Morgunblaðið - 24.06.2001, Blaðsíða 10

10 B SUNNUDAGUR 24. JÚNÍ 2001 MORGUNBLAÐIÐ
YFIR helmingur íbúa Kos-ovo er undir 25 ára aldriog það leynir sér ekki ágötum og strætum. Kos-ovo er ólgandi af óþreyju
og krafti ungs fólks, sem vill breyt-
ingar og umbætur en veit kannski
ekki alveg hvernig best sé að koma
þeim í framkvæmd. Sumir tóku upp
vopn um tíma, aðrir semja tónlist
sem enn fjallar að miklu leyti um
stríðið og það að vera Albani. Flest-
ir hafa hins vegar kosið að bíða bara
og sjá, bíða á kaffihúsum eða á net-
þjónustum, því það er ekki um svo
marga aðra staði að ræða.
Framtíðarhorfur ungs fólks í
Kosovo eru í raun skelfilegar, um
það eru flestir sammála. Mennta-
kerfið er nánast í molum, atvinnu-
leysi gríðarlegt og aðgerðir til að
fjölga atvinnumöguleikum og
treysta þá takmarkaðar. Þegar rætt
er við unga fólkið virðist það hins
vegar hafa takmarkaðar áhyggjur
af því hvort það fær vinnu eða ekki.
Ástæðan fyrir hinu kunnuglega
„þetta reddast“-viðhorfi er marg-
þætt, ekki síst arfleifð kommúnism-
ans, svo neðanjarðarkerfið sem við
tók síðustu tíu árin undir stjórn
Serba. Neðanjarðarkerfi sem var
gott svo langt sem það náði, vandinn
er bara sá að það var ekki langt.
Menntun ungs fólks beið mikinn
skaða af því að eina kennslan sem
fram fór var við frumstæðar að-
stæður í heimahúsum þar sem flest-
öll kennslugögn skorti, bækur voru
af skornum skammti og kennarar
misjafnlega menntaðir. Ein afleið-
ing þessa er að leitun er að fólki sem
skrifar albönsku vel og stafsetur
rétt, að sögn háskólamenntaðra
kennara og blaðamanna. „Mennta-
kerfið er í rúst, það verður ekki orð-
að öðruvísi,“ segir Aferdita Kelm-
endi, sem rekur sjónvarps- og
útvarpsstöðina 21 og undir það tek-
ur Gilles Everts, hjá viðskipta- og
iðnþróunardeild SÞ. „Fólki undir 25
ára aldri í Kosovo hefur meira og
minna verið neitað um menntun.“
Viðskiptavit og prófgráður
Þeir sem hafa prófgráður frá há-
skólanum í Pristina fá þær hvergi
viðurkenndar utan Kosovo en Sam-
einuðu þjóðirnar vinna nú að um-
bótum á námsskrá háskólans og
stefnt er að því að hann verði við-
urkennd menntastofnun innan fárra
ára. Ásóknin er engu að síður mikil í
skólann og komast færri að en vilja í
sumar deildir hans, t.d. læknadeild-
ina, en kalla þurfti til lögreglu til
gæta þess að inntökuprófin í deild-
ina sl. haust færu friðsamlega fram.
Þá eru máladeildirnar, einkum
enskudeildin, vinsælar.
Stærsta deild háskólans er þó
hagfræðideildin, og kemur líklega
ekki á óvart í héraði þar sem gott
viðskiptavit getur fleytt mönnum
lengra en flest annað.
Starfsmenntun er af skornum
skammti og ekki viðurkennd er-
lendis frekar en háskólamenntunin.
„Sem betur fer er viðskiptavit
Kosovo-búa þróað en ekki geta eða
vilja allir fara út í viðskipti,“ segir
Everts. „Enn er þó ekki of seint fyr-
ir unga fólkið að velja sér svið, og
standa menntastofnanirnar í Kos-
ovo frammi fyrir mikilli áskorun að
veita því góða starfsmenntun. Þá
stendur iðn- og viðskiptadeild Sam-
einuðu þjóðanna frammi fyrir því
stóra verkefni að hjálpa til við að
skapa fjölbreyttan markað, ekki
bara röð pizzastaða.“
Aferdita Kelmendi er ekki eins
bjartsýn og Everts. Hún telur al-
þjóðasamfélagið ekki gera sér fulla
grein fyrir mikilvægi þess að verða
ungu fólki úti um góða menntun og
atvinnutækifæri. Takist það ekki,
kunni sú mikla orka sem í því búi að
renna í rangan farveg og að ungt
fólk streymi úr landi. Undir þetta
tekur vestrænn embættismaður:
„Það er augljóst að helsta útflutn-
ingsvara Kosovo í framtíðinni verð-
ur ungt fólk. Það er nokkuð sem
þykir ekki gott að segja upphátt en
enginn vafi leikur á að æ fleira ungt
fólk sér enga framtíð hér.“
Tvö bíó, ótal kaffihús
Á meðan unga fólkið bíður þess
að ástandið batni situr það aðallega
á skólabekk eða á kaffihúsum, af-
þreying er af skornum skammti. Í
höfuðstaðnum Pristina eru tvö kvik-
myndahús, hvort um sig með einum
sal. Líkamsræktarstöðvunum fjölg-
ar hægt og rólega þótt hætt sé við
því að Vesturlandabúum þætti að-
staðan heldur frumstæð. Íþrótta-
vellir eru fáir og aðstaðan léleg en
það kemur þó ekki í veg fyrir að út
um allt sé sparkað í fótbolta eða ver-
ið í körfubolta. Netkaffihús eru nær
óteljandi, þau hafa sprottið upp eins
og gorkúlur og bera öll vitni um að
menn hafa ekki miklar áhyggjur af
stöðu tungunnar gagnvart erlend-
um málum. Barir og dansstaðir eru
út um allt og opnir fram eftir öllu.
Ungt fólk í Kosovo er um flest líkt
jafnöldrum sínum í Evrópu, það
klæðir sig í svipuð föt, þótt sumir
kvarti reyndar sáran yfir lélegu úr-
vali tískufatnaðar. „Fataúrvalið
hérna er hræðilegt og gæðin engin.
Ég er svo heppin að fjölskylda og
vinir fara stundum utan og kaupa
þá föt fyrir mig. Einstöku sinnum
freistast ég engu að síður til að
kaupa mér eitthvað en ég sé alltaf
jafnmikið eftir því,“ segir Arlinda,
sem er 24 ára. Hún gerir hins vegar
lítið úr takmörkuðu framboði á af-
þreyingu; maður saknar ekki þess
sem maður hefur aldrei notið. Kaffi-
húsaferðir með vinkonunum eru
helsta afþreyingin.
Tónlistin er að hluta sú sama
enda er gervihnattamóttakaraeign
Ung og óþreyjufull
á kaffihúsunum
Kynlíf og eiturlyf, rapp-
tónlist og kynslóðabil. Allt
hefur þetta hafið innreið
sína í Kosovo þar sem mót-
takendurnir eru ungt fólk
sem á ekki sérlega bjarta
framtíð fyrir sér. Urður
Gunnarsdóttir og Thomas
Dworzak voru nýlega á
ferð í Pristina þar sem
netkaffi og dansstaðir eru
á hverju strái.
Thomas Dworzak / Magnum Photos
Magnum Photos/Thomas Dworzak
Stúlkur í Kosovo ganga fram hjá breskum hermönnum. Vera tugþúsunda erlendra hermanna skapar vissulega spennu
meðal fólksins. Hermönnunum er uppálagt að halda sig í fjarlægð frá konum á staðnum enda er slíkt litið alvarlegum
augum hjá múslimum.