ef fólk hefur áhuga á aö
segja sitt álit i kosningum.
Ég sagöi i fyrri grein minni aö
ég teldi Vöku bera um of svip
„bláeygra Heimdellinga.” Þaö
er rétt hjá ritstjóra Vökublaös-
ins aö vitaskuld eiga þeir rétt til
afskipta af félagsstörfum sem
hverjir aörir. Sú spurning
hlýtur þó aö vakna hvers vegna
þeir séu þar meir áberandi um-
fram aöra og ritstjórinn svarar
þvi aö minu mati i lok greinar
sinnar þegar hann útskýrir
stefnu Vöku.
Vaka vill erlendan her á Is-
landi og aðild Islands aö NATO.
Vaka vill frjálst markaöskerfi
og frjálst stjórnkerfi. Vaka vill
efla einstaklinginn til ábyrgöar
og athafna... Vaka vill frjálsa
samkeppni og draga úr rikisaf-
skiptum. Þaö skyldi þó ekki
vera aö mörgum fyndist stefnu-
skrá Vöku bera um of keim af
stefnu ákveöins stjórnmálaafls
hér á landi?
Umræða til gagns
Aö lokum vil ég segja aö ég
fagna þvl aö umræöa eigi sér
staö um félagsmálabaráttu há-
skólanema. Vonandi veröur þaö
til þess aö vekja áhuga nem-
enda á þessum málum, hvetji
þá til afskipta þannig aö þaö sé
ekki aöeins lítill hluti nemenda
sem ræöur þvi hver stefnan er
hverju sinni.
Þaö er afturhald hjá
Stúdentablaöinu aö þola ekki
alm. hlutlausa gagnrýni. Gagn-
rýni er svaraö meö gömlum
„frösum” um borgarastétt
o.s.frv. Þaö er og kannske
stefna þess aö ræöa málin en aö-
eins öörumegin frá og hinn aöil-
inn þegi svo nauöugur, viljugur,
s.s. þekkist annars staöar.