Morgunblaðið - 24.06.2001, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 24. JÚNÍ 2001 B 3
vel með því sem var að gerast.“
Oft hafa þær skoðanir heyrst að
The Washington Post hafi verið á
nornaveiðum gagnvart Nixon með
umfjöllun sinni um málið: „Það var
ekki The Washington Post sem
neyddi Nixon til að segja af sér, held-
ur hann sjálfur með gjörðum sínum.
Það voru skrifaðar yfir 400 greinar
um málið í blaðið áður en hann sagði
af sér og blaðið kom upplýsingum til
almennings um stórkostleg brot for-
setans gagnvart stjórnarskránni.
Hlutverk dagblaða er að upplýsa al-
menning og það gerði The Washing-
ton Post í þessu máli sem og öðrum,“
segir Bradlee.
Atburðarásin á hvíta tjaldið
Kvikmyndin „All the presidents
men“, sem gerð er eftir samnefndri
sögu Woodward og Bernstein um
Watergate-málið, var frumsýnd árið
1975. Það voru Robert Redford og
Dustin Hoffman sem léku blaða-
mennina, en leikarinn góðkunni Jas-
on Robarts, sem nýlega er látinn, lék
Bradlee. Kvikmyndin fékk mjög
góðar viðtökur og segir Bradlee að
myndin lýsi atburðunum nokkuð vel:
„Við verðum að átta okkur á því að
kvikmyndin, sem er tæpir tveir
tímar að lengd, er að lýsa máli sem
við unnum að í 26 mánuði. En mynd-
in er góð og mér finnst það merkilegt
að enn þann dag í dag er hún vin-
sæl.“ Bradlee segir að það sé nokkuð
skrýtið að sjá aðra persónu leika
hann sjálfan á hvíta tjaldinu: „Hann
gerði þetta svo vel að ég er alveg
sáttur.“
Bradlee telur að jafnumfangsmik-
ið hneykslismál og Watergate eigi
eftir að stinga upp kollinum aftur.
„Líttu bara á þau hneykslismál sem
hafa verið að koma upp síðustu ár.
Og það eru örugglega einhverjir op-
inberir starfsmenn eða áberandi
persónur sem eru að brjóta lög og
ljúga.“ Bradlee segir að stjórnmála-
menn séu meðvitaðri nú en áður um
afleiðingar þess að brjóta lög og að
hluta til sé það Watergate-málinu að
þakka, en hann segir þá samt fara oft
yfir þessa mjóu línu. Hann segir
einnig að almenningur hafi dregið
þann lærdóm af Watergate að fólk í
ábyrgðarstöðum segi ekki alltaf all-
an sannleikann.
Þegar rannsókn blaðsins stóð sem
hæst ákvað ritstjórn blaðsins að
hverja vísbendingu sem bærist yrði
að staðfesta með tveimur heimildar-
mönnum. Bradlee segir að þessi
regla sé nú í gildi um allan heim, í
það minnsta á ábyrgum fjölmiðlum.
„Í blaðamennsku þarftu að vita eða
komast að því af hverju fólk er að
tala við þig og segja þér einhver
leyndarmál. Hvað liggur þar að
baki? Og þegar þú kemst að því ertu
á réttri braut,“ segir Bradlee.
Bradlee segir að blaðamennska í
dag sé mun betri og harðari en hún
var fyrir 30 árum. „Eitt af því góða
sem fylgdi Watergate-málinu var
það að mikill fjöldi mjög hæfra
blaðamanna hóf störf í blaða-
mennsku og kom með mikla fag-
mennsku inní stéttina. Watergate
jók ekki beint vinsældir blaðamanna
en fólk fór að sjá möguleikana sem
felast í starfinu.“ Bradlee segir að
reglulega séu gerðar skoðanakann-
anir meðal almennings í Bandaríkj-
unum á ýmsum starfsstéttum.
Blaðamannastéttin er ofar í virðing-
arstiganum en þingmenn og opin-
berir embættismenn, en herinn og
starfsfólk kirkjunnar eru ofar.
Vinskapur við Kennedy
Þegar Ben Bradlee fluttist í
Georgetown-hverfið í Washington
árið 1957 kynntist hann ungum þing-
manni á Bandaríkjaþingi, John F.
Kennedy. Mikil vinátta tókst með
þeim og fjölskyldum þeirra og var
samgangur þeirra mikill. Á þessum
tíma var Bradlee blaðamaður á skrif-
stofu Newsweek í Washington. Þeg-
ar John F. Kennedy tekur við for-
setastólnum árið 1961 sem 35. forseti
Bandaríkjanna fara strax að heyrast
raddir um óeðlileg tengsl Bradlee,
blaðamannsins á Newsweek, við for-
setann. Margir töldu að þarna væri
um hagsmunaárekstra að ræða. „Já,
að sjálfsögðu, en þegar almenningur
sá einhverja frétt um Kennedy í
Newsweek þá vissu þeir að ég væri
heimildarmaðurinn. En aftur á móti
hafa allir þeir ritstjórar sem ég ber
einhverja virðingu fyrir verið harð-
lega á móti því að skrifaðar séu áróð-
ursgreinar um einhverja einstak-
linga í blöð þeirra. Og á þann hátt
var um hagsmunaárekstra að ræða,
þótt ég hefði aldrei skrifað slíkar
greinar um forsetann.“
Bradlee segir að kynni sín af for-
setanum hafi verið góð. Hann kom
honum fyrir sjónir sem glæsilegur
alþýðumaður sem skildi bandarísku
þjóðina. „Hann var mjög greindur,
vel að sér í bandarískri sögu, dálítill
glaumgosi og afskaplega viðkunnan-
legur á allan hátt og frábær forseti,“
segir Bradlee.
Margar bækur hafa verið ritaðar
um Kennedy og hafa ýmsar álykt-
anir verið dregnar varðandi ástar-
mál forsetans. Ben Bradlee hefur
m.a. skrifað bók um forsetann sem
byggist á samtölum við hann. Bókin
hefur verið mikið notuð af ævisagna-
riturum þar sem Bradlee kemur
fram með nýjar upplýsingar um
þennan merka mann: „Sagan hefur
kennt okkur að Kennedy átti í ást-
arsamböndum við konur meðan
hann gegndi forsetaembættinu, en
lífið var öðruvísi þá. Hann var aldrei
kærður fyrir kynferðislega áreitni
og hann laug ekki til um neitt. En
það væri erfitt fyrir sitjandi forseta í
dag ef upp kæmist um framhjáhald,
eins og dæmin sanna.“
Átta ára heróínfíkill
Eitt það alvarlegasta sem getur
gerst á dagblaði er þegar rangt er
greint frá atburðum líðandi stundar.
Flest dagblöð lenda í því að gera
mistök og segir Bradlee að sín mestu
mistök megi rekja til þess þegar
hann samþykkti að birta umfjöllun
um ákveðið mál eftir blaðakonu að
nafni Janet Cook. Grein blaðakon-
unnar birtist á forsíðu aukablaðs
Washington Post og fjallaði um 8 ára
svartan dreng sem var heróínfíkill.
Greinin fjallaði um líf þessa drengs
og greindi frá því að fósturfaðir hans
hefði sprautað hann með heróíni frá
5 ára aldri. Sagan um litla drenginn
birtist í öllum helstu fjölmiðlum
heimsins og var umfjöllunin valin af
Washington Post sem framlag blaðs-
ins til Pulitzer-verðlaunanna og
hreppti blaðið verðlaunin. En stuttu
eftir að verðlaunin voru afhent vökn-
uðu grunsemdir um að umfjöllunin
væri ekki á rökum reist. Í ljós kom
að þessi átakamikla saga eftir Janet
Cook var uppspuni frá rótum. Blaðið
beið mikinn hnekki við þetta og að
sjálfsögðu varð aðalritstjórinn að
skotmarki í málinu. „Þetta var mjög
erfitt mál fyrir blaðið og að sjálf-
sögðu skiluðum við verðlaununum.
Um leið og við fengum vitneskju um
að sagan væri uppspuni þá hófum við
mikla rannsóknarvinnu og viður-
kenndum mistök okkar opinberlega.
Í kjölfarið hófst mikil vinna við að
endurbyggja traust blaðsins og
áreiðanleika,“ segir Bradlee.
Með rannsókn sinni á Watergate-
málinu festi The Washington Post
sig í sessi sem eitt virtasta dagblað
heims. „Í Bandaríkjunum, þegar
minnst er á virt dagblöð og ábyrgan
fréttaflutning er talað um The
Washington Post og The New York
Times. Fyrir Watergate var aðeins
talað um The New York Times, en
eitt af mínum markmiðum var þegar
ég tók við sem aðalritstjóri að koma
The Washington Post jafnfætis því
ágæta blaði og það tókst.“
Þó að Bradlee sé að verða áttræð-
ur notar hann Netið töluvert og
finnst það stórkostlegt og bjóða
uppá mikla möguleika: „Ég skoða
reglulega vefútgáfu Washington
Post og finnst hún góð. En ég veit að
einn daginn þurfa stóru dagblöðin að
fara að rukka gjald fyrir þessa þjón-
ustu. Það gengur ekki fyrir þau að
veita þessa fríu þjónustu endalaust.“
Bradlee segir að mikið af þeim net-
fréttastofum sem starfræktar eru í
dag séu með mjög óábyrgan og
óvandaðan fréttaflutning: „Maður
þarf nú reyndar bara að líta á nokkur
dagblöð til að sjá verulega óvandað-
an fréttaflutning. En ég hef aldrei
skilið fólk sem heldur því fram að
tími prentútgáfu dagblaðanna sé lið-
inn. Getur fólk tekið tölvuna með sér
á klósettið eða í ferðalagið? Dagblöð-
in, sem fólk getur lesið hvar sem er
verða alltaf til staðar.“
Sameiginleg rannsókn
á Flórída-talningunni
Mörgum eru í fersku minni síð-
ustu forsetakosningar í Bandaríkj-
unum þar sem dómstólar skáru úr
um hver væri réttkjörinn forseti
Bandaríkjanna. Stórblöðin Washing-
ton Post og New York Times hófu
fyrir nokkrum mánuðum rannsókn á
talningarmálum Flórída-ríkis og
segir Bradlee að vænta megi niður-
stöðu úr þeirri rannsókn eftir um
það bil einn mánuð: „Niðurstöður
rannsóknarinnar verða birtar eftir
mánuð, rúmum sex mánuðum eftir
að Bush tók við forsetaembættinu og
það er ansi langur tími. Ég held að
niðurstöður rannsóknarinnar verði
frekar óljósar og breyti ósköp litlu.
Þessu er lokið og fyrri rannsóknir
hafa sýnt að Bush hafi unnið Flór-
ídafylki. En þetta sýnir að það þarf
að endurskoða kosningalöggjöfina.“
Ritstjórar eru áhrifamiklir ein-
staklingar sem hafa sterkar skoðanir
á málefnum og eru í miklum sam-
skiptum við fólk á öllum stigum þjóð-
félagsins.“
Og Bradlee hefur svo sannarlega
skoðanir á málefnum líðandi stund-
ar. Hann telur að Bill Clinton, fyrr-
verandi Bandaríkjaforseti, hafi gert
nýkjörnum forseta auðveldara fyrir
fyrstu mánuðina í starfi með þeim
hneykslismálum sem upp komu í
valdatíð hans. Bradlee hefur hitt
Bush-hjónin og fannst mikið til
þeirra koma. Hann telur að geim-
varnaáætlun Bandaríkjanna stuðli
ekki að upphafi nýs kalds stríðs milli
stórveldanna: „Nei, ég tel ekki að
kalt stríð sé í uppsiglingu. Í fyrsta
lagi veit ég ekki hvernig þeim tekst
að hanna kerfi þar sem kúla skýtur
niður aðra kúlu. Reyndar hef ég allt-
af borið mikla virðingu fyrir
tækninni og sjálfsagt á þeim ein-
hvern tíma eftir að takast að búa
slíkt kerfi til. Og í öðru lagi eru svo
mikil vandamál framundan hjá Bush
forseta og ríkisstjórn hans að þeir
geta ekki hugsað um mikið annað.
Fyrir utan það að nú fer ljóminn að
fara af nýja forsetanum.“
Höfundur er sjálfstætt starfandi
blaðamaður.
„Við vissum að ef við hefðum rangt fyrir okk-
ur í þessu máli, þá yrðum við allir atvinnu-
lausir og fengjum hvergi starf innan fjölmiðla-
heimsins og dagar blaðsins hefðu verið taldir.
Ábyrgð ritstjóranna, fréttamannanna og
blaðsins var því mikil.“
Mörkinni 3, sími 588 0640
G
læ
si
le
g
hú
sg
ög
n
Sérpantanir
Opið virka daga
frá kl. 12-18.