Vísir - 19.03.1979, Blaðsíða 11

VÍSLR
Mánudagur 19. mars 1979.
11
ver&lagsmál sem oröiö hefur á
undanförnum misserum, þar sem
greinilega hafi komiö i ljós hve
úrelt núgildandi verölagslöggjöf
sé. Þrátt fyrir þaö hafi kannanir
sýnt aö verslunin skilar sambæri-
legu veröi til neytenda hér og á
öörum Noröurlöndum, en ljóst sé
aö hún geti ekki öllu lengur búiö
viö núverandi starfsskilyröi, enda
sé greinileg þróun i þá átt aö
heildverslun leggist niöur i ýms-
um greinum og flytjist úr landi og
komi nú erlendir sölumenn i hóp-
um til landsins. Mótmælt er þeim
vinnubrögöum verölagsstjóra i
skýrslu um innflutningsverslun-
ina og hafnaö alfariö þeim dylgj-
um um umboöslaunaskil, sem
fram koma i skýrslunni.
Skoraö er á fjármálaráöherra aö
leggja fram frumvarp til laga um
tollheimtu og tollaeftirlit I sam-
ræmi viö niöurstööu nefndar um
tollamál frá i ágúst s.l.
Vakin er athygli á þeirri staö-
reynd aö ef gjaldfrestur yröi
veittur á tollum, þá yröi hægt aö
flytja vörur beint frá skipshliö til
vöruhúsa innflytjenda og heild-
sala, sem yröi ódýrara fyrir alla
aöila.
Athygli er vakin á hinum gifur-
lega rekstrarfjárskorti verslun-
arfyrirtækja og skoraö er á yfir-
völd aö taka upp breytta stefnu i
lánamálum þar sem meira tillit
væri tekiö til arösemi en veriö
hefur, samhliöa frjálsari lána- og
peningamarkaöi. Þá sé núver-
andi lánastefna bankakerfisins
meö öllu óviöunandi fyrir versl-
unina.
Itrekaöar eru fyrri ályktanir
um nauösyn þess aö heimilaö sé
skattfrjálst endurmat vörubirgöa
viö ákvöröun brúttóágóöa. Slikt
endurmatsé grundvallaratriöi, ef
fást eigi rétt mynd af afkomu
fyrirtækjanna, en nú séu þær
tekjur sem þarf til aö viöhalda
sömu vörubirgöum, skattlagöar
aö fullu.
Atalin er mismunun skattlagn-
ingar fyrirtækja eftir rekstar-
formi. Bent er á aö samvinnufé-
lögin hafi heimild til aö greiöa 3/4
hluta ágóöans i stofnsjóö og njóti
þannig algjörrar sérstööu viö
álagningu tekjuskatts.
Þá er mótmælt afturvirkni
skatta, hækkun fasteignagjalda
ásamt sérstökum álögum á versl-
unarhúsnæöi og þvi aö rikiö taki
til sin 65% af nýfjármagnsmynd-
un fyrirtækjanna, loks er hvatt til
þess aö leyfö veröi frjáls gjald-
eyrisverslun.
„Ég fór oná
Main Street
— rœtt við Maurice Eyolfson
Vestur-íslendingog afkomanda
Guttorms Guttormssonar skálds
,,Ég geri ráö fyrir aö þaö séu
„Rætur” okkar sem við Vest-
ur-islendingarnir erum aö leita
að”, sagði Maurice Eyolfson
sáttasemjari frá Manitoba og
varaforseti islendingadagsins
sem haldinn er áriega þar
vestra.
Maurice sem nú er staddur i
fyrsta sinn á Islandi er mikill
áhugamaöur þess aö Vest-
ur-islendingar haldi tengslum
sinum við gamla landið og viö
spurðum hann þvi fyrst um
íslendingadaginn
„Hann hefur nú verið haldinn
i 90 ár samfleytt og oftast á
Gimli. Viðerum þegar byrjaöir
að undirbúa hátiðarhöldin
næsta sumar og ég er hér m.a.
til að undirbúa þau hátfðarhöld.
Við höfum venjulega boðiö
einhverjum islenskum gestum
og nú erum viö aö hugsa um að
fá heila lúðrasveit vestur.
Nú — hátiöarhöldin standa
venjulega i þrjá daga og þau ná
svo hámarki meö hinum
eiginlega Islendingadegi, sem
er á mánudag. Oft sækja um 20
þús. manns þessi hátiöarhöld og
mitt hlutverk sem varaforseta
er að sjá um tengslin viö fjöl-
miðla, kynna tslendingadaginn
og gestina sem viö bjóöum.”
— Hvað veldur þessum sterku
tengslum við gamla landiö?
,,Ég held að menn vilji þekkja
uppruna sinn — rætur sinar.
Það er hluti af þeirri mynd sem
menn gera af sjálfum sér aö
vita hvaöan þeir eru komnir. Ég
held að þetta hafi aukist stórum
eftir aö tslendingar fóru aö vitja
ættingja sinna fyrir 4-5 árum og
Vestur-Islendingar aö sama
skapi aö koma hingaö.”
Aö Islendinga siö spurðum viö
Maurice um ættir og sagöi hann
okkur þá aö hann væri dóttur-
sonur Guttorms Guttormssonar
skálds i Vesturheimi:
,,Ég man allvel eftir afa min-
um, en hann var bóndi og
kallaði bæ sinn Viðivelli. Stóð
hann við fljót þaö i Manitoba
sem þá var kallað Icelandic
River vegna þess hve margir
tslendingar bjuggu þar. Hann
gat verið mjög kiminn og i þvi
sambandi minnist ég eins
kvæðis sem hann orti i spaugi
um þá málhöltu landa sina, er
varö hált á svelli tungumálsins.
Kvæðiö sem heitir „Winnipeg
Icelander” hljóöar einhvern
veginn svona:
Ég fór oná Main Street
meö fimm dollara check
og forty eight riffil ég keypti
Og ride út i country
meö farmara fékk
ogfresh út i brúskinn ég hleypti
þá sá ég þar mús
út i' marshes þar lá
Oh, my! Eitt stick ég brjótti
Hún fór þá á gallop
not good any how
was gone þegar loksins ég
skjótti
Hann gat spaugaö svona meö
tungumálaerfiöleika landa
sinna en oftar voru kvæöin þó
efnismeiri”, sagöi Maurice og
brosti við.
Viöspuröum hann þá hvernig
honum gengi meö islenskuna
„Þegar ég byrjaöi i skóla þá
kunni ég ekkert i ensku en eftir
aö hafa lifað þetta lengi í sam-
félagi sem talar bara ensku, hef
ég þó mikið til glataö islensk-
unni,” sagöi þessi geðugi Vest-
ur-lslendingur aö siöustu. —HR
Maurice Eyólfsson: „Afi minn, Guttormur Guttormsson skáld,geröi stundum góðiátlegt grfn i bundnu
formi aö tungumálaerfiöieikum ianda sinna vestra.”
Netaveiðarnar byggjast
á hrygningarfiski
Botnvarpa og herpinót (hring-
nót) eru eins og þeir fé-
lagar réttilega benda á, óvægin
veiöarfæri. Þá éru lina og net það
ekki siöur. Þaö vita allir, sem þær
veiðar hafa stundaö. Mér vitan-
lega velur linan ekki fisk eftir
stærö eöa tegund, þaö gera netin
þó frekar, og a.m.k. hér við S.v.
land byggjast netaveiðarnar
nálega eingöngu á fiski, sem
kominn er aö hrygningu, þ.e.
hryngingarstofninum áöur en
hann nær að hrygna, eöa ærnar
áður en þær bera. Það ömur-
legasta við þessar veiðar er þó sú
staöreynd aö þaö eina sem réU-
lætir vinnslu þessa fisks frá pen-
ingalegu sjónarmiði, eru hrogn-
in , þ.e. lömbin ófædd, vegna
þess aö afuröaverð fisksins sjálfs
stendur naumast undir veiöum
hans og vinnslukostnaöi.þar sem
nýting hans er mjög slæm, og er
ekki óeðlilegt þegar betur er að
gáð. Þaö er hreint ekki litið sem
hrognafull hrygna eða svilfullur
hængur leggur á sig viö aö draga
sinn stóra kvið upp á grunnsæviö
til hrygningar á kjörsvæði, hold-
vöövinner þá þegarfarinn aöláta
á sjá. Þegar svo ofaná þetta bæt-
ist aö lenda í neti sem takmarkar
hreyfimöguleika, þá fer þessi
skepna aö reyna aö losa sig eins
og aörar myndu gera. — Hafiö þiö
séö sauökind lenda I giröingu?
Þessibardagi viö netiö er háöur
þar til fiskurinn er uppgefinn og
deyr, ef hann er ekki dreginn á
þilfar áöur, í þessum bardaga viö
netiö brennir fiskurinn öllum kol-
vetnum úr Hkamanum. Viö það
verður holdiö sundurlaust og
vatnsmikiö og vinnslunýtingin
fellur.
Fiskvinnslumenn ættu aö
spyrja kjötvinnslumenn, hvers
vegna þeir slátra ekki lömbum,
y >
Sverrir Bjarnason
kemur viða við i fisk-
veiði- og fiskvinnslu-
málum í þeirri grein,
,sem hér birtist. Hann
ræðir hugmyndir um
stjórnun veiða og
vinnslu, annmarka á
gerð áætlana, skyn-
samlega veiði þorsks-
ins, m.a. með tilliti til
nýtingar, miðstýrðar
stjórnvaldaákvaröanir
o.f I.
sem búið er aö reka langar leiöir
á fæti, — samdægurs.
Sérstaklega ættu
netaveiöimenn hér sunnanlands
aö spyrjast fyrir um þetta.
Ókynþroska þorskur
gefur betri nýtingu
Þaö er staöreynd, hvort sem
mönnum likar það betur eöa verr,
að ókynþroska þorskur gefur
betrinýtingu ivinnslu ensá.sem
er kynþroska. Hér er hreinlega
um líffræðilegt atriöi aö ræöa,
sem viö fáum i engu breytt, en
veröum aö hafa i huga þegar rætt
er um þessi mál.
Þessi nýtingarmismunur er svo
mikill, aö hann skilur á niilli
feigs og ófeigs, þegar vinnslu-
stöövum er svo þröngt stakkur
skorinn, aö viömiðun i öllum
stjórnarathöfnum er, að þær skuli
reknar á núlli.
Vandi sá, sem steöjar aö
Suöurnesjastöövunum, er ekki sá,
aö þar séu lélegri menn viö stjórn'
— siöur en svo. Það eru fá ár
siðanþessi fyrirtæki höföu efni á
þvi að laða til sin bestu mennina
og þeir eru þar flestir enn, i von
um betri tima. Vandinn felst nær
eingöngu i þessum nýtingar mis-
mun samfara aflabresti. Ofan á
þetta bætist svo sú kolvitlausa
miðstýrða stjórnarákvörðun, sem
allir flokkar voru sammála um,
aö banna þessum mönnum aö-
gang, aö fjárfestingarsjóöum, og
bera vinnslusalir og aöstaöa
verkafólksi fiskvinnslustöövum á
Suðurnesjum, miöstýringu
sósialismansheldur ófagurt vitni.
Ekki skyldi heldur greyma at-
hafnasvæði fyrirtækjanna utan-
húss, sbr. mynd meö Þjóövilja-
greininni 9/3.
Sjómenn stöðvuðu sjálf-
ir veiðarnar
Vinnslunýting þess hráefnis,
sem keypt er til frystihúsanna, er
grundvallaratriði i afkomu þeirra
ogskiptir þá engu máli, hvort þau
eru i'einkaeign eöa rikiseign. Þaö
er ljóstaf reynslu, aö ókynþroska
fiskur gefúr betri flakanýtingu en
sá eldri. Spyrjiö aftur kjötiön-
aöarmennina, hvort gefi betri
nýtingu, lambakjötiö eöa þaö sem
er af fullorðnu fé. Menn þurfa
raunar ekki annað en aö lita i
kringum sig á götunni, til aö
sannfærast um þetta. Unga fólkiö
er holdmeira en það eldra. Viö,
sem uröum þess vafasama
heiðurs aönjótandi aö fá til
vinnslu snurpunótaþorskinn á ár-
unum eftir 1960, erum fylliiega
minnugir þess, hver útkoman var
úr þeirri vinnshi, svo léleg var
hún. Við höfum ekki séö fisk i
þeim stærðarflokki siöan, þá var
besti hluti hrygningarstofnsins
drepinn á tveim vertiðum, og
þetta gerðist meö fullu samþykki
fiskifræðinga.
Þessar veiðar voru stöövaðar
af sjómönnunum sjálfum, þvi má
ekki gleyma.
Það er eitthvaö einhverstaðar
fariðaö láta undan, þegar fæddir
oguppaldir veiðimenn standa upp
og yfirgefa blóðvöllinn i miðri
slátrun, þrátt fyrir fulla heimild
og gegn áliti sérfræðinga.
Það er raunar ekki fyrr en 4—5
árum eftir þetta ævintýri, sem
verulega fer aö gæta aflarýrn-
unar hér við land. Athyglisvert,
ekki satt?
Fiskigöngumar
stjórnast ekki úr landi.
Hvort fiskur gengur á ákveðin
miö, stjórnást ekki úr landi, —
ekki einu sinni þátt strengd sé
hagkeðja kringum landiö, eins og
sumir vilja gera, heldur af þvi
hvar ætier aö finna og önnur hag-
stæö skilyröi I sjónum. Siöasta
áþreifanlega dæmiö um þessar
ófyrirséöu og óviöráöanlegu
breytingar er hegðun loönunnar i
vetur.
Nokkur gullkorn eru i grein
þeirra Þorsteins og Kristjáns. I
kaflanum um þróun siöustu ára
segir: „Sennilegt er talið, aö
heildarafli þorsks gæti oröib
meiri i tonnumef meira væri veitt
með linu og netum”
Þaö gefur auga leiö, aö þvi
meira sem sett er af veiðarfærum
i sjóinn þvi sennilegra er aö eitt-
hvað veiöist. Þetta samræmist
illa kenningunni um aö minnka
flotann og ekki er þetta fisk-
verndarsjónarmiö.
Enn segir: „Eftir aö skut-
togararnir komu til sögunnar fer
nú stærri hluti veiðinnar en áöur
var til þess að standa straum af
fjármagnskostnaði, heildar-
summa vinnulauna hefir lækkaö i
hlutfalli viö þetta.”
Ja, bannsettur bankinn, þurfti
hann nú aö læsa klónum t þetta
lika?
Staöreynd er þaö, að skip kosta
jafnmikiö hvort sem þau eru
þjóðnýtt eða i einkaeign og rflrið
staðgreiðir hvorki skuttogara né
annað nema taka það, sem til
þarf úr vasa vinnandi fólks I land-
inu.
Rikiöá raunar einnskuttogara,
hann heitir Hafþór, og ættu
verðandi íræðingar með sjávar-
útvegsáhuga aö kynna sér þar,
hvernig útgeröarmiöstýringar-
kerfið er i' framkvæmd. Þaö liöur
aö þvi að flokkast undir „þróun
siöustu ára” aö koma honum á
sjó.
Enn að siðustu þetta úr grein
þeirra félaga: „Þetta (þ.e.
uppbygging togaraflotans) er
dæmigerö kapitalisk stóriöjuþró-
un, sem hefir aöeins einn umtals-
verðan kost: stööugleiki i fisk-
vinnslu hefur aukist og atvinna
orðið jafnari i landi”.
Spurningin er: Eftir hverju
erum viö aö sækjast og hvaöa
aörakostiá atvinnustefna aö hafa
en stööuleika I vinnslu og jafnari
atvinnu?
Ég vil fyrir hönd allra frjáls-
hyggjumanna þakka þeim
Þorsteini og Kristjáni Kára fyrir
þessa ótviræöu viöurkenningu á
kapítalismanum og býö þá
hjartanlega velkomna I okkar
hóp, þegar þeir, meö auknum
þroska i starfi.hafa átta sig á þvi
aö þeir, eins og svo margir aörir
ágætir ungir menn, hafa orðiö
fórnarlömbpólitiskrar mengunar
og ánetjast teórirugli
sósialismans.
Sverrir Bjarnason.